Μεγάλη πρόοδος έχει σημειωθεί τα τελευταία χρόνια στην θεραπεία της ατοπικής δερματίτιδας, αλλά δεν συμβαίνει το ίδιο και με την πρόληψή της. Παρά τις συμβουλές για συχνή ενυδάτωση του δέρματος, αυτή δεν μπορεί να αποτρέψει το έκζεμα.
Αυτό υποδηλώνει μεγάλη μελέτη που παρουσιάστηκε στο τελευταίο συνέδριο της Διεθνούς Εταιρείας Ατοπικής Δερματίτιδας (ISAD). Όπως έδειξε, η καθημερινή χρήση ενυδατικών προϊόντων σώματος στα νεογέννητα υψηλού κινδύνου, δεν προφυλάσσει από την εμφάνισή του.
Το έκζεμα ή ατοπική δερματίτιδα (ή ατοπικό έκζεμα) είναι ένα πολύ συχνό δερματικό πρόβλημα που εμφανίζεται σε κάθε ηλικία, αλλά συχνότερα στα παιδιά. Περίπου ένα στα πέντε βρέφη εμφανίζουν συμπτώματα. Οι εκδηλώσεις του διαφέρουν από άνθρωπο σε άνθρωπο και συμπεριλαμβάνουν:
- Τραχύ, δερματώδες, ξηρό ή φολιδωτό δέρμα
- Ερυθρότητα και κνησμό
- Κόκκινες, καφέ και γκρι κηλίδες σε διάφορα σημεία του σώματος
Στα βρέφη οι κηλίδες που προκαλεί το έκζεμα μπορεί να παρουσιαστούν στο πρόσωπο και το κεφάλι. Το ξύσιμο για την ικανοποίηση του κνησμού μπορεί να γίνει αιτία οιδήματος και οροροής. Επιπλέον, τα παιδιά με έκζεμα έχουν περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν τροφικές αλλεργίες, άσθμα και αλλεργική ρινίτιδα.
«Το έκζεμα είναι μία χρόνια δερματοπάθεια, για την οποία δεν υπάρχει οριστική θεραπεία. Ωστόσο οι υπάρχουσες αγωγές στοχεύουν στην ύφεση των συμπτωμάτων», εξηγεί ο δερματολόγος-αφροδισιολόγος δρ Χρήστος Στάμου. «Την ανάπτυξή του πυροδοτεί ο ελαττωματικός δερματικός φραγμός. Η δυσλειτουργία του δερματικού φραγμού είναι εμφανής αμέσως μετά τη γέννηση και προηγείται της ανάπτυξης εκζέματος, παρέχοντας μια ευκαιρία για τη λήψη μέτρων».
Οι ενυδατικές κρέμες βελτιώνουν τη λειτουργία του δερματικού φραγμού, παρέχοντας κάλυψη στην επιδερμίδα και παγιδεύοντας το νερό. Έτσι, καθιστούν το δέρμα πιο ανθεκτικό σε ερεθιστικούς παράγοντες, όπως είναι τα σαπούνια, τα απολυμαντικά και τα απορρυπαντικά, συμπληρώνει.
Μελέτη σε εκατοντάδες βρέφη
Δεδομένου ότι το έκζεμα προκαλεί σοβαρές επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής των πασχόντων και των φροντιστών τους η έρευνα έχει στραφεί και στην εύρεση τρόπων πρόληψης της εμφάνισής του.
Μια από τις νεότερες μελέτες για το θέμα πραγματοποιήθηκε από ερευνητές του Πανεπιστημίου του Νότιγχαμ και άλλων ερευνητικών κέντρων. Στόχος της μελέτης, που ονομάστηκε BEEP (Barrier Enhancement for Eczema Prevention) ήταν να εξακριβωθεί κατά πόσον δρα προφυλακτικά η καθημερινή χρήση ενυδατικών προϊόντων κατά τον πρώτο χρόνο της ζωής βρεφών υψηλού κινδύνου.
Τα βρέφη που μελετήθηκαν ήταν υψηλού κινδύνου, διότι είχαν τουλάχιστον έναν συγγενή πρώτου βαθμού με έκζεμα, αλλεργική ρινίτιδα ή άσθμα. Συνολικώς, εντάχθηκαν στη μελέτη 1.394 μωρά, τα οποία χωριστήκαν τυχαία σε 2 ομάδες.
Από τους γονείς των 693 εξ αυτών ζητήθηκε να εφαρμόζουν συγκεκριμένα ενυδατικά προϊόντα για τον πρώτο χρόνο της ζωής τους. Από τους γονείς των υπολοίπων 701 ζητήθηκε να μην χρησιμοποιούν ενυδατικά προϊόντα (ομάδα ελέγχου).
Όλοι οι γονείς ακολουθούσαν επίσης τις συνήθεις συμβουλές φροντίδας του δέρματος των βρεφών.
