Του Εμμανουήλ Πολυζόπουλου
Ψυχίατρου – Ψυχοθεραπευτή
Αυτοκτονικότητα είναι μια ενέργεια με την οποία αποσκοπεί κάποιος να βλάψει τον εαυτό του και περιλαμβάνει αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές και απόπειρες αυτοκτονίας, άλλοτε επιτυχημένες και άλλοτε όχι.
Ένα ψυχοπιεστικό γεγονός μπορεί να προκαλέσει αυτοκαταστροφική διάθεση και συμπεριφορά σε παιδιά που έχουν κάποια ψυχική διαταραχή, όπως η κατάθλιψη.
Τα παιδιά που διατρέχουν κίνδυνο αυτοκτονικού ιδεασμού μπορεί να είναι σε κατάθλιψη ή να διακατέχονται από άγχος, απέχουν από συνήθεις δραστηριότητες, μπορεί να μιλούν για θέματα που σχετίζονται με το θάνατο, ή ξαφνικά αλλάζουν τη συμπεριφορά τους. Τα μέλη της οικογένειας και φίλοι θα πρέπει να λαμβάνουν όλες τις απειλές αυτοκτονίας ή απόπειρες σοβαρά.
Οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας μπορούν να καθορίσουν πόσο σοβαρός είναι ο κίνδυνος αυτοκτονίας.
Η θεραπεία μπορεί περιλαμβάνει νοσηλεία, αν ο κίνδυνος είναι υψηλός, φάρμακα για τη θεραπεία άλλων διαταραχών της ψυχικής υγείας, και ατομική και οικογενειακή συμβουλευτική.
Επιδημιολογικά στοιχεία:
Η αυτοκτονία είναι σπάνια στα παιδιά πριν την εφηβεία και είναι κυρίως ένα πρόβλημα της εφηβείας, ιδιαίτερα μεταξύ των ηλικιών 15 και 19, καθώς και της ενηλικίωσης. Ωστόσο, ακόμα και στην προεφηβεία μπορούν να εκδηλωθούν αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές και ιδεασμοί.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η αυτοκτονία είναι η δεύτερη ή τρίτη κύρια αιτία θανάτου σε εφήβους. Καταλήγει σε 2.000 θανάτους ανά έτος. Είναι επίσης πιθανό ότι ένας αριθμός των θανάτων που αποδίδονται σε ατυχήματα, στην πραγματικότητα να είναι αυτοκτονίες. Πολύ περισσότερες είναι οι απόπειρες αυτοκτονίες που δεν είχαν τελικά καταστροφική κατάληξη. Από έρευνα που έγινε στις ΗΠΑ από τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών διαπιστώθηκε ότι το 28% των μαθητών λυκείου είχε αυτοκτονικές σκέψεις και 8,3% είχαν αποπειραθεί να αυτοκτονήσουν. Συχνά, απόπειρες αυτοκτονίας περιλαμβάνουν τουλάχιστον κάποια αμφιθυμία δηλαδή κάποιο έντονο δισταγμό/επιθυμία για την ίδια την απόπειρα και μπορεί συνήθως αποτελεί μια κραυγή για βοήθεια. Μεταξύ των εφήβων στις Ηνωμένες Πολιτείες, τα αγόρια υπερτερούν των κοριτσιών στις αυτοκτονίες κατά περισσότερο από 4 προς 1. Ωστόσο, τα κορίτσια είναι 2 έως 3 φορές πιο πιθανό να επιχειρήσουν απόπειρα αυτοκτονίας.
Παράγοντες Κινδύνου
Διάφοροι παράγοντες αλληλεπιδρούν συνήθως πριν από τις αυτοκτονικές σκέψεις και πριν αυτές εξελιχθούν σε αυτοκτονική συμπεριφορά. Πολύ συχνά, υπάρχει μια υποκείμενη διαταραχή της ψυχικής υγείας και ένα ψυχοπιεστικό γεγονός που προκαλεί τη συμπεριφορά.
Τα στρεσογόνα γεγονότα περιλαμβάνουν:
– Ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου.
