Αντισύλληψη: Τι πρέπει να γνωρίζουμε για τα αντισυλληπτικά και άλλες βασικές μεθόδους

Περισσότερες από μία δύο γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας χρησιμοποιούν ετησίως κάποια μέθοδο για να αποφύγουν ή να ελαττώσουν τις πιθανότητες εγκυμοσύνης. Η αντισύλληψη είναι μία από τις ευρύτερα χρησιμοποιούμενες ιατρικές πρακτικές, αλλά έχει κι αυτή τα μυστικά της.

Σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, το 2019 υπήρχαν παγκοσμίως 1,9 δισεκατομμύρια γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας (15-49 ετών). Από αυτές:

• Τα 842 εκατομμύρια χρησιμοποιούσαν κάποια μέθοδο αντισύλληψης
• Τα 270 εκατομμύρια δεν είχαν τη δυνατότητα χρήσης αντισυλληπτικής μεθόδου

Όπως εξηγούν ειδικοί από την Ελληνική Ενδοκρινολογική Εταιρεία και άλλες επιστημονικές εταιρείες, η αντισύλληψη μπορεί να επιτευχθεί με ορμονικές και μη ορμονικές μεθόδους. Οι ορμονικές μέθοδοι δρουν αναστέλλοντας την παραγωγή ωαρίων (ωοθυλακιορρηξία) και διακρίνονται σε δύο υποκατηγορίες:

1. Στον συνδυασμό οιστρογόνου-προγεσταγόνων
2. Στα σκέτα προγεσταγόνα

Ο συνδυασμός οιστρογόνου-προγεσταγόνων μπορεί να χορηγηθεί με τρεις τρόπους:

• Από το στόμα (με αντισυλληπτικά χάπια που λαμβάνονται καθημερινά επί 21 ημέρες σε κάθε έμμηνο κύκλο)
• Διαδερμικά (με επίθεμα που εφαρμόζεται σε εβδομαδιαία βάση)
• Διακολπικά (με κολπικό δακτύλιο που τοποθετείται μία φορά τον μήνα)

Αντίστοιχα, τα προγεσταγόνα μπορούν να χορηγηθούν:

• Από το στόμα
• Ενδομυϊκά (ανά τρίμηνο)
• Με υποδόρια έγχυση (κάθε τρία χρόνια τοποθετείται κάτω από το δέρμα ειδικό εμφύτευμα)
• Ενδομητρικά (τοποθετείται κάθε πέντε χρόνια ένα σπείραμα στη μήτρα της γυναίκας)

Η μη ορμονική αντισύλληψη

Οι μη ορμονικές μέθοδοι με τις οποίες επιτυγχάνεται η αντισύλληψη είναι πολλές και συμπεριλαμβάνουν:

• Το ενδομήτριο σπείραμα χαλκού
• Τη μηχανική προφύλαξη (ανδρικό προφυλακτικό, κολπικό διάφραγμα, κάλυμμα τραχήλου)
• Τα σπερμοκτόνα προϊόντα (κρέμα, γέλη)
• Τη μέθοδο ρυθμού (πρωινή θερμομέτρηση, υπολογισμός γονίμων ημερών)
• Την διακεκομμένη συνουσία (απόσυρση του συντρόφου πριν από την εκσπερμάτιση)
• Την στείρωση (περίδεση σαλπίγγων στην γυναίκα ή απολίνωση σπερματικού πόρου στον άνδρα)

Οι μέθοδοι αυτές έχουν διαφορετικό τρόπο δράσεως και διαφορετική αποτελεσματικότητα, η οποία μειώνεται όταν δεν χρησιμοποιούνται σωστά και συστηματικά. Η αποτελεσματικότητά τους αξιολογείται με βάση τον αριθμό των κυήσεων που παρατηρούνται ανά έτος και ανά 100 γυναίκες χρήστριες.

Τα αντισυλληπτικά χάπια

Η λήψη αντισυλληπτικών δισκίων από το στόμα αποτελεί μία από τις πιο διαδεδομένες αντισυλληπτικές μεθόδους. Με τα χάπια αυτά όχι μόνο επιτυγχάνεται σε υψηλό βαθμό αντισύλληψη, αλλά και:

• Ρύθμιση του έμμηνου κύκλου της γυναίκας
• Βελτίωση ή ύφεση της δυσμηνόρροιας
• Βελτίωση ή ύφεση του προεμμηνορροϊκού συνδρόμου και της ακμής
• Μείωση του κινδύνου για καρκίνο των ωοθηκών, του ενδομητρίου και του παχέος εντέρου

Ωστόσο, η αντισύλληψη με χάπια έχει αντενδείξεις. Κατ’ αρχάς, δεν πρέπει να χορηγούνται σε γυναίκες με καταστάσεις που αποτελούν απόλυτη αντένδειξη για τη λήψη τους, όπως:

• Το ιστορικό φλεβικής θρόμβωσης (φλεβοθρόμβωσης) ή θρομβοφιλίας
• Το ιστορικό καρκίνου του μαστού

Ακόμα, πρέπει να αποφεύγεται η χορήγηση σε γυναίκες με καταστάσεις όπως:

• Το συστηματικό κάπνισμα (πάνω από 15 τσιγάρα την ημέρα) ιδίως σε ηλικία άνω των 35 ετών
• Η παχυσαρκία
• Η υπέρταση
• Η ισχαιμική καρδιοπάθεια και οι επιπλεγμένες βαλβιδοπάθειες της καρδιάς
• Το ιστορικό αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου
• Η ημικρανία με εστιακά νευρολογικά συμπτώματα
• Ο σακχαρώδης διαβήτης διάρκειας πάνω από 20 έτη ή με μικροαγγειακές επιπλοκές (αμφιβληστροειδοπάθεια, νεφροπάθεια και νευροπάθεια)
• Η σοβαρή κίρρωση και οι όγκοι του ήπατος

Οι παρενέργειες

Η αντισύλληψη με ορμονούχα δισκία μπορεί να έχει ανεπιθύμητες ενέργειες. Αυτές εξαρτώνται από τις ορμόνες που περιέχουν τα αντισυλληπτικά χάπια, από τη δοσολογία και από το διάστημα της λήψης τους. Οι σημαντικότερες αφορούν στο καρδιαγγειακό σύστημα και στη διαταραχή των παραγόντων πήξης, και σχετίζονται κυρίως με τα οιστρογόνα που περιέχει το χάπι.

Μπορεί επίσης να υπάρξουν ανεπιθύμητες ενέργειες στον μεταβολισμό των λιπιδίων, οι οποίες σχετίζονται και με τα δύο συστατικά του ορμονικού συνδυασμού. Ωστόσο αυτές είναι σαφώς μικρότερες ή απουσιάζουν με τα τελευταίας γενιάς προγεσταγόνα.

Το προφυλακτικό και η επείγουσα αντισύλληψη

Το ανδρικό προφυλακτικό επίσης χρησιμοποιείται ευρέως για αντισύλληψη, αλλά έχει σαφώς μικρότερη αποτελεσματικότητα από εκείνη της ορμονικής αντισύλληψης. Ωστόσο έχει το πλεονέκτημα ότι προφυλάσσει και από τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, συμπεριλαμβανομένης της HIV/AIDS λοίμωξης.

Η επείγουσα αντισύλληψη, η οποία εφαρμόζεται μετά από επαφή χωρίς προφυλάξεις, έχει ως στόχο:

• Είτε την αναστολή της γονιμοποίησης του ωαρίου
• Είτε την αναστολή της εμφύτευσης στη μήτρα του γονιμοποιημένου ωαρίο

Η επείγουσα αντισύλληψη επιτυγχάνεται με λήψη δισκίων από το στόμα ή με ενδομητρικό σπείραμα χαλκού. Τα δισκία που χορηγούνται από το στόμα μπορεί να περιέχουν:

• Προγεσταγόνο (λεβονοργεστρέλη). Χορηγείται έως 72 ώρες από την σεξουαλική επαφή. Η αποτελεσματικότητα της μεθόδου είναι περίπου 85%
• Τροποποιητή των υποδοχέων προγεστερόνης (ουλιπριστάλη). Λαμβάνεται έως 120 ώρες από την επαφή, με αποτελεσματικότητα περίπου 95%.

Η τοποθέτηση ενδομητρικού σπειράματος χαλκού γίνεται μέχρι και 5 ημέρες μετά την σεξουαλική επαφή χωρίς προφυλάξεις. Η αποτελεσματικότητα της μεθόδου αγγίζει το 99%.

Απαραίτητη η ιατρική καθοδήγηση

Οι ειδικοί τονίζουν ότι ο οικογενειακός προγραμματισμός και η εξασφάλιση πρόσβασης στις μεθόδους αντισύλληψης για όλες τις γυναίκες αποτελούν προϋπόθεση για την ευημερία και την αυτονομία, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας.

Η συμβουλευτική αντισύλληψης έχει ιδιαίτερη σημασία για την αποφυγή ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης. Χρειάζεται καθοδήγηση από τον θεράποντα ιατρό, κυρίως για τον καθορισμό των ιατρικών κριτηρίων καταλληλότητας όσον αφορά στις ορμονικές μεθόδους με τις οποίες επιτυγχάνεται η αντισύλληψη.

Η επιλογή της αντισυλληπτικής μεθόδου πρέπει να είναι πάντοτε εξατομικευμένη. Αυτό σημαίνει ότι θα καθορίζεται αναλόγως με την επιθυμητή από την ίδια την γυναίκα διάρκειά της και με βάση τα προσωπικά και κοινωνικά της δεδομένα, τις δυνατότητες συμμόρφωσης στην εφαρμογή μίας μεθόδου και τέλος από την τυχόν εμπειρία της από προηγηθείσα αντισυλληπτική μέθοδο, ως προς τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα.

Εφ’ όσον δε, επιλεγεί κάποια ορμονική μέθοδος αντισύλληψης, χρειάζεται τακτική ιατρική παρακολούθηση για την έγκαιρη διαπίστωση τυχόν ανεπιθύμητων ενεργειών.

Φωτογραφία: iStock