Αυτισμός παιδιού: Συμπτώματα ανά ηλικία και επιστημονικό ερωτηματολόγιο για τους γονείς

Μιχάλης Θερμόπουλος
15 Απριλίου 2022 | 13:00

Ο αυτισμός είναι μια διαταραχή που θεωρείται μία από τις πιο συχνές διαταραχές της παιδικής ηλικίας, πιο συχνή από τον καρκίνο, τον διαβήτη και το σύνδρομο Down. Διεθνείς στατιστικές δείχνουν ότι 1 στα 68 παιδιά έχει αυτισμό και τα στοιχεία δείχνουν συνεχή αύξηση του αριθμού τους.

Ο αυτισμός είναι μια διαταραχή νευροβιολογικής προέλευσης που επηρεάζει τα παιδιά έως την ηλικία των 3 ετών. Μέχρι αυτή την ηλικία οι ελλείψεις είναι εμφανείς και μπορεί να γίνει διάγνωση.

Ο αυτισμός εμπλέκεται σε όλα τα επίπεδα ανάπτυξης, γνωστικές, συμπεριφορικές, κινητικές δεξιότητες και γενικά ό,τι αφορά τη φυσιολογική ανάπτυξη ενός παιδιού.

Ο αυτισμός δεν είναι ασθένεια αλλά διαταραχή της συμπεριφοράς, επομένως η διάγνωση δεν μπορεί να εξακριβωθεί με εξετάσεις αίματος, ανάλυση DNA ή άλλες κλινικές έρευνες. Ο μόνος τρόπος με τον οποίο ένας παιδιατρικός ψυχίατρος μπορεί να διαγνώσει τον αυτισμό είναι με την ανάλυση της συμπεριφοράς του παιδιού. Επομένως, η εμπλοκή των γονέων είναι ζωτικής σημασίας επειδή είναι οι πρώτοι που πρέπει να αντιληφθούν εάν έχει προκύψει κάποια ανωμαλία στην ανάπτυξη του παιδιού.

Αυτισμός: Πρώιμα συμπτώματα σε βρέφη και νήπια

Το παιδί…

δεν κάνει επαφή με τα μάτια (π.χ. δεν κοιτάει την μητέρα όταν εκείνη το θηλάζει)
δεν χαμογελά όταν του χαμογελούν
δεν ανταποκρίνεται στο όνομά του, ή στον ήχο μιας γνώριμης φωνής
δεν ακολουθεί, οπτικά, αντικείμενα
δεν δείχνει, ή δεν χαιρετάει, ή δεν χρησιμοποιεί άλλες χειρονομίες για να
επικοινωνεί
δεν ακολουθεί αυτό που του δείχνετε με το χέρι σας
δεν κάνει θορύβους για να κερδίσει την προσοχή σας
δεν σας “προκαλεί” για, ή δεν ανταποκρίνεται στα χάδια
δεν μιμείται τις κινήσεις σας και τις εκφράσεις του προσώπου σας
δεν σηκώνει τα χέρια του προς εσάς για να το πάρετε στην αγκαλιά σας
δεν παίζει με άλλα άτομα
δεν ζητάει βοήθεια για κάτι που δεν μπορεί να κάνει μόνο του

ΠΡΟΣΟΧΗ: Οι παρακάτω καθυστερήσεις στην ανάπτυξη σημαίνουν την ανάγκη για άμεση αξιολόγηση από τον παιδίατρο του παιδιού

Μέχρι τους 6 μήνες: Δεν χαμογελάει “με την καρδιά του”, ή δεν κάνει άλλες θερμές, χαρούμενες εκφράσεις
Μέχρι τους 9 μήνες: Δεν ανταλλάσσει ήχους, χαμόγελα, ή άλλες εκφράσεις του προσώπου
Μέχρι 1 έτους: Έλλειψη ανταπόκρισης στο όνομά του. Επίσης δεν “φλυαρεί” δεν κάνει χειρονομίες, όπως το να δείχνει, να προσπαθεί να φτάσει πράγματα, ή να χαιρετάει τους άλλους
Μέχρι τους 16 μήνες: Δεν λέει λέξεις
Μέχρι 2 ετών: Δεν μπορεί να εκφράσει φράσεις τουλάχιστον δύο λέξεων, που δεν περιλαμβάνουν μίμηση ή επανάληψη

Αυτισμός: Τα πρώιμα συμπτώματα του αυτισμού σε μεγαλύτερα παιδιά

Καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν, τα σημάδια για τον αυτισμό γίνονται πιο ποικιλόμορφα. Υπάρχουν πολλά προειδοποιητικά συμπτώματα, αλλά αυτά συνήθως περιστρέφονται γύρω από τις μειωμένες κοινωνικές δεξιότητες, τις δυσκολίες λόγου και ομιλίας, τις δυσκολίες στην μη-λεκτική επικοινωνία και την άκαμπτη συμπεριφορά.