– Μια αυτοκτονία στο σχολείο.
– Απώλεια ενός φίλου ή φίλης.
– Μια έντονη παρενόχληση από το γνώριμο περιβάλλον (όπως οικογένεια, σχολείο ή τη γειτονιά) ή φίλους
– Ταπείνωση, υποτίμηση από τα μέλη της οικογένειας ή από φίλους.
– Θύμα εκφοβισμού στο σχολείο
– Η αποτυχία στο σχολείο
– Πρόβλημα με το Νόμο
Ωστόσο, και παρόλο που ψυχοπιεστικά γεγονότα είναι αρκετά συχνά στην ζωή των παιδιών, αυτά σπάνια οδηγούν σε αυτοκτονική συμπεριφορά εάν δεν υπάρχουν άλλα υποκείμενα προβλήματα.
Τα πιο κοινά υποκρυπτόμενα προβλήματα είναι τα ακόλουθα:
– Κατάθλιψη: Οι έφηβοι που πάσχουν από κατάθλιψη έχουν συναισθήματα απόγνωσης και αδυναμίας, που περιορίζουν την ικανότητα τους να εξετάσουν εναλλακτικές λύσεις στα άμεσα προβλήματα τους.
– Αλκοόλ ή ναρκωτικά: Η χρήση αλκοόλ ή ναρκωτικών μειώνει τις αναστολές στις επικίνδυνες συμπεριφορές και μειώνει την επίγνωση των συνεπειών.
– Κακός έλεγχος των παρορμήσεων.
– Παιδιά και έφηβοι που επιχειρούν απόπειρα αυτοκτονίας είναι συχνά θυμωμένοι με τα μέλη της οικογένειας τους ή φίλους, δεν είναι σε θέση να επεξεργαστούν την οργή τους, και τελικά την μετατρέπουν σε οργή ενάντια στον εαυτό τους. Μπορεί να επιθυμούν να χειραγωγήσουν ή να τιμωρήσουν τους άλλους ανθρώπους («Θα το μετανιώσετε μετά που θα με δείτε νεκρό»).
Μερικές φορές η αυτοκτονική συμπεριφορά είναι αποτέλεσμα μιμητισμού. όταν δηλαδή ένα παιδί μιμείται τις ενέργειες των άλλων. Για παράδειγμα, απόπειρες αυτοκτονίας διασήμων ειδώλων της νεολαίας, αλλά και άλλων γνωστών προσώπων, συχνά ακολουθούνται από αυτοκτονίες ή απόπειρες αυτοκτονίας παιδιών. Ομοίως, μιμητικές αυτοκτονίες συμβαίνουν μερικές φορές στα σχολεία. Η αυτοκτονία παιδιών είναι πιο πιθανό να επισυμβεί σε οικογένειες στις οποίες υπάρχουν διαταραχές της διάθεσης (κατάθλιψη) σε κάποιο μέλος, ειδικά μάλιστα αν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό αυτοκτονίας ή άλλες βίαιες συμπεριφορές.
Διάγνωση
Οι γονείς, οι γιατροί, οι δάσκαλοι, και οι φίλοι μπορούν να είναι σε θέση να εντοπίσουν τα παιδιά που μπορεί πιθανά θα επιχειρήσουν αυτοκαταστροφική πράξη, ιδιαίτερα εκείνων που είχαν κάποια πρόσφατη αλλαγή στη συμπεριφορά τους. Παιδιά και έφηβοι συχνά εμπιστεύονται μόνο συμμαθητές τους, οι οποίοι θα πρέπει να ενθαρρύνονται να μην κρατήσουν ένα τέτοιο μυστικό που θα μπορούσε να οδηγήσει στο τραγικό θάνατο του φίλου τους.
Τα παιδιά που εκφράζουν προφανείς ή συγκεκαλυμμένες σκέψεις αυτοκτονίας, όπως «Μακάρι να μην είχα ποτέ γεννηθεί» ή «Θα ήθελα να πάω για ύπνο και να μην ξυπνήσω”, βρίσκονται σε κίνδυνο, αλλά ακόμα και τα παιδιά με πιο ήπια σημάδια, όπως κοινωνική απόσυρση, απότομη επιδείνωση της επίδοσης στο σχολείο, ή αποχή από προηγούμενες αγαπημένες ασχολίες και χόμπυ, έχουν σαφείς παράγοντες κινδύνου εκδήλωσης αυτοκαταστροφικού ιδεασμού.