Τα ευρήματα
Το 88% των γονέων της πρώτης ομάδας εφήρμοσαν τις οδηγίες μέχρι το πρώτο τρίμηνο. Κατόπιν παρουσιάστηκε μείωση σε αυτό το ποσοστό κατά 6% και περαιτέρω μείωση 8% τους επόμενους 6 μήνες. Έτσι, η συμμόρφωση στην ενυδάτωση διαμορφώθηκε ως εξής:
- 88% στο πρώτο τρίμηνο
- 82% στο εξάμηνο
- 74% στο 12μηνο
Ποιο ήταν το αποτέλεσμα; Σύμφωνα με τα προκαταρκτικά ευρήματα της μελέτης, που είχαν δημοσιευθεί στην ιατρική επιθεώρηση The Lancet, η καθημερινή ενυδάτωση όλου του σώματος των νεογέννητων δεν απέτρεψε το έκζεμα. Το εύρημα αυτό αντέκρουε ό,τι πίστευαν έως τότε οι επιστήμονες.
Οι ερευνητές συνέχισαν την παρακολούθηση των βρεφών. Στα 2 έτη, έκζεμα είχε αναπτύξει το 23% των βρεφών που υποβάλλονταν σε καθημερινή ενυδάτωση έναντι του 25% της ομάδας ελέγχου. Επιπλέον, το ποσοστό κλινικών δερματικών λοιμώξεων που ανέφεραν οι γονείς ήταν αυξημένο.
Παρά τα αποτελέσματα αυτά, η παρακολούθηση επεκτάθηκε στα 5 έτη. Υπήρχε ακόμα η ελπίδα για κάποιο όψιμο (καθυστερημένο) όφελος, τόσο στην πρόληψη της ατοπικής δερματίτιδας, όσο και άλλων συναφών διαταραχών. Και πάλι, όμως, τα αποτελέσματα ήταν παρόμοια. Δεν βρέθηκε καμία ένδειξη ότι η καθημερινή χρήση ενυδατικής κρέμας θα μπορούσε να αποτρέψει το έκζεμα στα παιδιά.
Απαραίτητη ως θεραπεία
Τα ευρήματα αυτά εξέπληξαν τους ερευνητές. Προγενέστερες, αλλά σαφώς μικρότερες, μελέτες είχαν δείξει έδειξαν ότι η ενυδάτωση του σώματος από τη γέννηση θα μπορούσε να προλάβει το έκζεμα. Πιστεύουν, όμως, ότι απαιτούνται και άλλες μεγάλες μελέτες για να επαληθευτούν τα ευρήματά τους.
Οι ερευνητές εικάζουν ότι ίσως χρειάζεται ενυδάτωση περισσότερες από μία φορά την ημέρα. Μπορεί επίσης να απαιτείται μεγαλύτερη ποσότητα προϊόντος σε κάθε εφαρμογή ή διαφορετικά ενυδατικά προϊόντα από αυτά που χρησιμοποιήθηκαν στη μελέτη.
Πάντως, επισήμαναν ότι τα ευρήματα αφορούν μόνο την πρόληψη του εκζέματος. Δεν αμφισβητούν την πρακτική της ενυδάτωσης του δέρματος ως πρώτης γραμμής θεραπεία για το έκζεμα.
«Η ύφεση των συμπτωμάτων της ατοπικής δερματίτιδας είναι μια συνεχής προσπάθεια. Απαιτεί μήνες ή και χρόνια με τις διαθέσιμες φαρμακευτικές αγωγές ή με εναλλακτικές θεραπείες», τονίζει ο δρ Στάμου. «Η έγκαιρη διάγνωση αυξάνει τις πιθανότητες ελέγχου τους γρηγορότερα».
Όπως εξηγεί, η ενυδάτωση του δέρματος συνιστάται εξ αρχής για να καταπραϋνθεί το έκζεμα. Σε αποτυχία της, συνιστάται εφαρμογή ή λήψη φαρμάκων (τοπικά, από του στόματος ή ενέσιμα, αναλόγως της σοβαρότητας) για να επιτευχθεί εκτός από ενυδάτωση και:
- Έλεγχος του κνησμού
- Αποκατάσταση του δέρματος
- Ενίσχυση του ανοσοποιητικού
- Καταπολέμηση τυχόν λοίμωξης από μόλυνση του σκασμένου δέρματος
Πολλά είναι τα οφέλη που προσφέρει και η φωτοθεραπεία, δηλαδή η έκθεση του δέρματος σε φυσικό ηλιακό φως ή σε υπεριώδη ακτινοβολία, με ή χωρίς φάρμακα.
«Πρόκειται για μια απολύτως ασφαλή και αποτελεσματική θεραπεία, αφού μειώνει τον κνησμό, καταπραΰνει τη φλεγμονή, επουλώνει γρήγορα το σκασμένο δέρμα, χωρίς να δημιουργεί παρενέργειες. Είναι δε ακίνδυνη για άτομα με ευαίσθητο δέρμα, καθώς και για εγκύους και παιδιά», καταλήγει ο δρ Στάμου.
Φωτογραφία: iStock