Αυτισμός: Συμπτώματα κοινωνικών δυσκολιών στο παιδί

Το παιδί…

μοιάζει να είναι ανιδιοτελής, ή να αγνοεί άλλα άτομα, ή το τι συμβαίνει γύρω του
δεν ξέρει πώς να συνδεθεί με άλλους, να παίξει, ή να κάνει νέους φίλους
προτιμά να μην το αγγίζει κανείς, να μην το κρατάνε, ή να μην το αγκαλιάζουν
δεν παίζει παιχνίδια με φανταστικό σενάριο, δεν του αρέσουν τα ομαδικά παιχνίδια, δεν μιμείται τους άλλους, ή δεν χρησιμοποιεί τα παιχνίδια του με δημιουργικούς τρόπους
έχει πρόβλημα κατανόησης των συναισθημάτων
δεν φαίνεται να ακούσει, όταν οι άλλοι του μιλούν
δεν μοιράζεται τα ενδιαφέροντά του με άλλους (ζωγραφιές, παιχνίδια)

Η βασική κοινωνική αλληλεπίδραση είναι κάτι δύσκολο για τα παιδιά με διαταραχές του φάσματος του αυτισμού. Πολλά παιδιά με αυτισμό φαίνεται να προτιμούν να “ζουν στο δικό τους κόσμο”, σε απόσταση και αποκομμένα από τους άλλους.

Αυτισμός: Τα συμπτώματα στον λόγο και γλωσσικές δυσκολίες

Το παιδί…

μιλάει με έναν ανώμαλο τόνο φωνής, ή με έναν περίεργο ρυθμό ή ένταση (π.χ. τελειώνει κάθε φράση σαν ερώτηση)
επαναλαμβάνει τις ίδιες λέξεις, ή φράσεις ξανά και ξανά
ανταποκρίνεται σε ερώτηση με το να την επαναλαμβάνει, αντί να την απαντήσει
αναφέρεται στον εαυτό του στο τρίτο πρόσωπο
χρησιμοποιεί σωστά τη γλώσσα λανθασμένα (γραμματικά λάθη, λάθος λέξεις)
έχει δυσκολία να επικοινωνήσει τις ανάγκες, ή τις επιθυμίες του
δεν κατανοεί απλές οδηγίες, ή ερωτήσεις
παίρνει ό,τι λέγεται πολύ κυριολεκτικά (δεν αντιλαμβάνεται τις αποχρώσεις του χιούμορ, την ειρωνεία και τον σαρκασμό)

Τα παιδιά με διαταραχές του φάσματος του αυτισμού έχουν δυσκολία στην ομιλία και τη γλώσσα. Συχνά, αρχίζουν να μιλάνε σε μεγαλύτερη ηλικία από τα άλλα παιδιά.

Αυτισμός: Τα συμπτώματα και οι δυσκολίες της μη-λεκτικής επικοινωνίας

Το παιδί…

αποφεύγει την άμεση επαφή με τα μάτια
χρησιμοποιεί εκφράσεις του προσώπου που δεν ταιριάζουν με αυτό που λέει
δεν αντιλαμβάνεται τις εκφράσεις του προσώπου στους άλλους ανθρώπους, καθώς και τον τόνο της φωνής και τις χειρονομίες τους
κάνει πολύ λίγες χειρονομίες (όπως το να δείχνει κάπου)
αντιδρά ασυνήθιστα σε νέα αξιοθέατα, μυρωδιές, υφές και ήχους. Μπορεί να είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο στους δυνατούς θορύβους
έχει ανώμαλη στάση του σώματος, επιδεικνύει αδεξιότητα, ή έχει εκκεντρικό τρόπο να κινείται (π.χ. περπατάει αποκλειστικά στις μύτες των ποδιών)
Τα παιδιά με διαταραχές του φάσματος του αυτισμού έχουν πρόβλημα να αντιληφθούν λεπτά λεκτικά συνθήματα και να χρησιμοποιούν τη γλώσσα του σώματος. Αυτό κάνει το “δούναι και λαβείν” της κοινωνικής αλληλεπίδρασης πολύ δύσκολο για εκείνα