Οι επαγγελματίες ψυχικής Υγείας έχουν δύο βασικούς ρόλους: πρώτον την αξιολόγηση της ασφάλειας ενός αυτοκτονίκού παιδιού και εκτίμησης ανάγκης για νοσηλεία και δεύτερον την θεραπεία υποκείμενων διαταραχών, όπως η κατάθλιψη ή η κατάχρηση ουσιών.
Πρόληψη
Η άμεση αναζήτηση με ερωτήσεις για αυτοκτονικές σκέψεις μπορούν να εξωτερικεύσουν σημαντικά θέματα που προκαλούν και συντηρούν τα άγχη του παιδιού. Ο εντοπισμός αυτών των ζητημάτων μπορεί, με τη σειρά του να οδηγήσει σε ουσιαστικές παρεμβάσεις:
Παράγοντες κινδύνου και προειδοποιητικά σημάδια της αυτοκτονίας σε παιδιά και εφήβους
Ψυχικά και σωματικά συμπτώματα:
– Έμμονη ενασχόληση με νοσηρά θέματα και θέματα θανάτου.
– Κατάθλιψη
– Δραματικές αλλαγές στη διάθεση
– Αλλαγές στην όρεξη
– Διαταραχές ύπνου
– Η ένταση, το άγχος, νευρικότητα, ιδιαίτερα όταν εμφανίζονται ξαφνικά και χωρίς γνωστό παράγοντα.
– Ελλιπής έλεγχος των παρορμήσεων
Αλλαγές στη συμπεριφορά:
– Κακές συνθήκες υγιεινής και παραμέληση της προσωπικής εμφάνισης (ειδικά αν πρόκειται για μια απότομη αλλαγή)
– Απόσυρση από τις κοινωνικές δραστηριότητες
– Η μείωση στους βαθμούς και εν γένει στην σχολική επίδοση και συγκέντρωση στο μάθημα.
– Η αυξανόμενη εκδήλωση βίαιης συμπεριφοράς
– Αποχή από προηγούμενες αγαπημένες δραστηριότητες και χόμπυ.
Εκφραστικά:
– Έκφραση ενοχικών συναισθημάτων
– Καταστάσεις που υποδηλώνουν την επιθυμία να πεθάνει, όπως «Μακάρι να μην είχα ποτέ γεννηθεί» ή «Θα ήθελα να πάω για ύπνο και να μην ξυπνήσω»
– Άμεσες ή έμμεσες απειλές για αυτοκτονία
Συνθήκες:
– Εύκολη πρόσβαση σε πυροβόλα όπλα ή φάρμακα.
– Οικογενειακό ιστορικό αυτοκτονίας
– Μια προηγούμενη απόπειρα αυτοκτονίας
– Ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου, ιδίως όταν αυτός επήλθε με αυτοκτονία
– Αλκοόλ ή χρήση ναρκωτικών
Θεραπεία
Τα παιδιά που επιχειρούν αυτοκτονία χρειάζονται επείγουσα αξιολόγηση σε ένα τμήμα επειγόντων περιστατικών νοσοκομείου. Κάθε είδος απόπειρας αυτοκτονίας ή άλλης αυτοκαταστροφικής συμπεριφοράς πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη, διότι το ένα τρίτο εκείνων που έχουν τελικώς αυτοκτονήσει, προηγουμένως επιχείρησαν ήπιες αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές, όπως μερικές επιπόλαιες γρατσουνιές στον καρπό ή κατάποση μερικών χαπιών. Όταν οι γονείς ελαχιστοποιούν την σημασία μιας αποτυχημένης απόπειρας αυτοκτονίας, τα παιδιά μπορούν να δουν αυτή την απάντηση ως πρόκληση, ή αδιαφορία και την επόμενη φορά η απόπειρα θα είναι πιο σφοδρή και αποφασιστική.
