Το δέρμα μπορεί να έχει πολλές αποχρώσεις. Μπορεί να είναι καφετί ή ρόδινο, εξαιρετικά σκούρο ή σχεδόν λευκό. Η απόχρωσή του εξαρτάται από τα γονίδια που ρυθμίζουν την παραγωγή της μελανίνης, της χρωστικής ουσίας του σώματος. Ωστόσο αυτό το χρώμα δεν παίζει κανένα ρόλο στην ωχρότητα που αναπτύσσουμε όταν αρρωσταίνουμε.
«Tο χρώμα της υγείας στο δέρμα οφείλεται στο χρώμα του αίματος που κυκλοφορεί στα αγγεία κάτω από την επιδερμίδα», λέει ο δερματολόγος-αφροδισιολόγος Μάρκος Μιχελάκης, από τον ΕΔΟΕΑΠ. «Τα αγγεία αυτά είναι τα τριχοειδή, που διαπερνούν τους ιστούς του δέρματος. Αναλόγως με το χρώμα που έχει το αίμα σε αυτά, αποκτά το δέρμα κυρίως του προσώπου μια υγιή ροδαλή χροιά ή γίνεται χλωμό ή, ευτυχώς σπανιότερα, κυανό».
Η ωχρότητα του προσώπου γίνεται αμέσως αντιληπτή από τους άλλους. Το 2018 είχε δημοσιευτεί μελέτη που έδειξε πως όταν ένας ασθενής μπαίνει σε ένα δωμάτιο, οι γύρω του μπορούν σε σημαντικό ποσοστό να αντιληφθούν ότι δεν είναι καλά, ακόμα κι αν δεν βήχει ούτε έχει κάποιο άλλο εμφανές σύμπτωμα νόσου.
Η μελέτη είχε πραγματοποιηθεί από επιστήμονες του Πανεπιστημίου Καρολίνσκα, στη Σουηδία. Όπως είχε δείξει, στο 64% των περιπτώσεων μπορούμε να ξεχωρίσουμε το πρόσωπο ενός υγιούς ατόμου από εκείνο ενός ασθενούς.
Τα κύτταρα του αίματος
Όπως εξηγεί ο κ. Μιχελάκης, το χρώμα του αίματος καθορίζεται από τα κύτταρά του. Τα πιο πολυπληθή κύτταρα του αίματος είναι τα ερυθρά αιμοσφαίρια, τα οποία δεσμεύουν οξυγόνο από τους πνεύμονες για να το μεταφέρουν σε όλο το σώμα.
Τα ερυθρά αιμοσφαίρια είναι πλούσια σε αιμοσφαιρίνη, μία πρωτεΐνη η οποία περιέχει σίδηρο. Όταν ο σίδηρος εκτεθεί στο οξυγόνο «σκουριάζει», δηλαδή γίνεται κόκκινος. Έτσι όμως αποκτά και η αιμοσφαιρίνη φωτεινό κόκκινο χρώμα, με αποτέλεσμα να δημιουργείται το κόκκινο χρώμα του αίματος.
«Όταν ρέουν στα τριχοειδή αγγεία άφθονα ερυθρά αιμοσφαίρια (που περιέχουν σίδηρο) και υπάρχει άφθονο οξυγόνο (το άτομο, δηλαδή, είναι υγιές), το αίμα στα τριχοειδή αγγεία είναι κατακόκκινο. Έτσι αποκτά το δέρμα του προσώπου ροδοκόκκινη χροιά», λέει ο κ. Μιχελάκης. «Αν όμως ένας άνθρωπος έχει μειωμένη ροή ερυθρών αιμοσφαιρίων στα δερματικά τριχοειδή αγγεία, τότε το δέρμα του χλωμιάζει».
Που εκδηλώνεται η ωχρότητα
Αν και συνήθως συσχετίζουμε την ωχρότητα με το δέρμα στο πρόσωπο, μπορεί να εκδηλωθεί και σε άλλα σημεία του σώματος, όπως:
- Στα νύχια
- Στα χείλη
- Στα ούλα
- Στη γλώσσα
Μάλιστα η γενικευμένη ωχρότητα είναι πιο ανησυχητική, διότι η τοπική στο πρόσωπο εμφανίζεται εύκολα, ακόμα κι όταν ένας άνθρωπος είναι απλώς πολύ κουρασμένος.
Σε ποιες παθήσεις θα μπορούσε όμως να οφείλεται η μειωμένη ροή των ερυθρών αιμοσφαιρίων που προκαλεί την ωχρότητα; Υπάρχουν πολλές καταστάσεις που θα μπορούσαν να την προκαλέσουν, απαντά ο ειδικός.
Αφυδάτωση και shock
Μία κλασική αιτία είναι η αφυδάτωση που μπορεί να οφείλεται, π.χ., σε διάφορες λοιμώξεις όπως η γρίπη ή ακόμα και αυτή που προκαλεί ο νέος κορωνοϊός. Σε περίπτωση αφυδάτωσης ο οργανισμός μειώνει την ροή αίματος προς τα δευτερεύοντα όργανα (π.χ. δέρμα, άκρα) για να έχει μεγαλύτερα αποθέματα για τα ζωτικά (π.χ. καρδιά, εγκέφαλος, πνεύμονες). Την ίδια αντίδραση προκαλεί και η επικίνδυνα χαμηλή αρτηριακή πίεση (shock).
