Ο αναπνευστικός συγκυτιακός ιός (respiratoty syncytial virus – RSV) είναι μία από τις συχνότερες αιτίες νόσησης κατά τη βρεφική και παιδική ηλικία. Είναι ένας κοινός ιός που συνήθως προκαλεί ήπια έως σοβαρά συμπτώματα κρυολογήματος.
Μετά την προσβολή, οι περισσότεροι ασθενείς αναρρώνουν σε μία έως δύο εβδομάδες. Ωστόσο, η λοίμωξη μπορεί και να είναι σοβαρή, ιδίως για τα βρέφη και τους ηλικιωμένους. Στην πραγματικότητα, στα βρέφη ηλικίας κάτω του 1 έτους ο ιός RSV αποτελεί την συχνότερη αιτία:
- Βρογχιολίτιδας (είναι η φλεγμονή των μικρών αεραγωγών του πνεύμονα)
- Πνευμονίας (λοίμωξη των πνευμόνων)
Η λοίμωξη από τον ιό RSV είναι τόσο συχνή, ώστε «σχεδόν όλα τα παιδιά θα την εκδηλώσουν τουλάχιστον μία φορά μέχρι τα δεύτερα γενέθλιά τους», επισημαίνει ο κ. Δημήτριος Καφετζής, ομότιμος καθηγητής Παιδιατρικής ΕΚΠΑ, επιστημονικός σύμβουλος διοίκησης του Παιδιατρικού Τμήματος του Metropolitan Hospital.
Στις περισσότερες περιοχές του βορείου ημισφαιρίου, ο ιός RSV αρχίζει να κυκλοφορεί το φθινόπωρο και κορυφώνεται το χειμώνα. Εν τούτοις, ο χρόνος και η σοβαρότητα της περιόδου του RSV σε μια δεδομένη κοινότητα μπορεί να διαφέρουν από έτος σε έτος.
Τα συμπτώματα σε βρέφη και μικρά παιδιά
Τα βρέφη που προσβάλλονται από λοίμωξη RSV εμφανίζουν σχεδόν πάντοτε συμπτώματα. Αυτό διαφέρει για τους ενήλικες, οι οποίοι μπορεί να προσβληθούν από τον RSV και να μην έχουν συμπτώματα.
Στα πολύ μικρά βρέφη (ηλικίες κάτω των 6 μηνών), τα μόνα συμπτώματα της λοίμωξης από RSV μπορεί να είναι:
- Ευερεθιστότητα
- Μειωμένη δραστηριότητα
- Μειωμένη όρεξη
- Επεισόδια άπνοιας (διακοπή της αναπνοής για πάνω από 10 δευτερόλεπτα
- Ενδέχεται επίσης να παρατηρηθεί πυρετός, αν και δεν εμφανίζεται πάντοτε.
Στα μεγαλύτερα βρέφη και στα μικρά παιδιά, ο ιός RSV μπορεί να προκαλέσει ποικιλία αναπνευστικών συμπτωμάτων. Συνήθως είναι συμπτώματα κρυολογήματος, αλλά μπορεί να προσβάλλει και το κατώτερο αναπνευστικό, οπότε εκδηλώνεται ως βρογχιολίτιδα ή πνευμονία.
Τα βρέφη και τα μικρά παιδιά με λοίμωξη από RSV συνήθως παρουσιάζουν πρώτα ρινόρροια (συνάχι) και άρνηση για λήψη τροφής. Ο βήχας εκδηλώνεται συνήθως μία έως τρεις ημέρες αργότερα. Αμέσως μετά την ανάπτυξη του βήχα μπορεί να εμφανιστούν φτέρνισμα, πυρετός και συριγμός.
Ομάδες υψηλού κινδύνου
Μικρό ποσοστό των βρεφών ηλικίας κάτω των 6 μηνών με λοίμωξη RSV μπορεί να χρειαστεί να νοσηλευτούν στο νοσοκομείο. Στην πραγματικότητα, υψηλού κινδύνου για σοβαρή νόσο θεωρούνται τα παιδιά που ανήκουν σε οποιαδήποτε από τις κατηγορίες που ακολουθούν:
- Πρόωρα βρέφη
- Βρέφη, ιδίως εκείνα των 6 μηνών και μικρότερα
- Παιδιά ηλικίας κάτω των 2 ετών με χρόνια πνευμονοπάθεια ή συγγενή καρδιοπάθεια
- Παιδιά με κατεσταλμένο ανοσοποιητικό σύστημα
- Παιδιά με νευρομυϊκές διαταραχές (συμπεριλαμβανομένων όσων έχουν δυσκολία στην κατάποση ή στην απόχρεμψη των εκκρίσεων βλέννας).
Τα περισσότερα κατά τα άλλα υγιή βρέφη και μικρά παιδιά που μολύνει ο ιός RSV δεν χρειάζονται νοσηλεία. Όσα νοσηλευθούν, μπορεί να χρειαστούν οξυγόνο, διασωλήνωση ή/και μηχανικό αερισμό. «Τα περισσότερα βελτιώνονται με την υποστηρικτική φροντίδα που ακολουθείται και παίρνουν εξιτήριο από το νοσοκομείο σε λίγες ημέρες», εξηγεί ο κ. Καφετζής.