Μόλις η άμεση απειλή για τη ζωή έχει απομακρυνθεί, ο ιατρός αποφασίζει κατά πόσον το παιδί θα πρέπει να νοσηλευτεί. Η απόφαση εξαρτάται από το βαθμό του κινδύνου που ελλοχεύει στο σπίτι και την ικανότητα της οικογένειας να παρέχει υποστήριξη και σωματική ασφάλεια για το παιδί (το λεγόμενο υποστηρικτικό περιβάλλον του παιδιού).
Η σοβαρότητα μιας απόπειρας αυτοκτονίας μπορεί να μετρηθεί από έναν αριθμό παραγόντων, συμπεριλαμβανομένων των παρακάτω:
– Είτε η προσπάθεια ήταν προσεκτικά σχεδιασμένη και όχι αυθόρμητη – για παράδειγμα, αφήνοντας το παιδί ένα σημείωμα αυτοκτονίας δείχνει μια προσχεδιασμένη προσπάθεια
– Είτε ελήφθησαν μέτρα για την πρόληψη της αποφυγής θανάτου (π.χ. προειδοποιητικό τηλεφώνημα, σχετικές δηλώσεις σε κοινωνικά δίκτυα κλπ)
– Τι τύπος μεθόδου χρησιμοποιείται, για παράδειγμα, χρησιμοποιώντας το παιδί ένα πυροβόλο όπλο είναι πολύ πιο πιθανό να προκαλέσει θάνατο σε σύγκριση με τη λήψη χαπιών.
– Είναι σημαντικό να γίνει διάκριση σοβαρής πρόθεσης πρόκλησης σωματικής βλάβης από τις πραγματικές συνέπειες. Για παράδειγμα, οι έφηβοι που θα πιούν τελικώς αβλαβή χάπια, πιστεύοντας όμως ότι αυτά είναι θανατηφόρα, πρέπει να θεωρούνται ότι εκτέθηκαν σε ακραίο κίνδυνο.
Αν νοσηλεία δεν είναι απαραίτητη, οι οικογένειες των παιδιών που πηγαίνουν στο σπίτι πρέπει να διασφαλίζουν κάθε επικίνδυνο αντικείμενο έχει επιμελώς απομακρυνθεί από το περιβάλλον. Ακόμη και με αυτές τις προφυλάξεις, πρόληψη των αυτοκτονιών μπορεί να είναι πολύ δύσκολη, και δεν υπάρχουν αποδεδειγμένα ασφαλή μέτρα για επιτυχή πρόληψη επόμενων αποπειρών.
Η ψυχιατρική παρακολούθηση των παιδιών και των εφήβων, συμπεριλαμβανομένης και όλης της οικογένειας, είναι εκ των ων ουκ άνευ το αμέσως απαραίτητο επόμενο βήμα, μετά την εκδήλωση της οποιασδήποτε αυτοκαταστροφικής συμπεριφοράς ή ακόμα και στα αρχικά στάδια της έκφρασης αυτοκαταστροφικού ιδεασμού.
.jpg)
Εμμανουήλ Πολυζόπουλος
Ψυχίατρος – Ψυχοθεραπευτής
polem@otenet.gr
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
Τι είναι το “Σύνδρομο Στοκχόλμης”: Όταν το θύμα αγαπάει τον θύτη του;
Ανεργία, Κρίση και Κατάθλιψη. Πως αντιμετωπίζουμε την κατάθλιψη σε καιρούς ανεργίας και κρίσης
Δραματική έκκληση ψυχιάτρων: Μην απολύετε εργαζόμενους- Θα αυξηθούν οι αυτοκτονίες!
Στα ύψη αυτοκτονίες και κατάθλιψη λόγω κρίσης!
Η κατάθλιψη χτυπάει και τα παιδιά- ποια τα συμπτώματα
Τι πρέπει να κάνετε όταν τα παιδιά σας είναι θύματα ενδοσχολικής βίας;
Σε ποιες χώρες, οι άνθρωποι πεθαίνουν μετά από ένα χειρουργείο;