γράφει η δρ Ίλια Θεοτοκά, κλινική ψυχολόγος- ψυχοθεραπεύτρια, Ψυχιατρικλή Κλινική Παν. Αθηνών, Αιγινήτειο Νοσοκομείο, πρόεδρος της Δράσης για την Ψυχική Υγεία
Μας επισκέπτονται μαθητές Γ’ λυκείου ακριβώς για το θέμα του άγχους των εξετάσεων. Κάποια από αυτά τα παιδιά έχουν άγχος με τις εξετάσεις και κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς. Ωστόσο, το φαινόμενο των αγχωδών και καταθλιπτικών εκδηλώσεων στην τρίτη λυκείου εμφανίζεται ολοένα και πιο συχνά, καταχρηστικά θα μπορούσαμε να το ονομάσουμε «το σύνδρομο της τρίτης λυκείου». Τα παιδιά αυτά συνήθως αναφέρουν κρίσεις πανικού, ταχυκαρδία, φοβία για το παρόν και το μέλλον, τάση να μη θέλουν να πάνε στο σχολείο και να δώσουν εξετάσεις και αϋπνίες. Επίσης, πολύ συχνά, αναφέρουν, ως παράπονο, ότι γονείς τους για το μόνο θέμα που συζητάνε είναι οι εξετάσεις και το διάβασμα.
Αυτό είναι ένα πάγιο παράπονο των παιδιών αυτής της ηλικίας, επίσης αναφέρουν ότι ενώ έχουν κι άλλα θέματα στη ζωή τους που τους απασχολούν, συναισθηματικά, προσωπικά ή της καθημερινότητας,οι γονείς ποτέ δεν συζητάνε για αυτά και δεν δίνουν χρόνο να ασχοληθούν με αυτά. Όλη η επικοινωνία μεταξύ τους μονοπωλείται από το θέμα του διαβάσματος. Αυτό είναι ένα σημαντικό σημείο που οι γονείς πρέπει ιδιαίτερα να το προσέξουν και να ασχολούνται με όλες τις εκφάνσεις των θεμάτων που απασχολούν τα παιδιά.
H επιτυχία στις εξετάσεις αποτελεί όνειρο για χιλιάδες μαθητές και γονείς. Η αγωνία κορυφώνεται όταν οι υποψήφιοι ρίχνονται στη μάχη των εξετάσεων με αποτέλεσμα πολλές φορές, την περίοδο αυτή, να δοκιμάζονται τα νεύρα και οι αντοχές όλης της οικογένειας.
Το άγχος, εφόσον δεν ξεπερνά κάποια όρια, όχι μόνο είναι φυσιολογικό να υπάρχει, αλλά αποτελεί και κινητήρια δύναμη για τους μαθητές. Έχουν θέσει ένα σημαντικό στόχο για το μέλλον τους και προσπαθούν με όλες τις δυνάμεις τους να τον πετύχουν. Όταν, όμως, το άγχος παίρνει ανεξέλεγκτες διαστάσεις, αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα στον αγώνα για την επιτυχία.
Επιπτώσεις του άγχους
Το υπερβολικό άγχος των μαθητών αλλά και των γονέων, το οποίο τα παιδιά εισπράττουν και βιώνουν σε πολλαπλάσιο βαθμό, επηρεάζει την ψυχική και σωματική υγεία και την ποιότητα ζωής στην οικογένεια.Και ασφαλώς, μπορεί να μειώσει τις επιδόσεις των υποψηφίων, ακόμη και αν είναι καλά διαβασμένοι. Τους «μπλοκάρει» και τους εμποδίζει να συγκεντρωθούν στην προσπάθεια που κάνουν.
Μπορεί ακόμη, να δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα, όπως υπερένταση, κατάθλιψη, διαταραχές στον ύπνο και στην όρεξη για φαγητό. Τι πρέπει να κάνουν, λοιπόν, γονείς και μαθητές για να περιορίσουν το στρες και να αντεπεξέλθουν με επιτυχία στη δοκιμασία των σχολικών εξετάσεων;
Πώς να αντιμετωπίσουν το άγχος οι μαθητές
Τα παιδιά είναι απαραίτητο, καταρχήν, να κοιμούνται(8 ώρες περίπου) και να τρώνε καλά.