Αυτισμός: Άλλα συμπτώματα

Το παιδί…

ακολουθεί μια αυστηρή ρουτίνα (π.χ. επιμένει στο να ακολουθεί μια συγκεκριμένη διαδρομή προς το σχολείο)
έχει δυσκολία προσαρμογής σε οποιεσδήποτε αλλαγές στο πρόγραμμα ή στο περιβάλλον (π.χ. ξεσπάει αν τα έπιπλα αλλάξουν θέση στο σπίτι ή αν πάει για ύπνο σε μη-προκαθορισμένη/διαφορετική ώρα από το συνηθισμένο)
επιδεικνύει μια ασυνήθιστη σύνδεση/εξάρτηση σε παιχνίδια, ή παράξενα αντικείμενα, όπως κλειδιά, διακόπτες φωτός, ή λαστιχάκια
μανιωδώς βάζει στην σειρά τα πράγματα, ή τα τακτοποιεί με έναν συγκεκριμένο τρόπο
μοιάζει να ασχολείται υπερβολικά με ένα στενό θέμα ενδιαφέροντος, που συχνά σχετίζεται με αριθμούς, ή σύμβολα (π.χ. απομνημονεύει και απαγγέλλει γεγονότα σχετικά με χάρτες, δρομολόγια τρένων, ή στατιστικά στα σπορ)
ξοδεύει μεγάλα χρονικά διαστήματα τακτοποιώντας τα παιχνίδια του με συγκεκριμένους τρόπους, ή βλέποντας κινούμενα αντικείμενα (όπως ένας ανεμιστήρας οροφής), ή εστιάζοντας σε ένα συγκεκριμένο μέρος ενός αντικειμένου (όπως τις ρόδες ενός παιχνιδιού αυτοκινήτου)
Τα παιδιά με διαταραχές του φάσματος του αυτισμού έχουν συχνά περιορισμένη, άκαμπτη συμπεριφορά, δραστηριότητες και ενδιαφέροντα

Αυτισμός: Επιστημονικό ερωτηματολόγιο για τους γονείς

Ερευνητές από την Ιατρική Σχολή Rutgers στο New Jersey έχουν αναπτύξει ένα ερωτηματολόγιο διάρκειας δύο λεπτών για τους γονείς, το οποίο θα μπορούσε να βοηθήσει τους παιδίατρους -και όχι μόνο- να ανιχνεύσουν τον αυτισμό σε νήπια, τη στιγμή που η παρέμβαση μπορεί να είναι καθοριστική.

Το Ερωτηματολόγιο Ψυχολογικής Ανάπτυξης (PDQ-1), που αναπτύχθηκε στο Rutgers, έχει 88% πιθανότητα να προσδιορίσει σωστά το ποια παιδιά είχαν διαταραχή φάσματος αυτισμού.

Μερικά από τα ερωτήματα PDQ-1 που τίθενται στους γονείς περιλαμβάνουν το αν το παιδί δείχνει με το χέρι του ή κάνει χειρονομίες για να εξωτερικεύσει ενδιαφέρον ή προσοχή, αν ανταποκρίνεται στο όνομά του, αν απολαμβάνει ένα παιχνίδι με διαφορετικές εκφράσεις προσώπου, το αν συντάσσει προφορικές φράσεις και το αν νιώθει το πώς νιώθουν οι άλλοι γύρω του.

Αυτές είναι οι 10 ερωτήσεις στο τεστ που συμπληρώνουν οι γονείς. Το παιδί μου… 1) Δείχνει ή χειρονομεί για να εκφράσει ενδιαφέρον ή για να κερδίσει την προσοχή. 2) Έχει ασυνήθιστες ή ποικίλες αντιδράσεις στους ήχους (μοιάζει να μην ακούει ή να είναι υπερευαίσθητο ή να αντιδρά υπερβολικά). 3) Χαμογελάει ή κοιτάει ευθέως στα μάτια τους άλλους. 4) Ανταποκρίνεται στο όνομά του, όταν το φωνάζετε. 5) Δείχνει ενδιαφέρον για τα άλλα παιδιά στο παιχνίδι. 6) Του αρέσει το παιχνίδι που με τα χέρια μας κρύβουμε και αποκαλύπτουμε το πρόσωπό μας. 7) Μοιάζει να συμμετέχει σε αυτό που νιώθουν οι άλλοι, προσπαθώντας να τους μιλήσει, να κάνει χειρονομίες, ή αλλάζοντας εκφράσεις στο πρόσωπό του. 8) Χρησιμοποιεί τουλάχιστον 3 λέξεις τακτικά και με ορθή χρήση. 9) Ομιλεί με σωστές φράσεις (π.χ. θέλω χυμό, πάω βόλτα). 10) Γελάει, όταν γελάνε και άλλοι.

Πηγές: https://news.rutgers.edu, http://www.helpguide.org

φωτό: iStock