Σήψη
Μία από τις σοβαρότερες λοιμώξεις που προκαλεί ωχρότητα είναι η σήψη (παλαιότερα λεγόταν σηψαιμία). Η σήψη εκδηλώνεται όταν εισβάλλουν βακτήρια στο αίμα, προκαλώντας βλάβη στα ερυθρά αιμοσφαίρια.
Αναιμία
Η αναιμία επίσης μπορεί να οδηγήσει σε ωχρότητα, αλλά με διαφορετικό μηχανισμό. Στην πραγματικότητα, εμποδίζει το αίμα να έχει επαρκή αριθμό υγιών ερυθρών αιμοσφαιρίων και όχι τη ροή των κυττάρων αυτών. Ο πιο συνηθισμένος τύπος είναι η σιδηροπενική αναιμία, η οποία οφείλεται στην έλλειψη σιδήρου. Ωστόσο η αναιμία μπορεί να προκληθεί από διάφορα αίτια που κυμαίνονται από διατροφή ανεπαρκή σε σίδηρο και αιμορραγία (π.χ. από το πεπτικό που δεν γίνεται αντιληπτή ή κατά την έμμηνο ρύση) έως καρκίνο. Γι’ αυτό και πάντοτε διερευνάται, ώστε να βρεθεί η αιτία της.
Ανεπάρκεια βιταμίνης Β12
Ωχρότητα στο δέρμα μπορεί να προκαλέσει και η ανεπάρκεια βιταμίνης Β12. Αυτή εκδηλώνεται όταν η γαστρεντερική οδός δεν μπορεί να απορροφήσει αποτελεσματικά τη βιταμίνη από τα τρόφιμα. Η ανεπάρκεια αυτής της βιταμίνης οδηγεί σε αναιμία.
Αναπνευστικά προβλήματα
Υπάρχει, όμως, περίπτωση να είναι ο αριθμός των ερυθρών αιμοσφαιρίων φυσιολογικός, αλλά ο οργανισμός να μην προσλαμβάνει αρκετό οξυγόνο. Σε τέτοια περίπτωση το δέρμα μπορεί αρχικά να χλωμιάσει αλλά ύστερα να σκουρύνει ή ακόμα και να αποκτήσει μια φαινομενικά μπλε χροιά (κυάνωση).
«Τα αναπνευστικά προβλήματα μπορεί να προκαλέσουν ωχρότητα, διότι εμποδίζουν την επαρκή πρόσληψη οξυγόνου», εξηγεί ο κ. Μιχελάκης. «Τα προβλήματα αυτά μπορεί να είναι χρόνια (όπως η χρόνια αναπνευστική ανεπάρκεια) ή οξέα (όπως μια κρίση άσθματος ή μια βαριά λοίμωξη του αναπνευστικού). Όταν τα αναπνευστικά προβλήματα είναι σοβαρά, μπορεί να οδηγήσουν σε έλλειψη οξυγόνου με συνέπεια την κυάνωση».
Πότε πρέπει να πάτε στον γιατρό
Οι δυσκολίες στην αναπνοή που είναι αρκετά σοβαρές ώστε να προκαλούν ωχρότητα, υποδηλώνουν ότι ο ασθενής δεν προσλαμβάνει αρκετό οξυγόνο. Αυτού του είδους οι δυσκολίες είναι σημαντικό να αξιολογούνται επειγόντως από τον γιατρό, προειδοποιεί ο ειδικός.
Επείγουσα αξιολόγηση απαιτείται και όταν η ωχρότητα εμφανίζεται στη διάρκεια ενός επεισοδίου αιμορραγίας ή σε ένα βρέφος με λοίμωξη του αναπνευστικού.
Όταν, όμως, η ωχρότητα αποτελεί το μοναδικό εμφανές σύμπτωμα σε ένα άτομο, μπορεί να περιμένει μια-δυο μέρες για να δει αν θα εξελιχθεί. Αν η ωχρότητα δεν υποχωρήσει ή επιδεινωθεί, πρέπει να την αξιολογήσει ένας γιατρός.
Όσον αφορά τέλος την ωχρότητα που συνοδεύεται από ορισμένα άλλα συμπτώματα, καλό είναι να επικοινωνούν οι ασθενείς αμέσως με τον γιατρό για να τους πει τι να κάνουν. Τέτοια συμπτώματα είναι:
- Ο υψηλός πυρετός σε ενήλικα ή γενικώς ο πυρετός σε βρέφος
- Οι διογκωμένοι λεμφαδένες
- Το οίδημα σε περιοχή τραυματισμού
- Ο κοιλιακός πόνος
- Η κίτρινη χροιά στο δέρμα ή στα μάτια.