Όσον αφορά τον τρόπο μελέτης, είναι σημαντικό να ακολουθούν ένα πρόγραμμα, που να είναι μέσα στα πλαίσια των δυνατοτήτων τους. Δηλαδή, ένα πρόγραμμα ούτε υπερβολικά αυστηρό, που δεν θα μπορούν να το τηρήσουν, ούτε εντελώς χαλαρό, γιατί ελλοχεύει ο κίνδυνος να χαλαρώσουν παραπάνω από όσο χρειάζεται, με κίνδυνο να μην πετύχουν τελικά έναν εφικτό στόχο. Το πρόγραμμα αυτό θα πρέπει να το φτιάξουν αρκετές ημέρες πριν τις εξετάσεις.
Θα πρέπει να πουν: «έχω απλά άγχος», «δεν έπαθα και κάτι»,συμβαίνει σε όλους».
Έξυπνες πρακτικές:
-τακτικά διαλείμματα,που ξεκουράζουν σωματικά και διανοητικά
-αποφυγή ανθρώπων που προκαλούν άγχος
-βόλτα σε ένα ωραίο μέρος μόνοι, ή, με μία καλή παρέα
-μουσική,
-σωματικής άσκηση, stretching, τεχνικές χαλάρωσης
-διατήρηση θετικής σκέψης, έπαινος του εαυτού μας για όσα έχουμε καταφέρει(«να βλέπουμε το ποτήρι μισογεμάτο»).
Πώς να αντιμετωπίσουν το άγχος οι γονείς
Οι γονείς πρέπει καταρχήν να λάβουν υπόψη ότι οι μαθητές νιώθουν κουρασμένοι, πιεσμένοι,είναι σε σύγχυση, φοβούνται ότι δεν θα τα πάνε καλά. Πρέπει,δηλαδή, να κατανοήσουν αρχικά την ψυχολογική κατάσταση των παιδιών τους και μετά να παρατηρήσουν τη δική τους ψυχολογική κατάσταση.
Συχνά έχουν περισσότερο άγχος και το μεταδίδουν στα παιδιά, με συνέπεια οι υποψήφιοι να αγχώνονται πλέον, όχι από μόνοι τους, αλλά επειδή βλέπουν τους γονείς τους να τους πιέζουν και να έχουν χάσει τον ύπνο και την ηρεμία τους, λόγω των εξετάσεων. Είναι, επομένως, χρήσιμο να μάθουν να διαχειρίζονται το άγχος τους και να μην φορτώνουν τα παιδιά με τις δικές τους ανασφάλειες σε μία ούτως ή άλλως δύσκολη περίοδο για αυτά.
Ο ρόλος των γονέων απαιτεί να κουβεντιάζουν με τα παιδιά τους για όλα τα θέματα, να ακούνε τα προβλήματα,από το πιο ασήμαντα μέχρι τα πιο σοβαρά, να προτείνουν λύσεις και κυρίως να μην επιμένουν στα ίδια ζητήματα , ή να απαιτούν η δική τους άποψη να γίνει δεκτή από τα παιδιά ως η πιο ορθή, επικαλούμενοι την εμπειρία την ζωής τους.
Δεν ήρθε το τέλος του κόσμου!
Οι εξετάσεις είναι πράγματι μία καθοριστική φάση στη ζωή των παιδιών. Στόχος είναι να κάνει σίγουρα το παιδί ό, τι μπορεί για να επιτύχει και αν δεν πετύχει, θα δει τότε τι άλλες επιλογές έχει.
Υπάρχουν πάρα πολλοί διέξοδοι. Δεν είναι η επιτυχία στις εξετάσεις ο μόνος δρόμος για την επαγγελματική αποκατάσταση και την επιτυχία.
Με λίγα λόγια:
Ο μαθητής θα δώσει τον καλύτερο εαυτό του και από εκεί και πέρα υπάρχουν και άλλες εναλλακτικές, σε περίπτωση που τα αποτελέσματα δεν θα είναι ικανοποιητικά. Το σίγουρο είναι ότι μία πιθανή αποτυχία δε σημαίνει ότι ήρθε το τέλος του κόσμου.
Στην περίπτωση, που όλα τα παραπάνω δεν λειτουργούν, μη διστάσετε να συμβουλευτείτε έναν ψυχολόγο, αν νιώθετε εσείς ή το παιδί σας ότι χρειάζεστε ψυχολογική καθοδήγηση. Μάθετε στα παιδιά να μιλάνε γι αυτά που νιώθουν, κάντε και εσείς το ίδιο.Ακόμα και 1-2 συνεδρίες μπορεί να είναι ιδιαίτερα χρήσιμες και διαφωτιστικές, να εκτονώσουν το έντονο κλίμα στο σπίτι και να απαλύνουν τα δυσφορικά συναισθήματα.