Οι εκδηλώσεις στους ενήλικες
Οι ενήλικες που μολύνονται από τον ιό RSV έχουν συνήθως ήπια ή καθόλου συμπτώματα. Τα συμπτώματα είναι συνήθως συμβατά με εκείνα μιας λοίμωξης του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος που περιλαμβάνει:
- Ρινόρροια
- Φαρυγγίτιδα
- Βήχα
- Πονοκέφαλο
- Κόπωση και
- Πυρετό
Η νόσος διαρκεί συνήθως λιγότερο από πέντε ημέρες στους ενήλικες, εξηγεί ο ιατρός. Ορισμένοι ενήλικες, ωστόσο, μπορεί να έχουν πιο σοβαρά συμπτώματα που συνάδουν με λοίμωξη των κατώτερων αναπνευστικών οδών, όπως πνευμονία. Στα άτομα που διατρέχουν υψηλό κίνδυνο να τα αρρωστήσει σοβαρά ο ιός RSV συμπεριλαμβάνονται:
- Οι μεγαλύτερης ηλικίας ενήλικες, ιδίως όσοι είναι 65 ετών και άνω
- Ενήλικες με χρόνια πνευμονική ή καρδιακή νόσο
- Ενήλικες με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα.
Ο ιός RSV ενδέχεται επίσης να οδηγήσει σε επιδείνωση σοβαρών παθήσεων όπως:
- Άσθμα
- Χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ)
- Συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια
Η διάγνωση
Τα κλινικά συμπτώματα που προκαλεί ο ιός RSV είναι μη ειδικά. Αφορούν εξίσου άλλες ιογενείς λοιμώξεις του αναπνευστικού, καθώς και ορισμένες βακτηριακές. Για την επιβεβαίωση της λοίμωξης από RSV διατίθενται διάφοροι τύποι εργαστηριακών εξετάσεων, που μπορούν να διενεργηθούν σε δείγματα από το ανώτερο και το κατώτερο αναπνευστικό σύστημα.
Η πιο συχνά χρησιμοποιούμενη εργαστηριακή εξέταση είναι η αντίστροφη αλυσιδωτή αντίδραση μεταγραφάσης-πολυμεράσης σε πραγματικό χρόνο (rRT-PCR). Η εξέταση αυτή είναι πιο ευαίσθητη από την καλλιέργεια του ιού και την ανίχνευση του αντιγόνου. Είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη στα παιδιά, αλλά όχι τόσο στους ενήλικες.
Λιγότερο συχνά χρησιμοποιούμενες εξετάσεις είναι η καλλιέργεια ιού και ορολογικές εξετάσεις, οι οποίες χρησιμοποιούνται συνήθως μόνο για μελέτες έρευνας ή επιτήρησης.
Ορισμένες δοκιμασίες μπορούν να διακρίνουν μεταξύ των υποτύπων του RSV (Α και Β), αλλά η κλινική σημασία αυτών των υποτύπων δεν είναι σαφής.
Για βρέφη και μικρά παιδιά
Τόσο η rRT-PCR όσο και οι δοκιμασίες ανίχνευσης αντιγόνου είναι αποτελεσματικές μέθοδοι για τη διάγνωση της λοίμωξης από RSV σε βρέφη και μικρά παιδιά. Η ευαισθησία των δοκιμών ανίχνευσης του αντιγόνου RSV κυμαίνεται από 80% έως 90% σε αυτή την ηλικιακή ομάδα.
Για μεγαλύτερα παιδιά, εφήβους και ενήλικες
Οι πάροχοι υγειονομικής περίθαλψης πρέπει να χρησιμοποιούν υψηλής ευαισθησίας δοκιμασίες rRT-PCR όταν εξετάζουν μεγαλύτερα παιδιά και ενήλικες για RSV, τονίζει ο κ. Καφετζής. Η ευαισθησία τους συχνά υπερβαίνει την ευαισθησία των μεθόδων απομόνωσης του ιού και ανίχνευσης αντιγόνων.
Οι δοκιμασίες ανίχνευσης του αντιγόνου δεν είναι πολύ ευαίσθητες για τα μεγαλύτερα παιδιά και τους ενήλικες, επειδή ενδέχεται να έχουν χαμηλότερα ιϊκά φορτία στα αναπνευστικά τους δείγματα.
Προφύλαξη για βρέφη και μικρά παιδιά υψηλού κινδύνου
Το palivizumab (παλιβιζουμάμπη) είναι ένα μονοκλωνικό αντίσωμα που συνιστάται από την Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής (AAP) και το Υπουργείο Υγείας της Ελλάδας, να χορηγείται σε βρέφη υψηλού κινδύνου και μικρά παιδιά που πιθανόν να ωφεληθούν από την ανοσοπροφύλαξη με βάση την ηλικία κύησης και ορισμένες υποκείμενες ιατρικές καταστάσεις, αναφέρει ο κ. Καφετζής.
Το φάρμακο χορηγείται σε μηνιαίες ενδομυϊκές ενέσεις κατά την περίοδο που παρουσιάζει έξαρση ο ιός RSV. Η περίοδος αυτή γενικώς αρχίζει το φθινόπωρο (στον τόπο μας από Νοέμβριο), κορυφώνεται τον χειμώνα και λήγει τον Απρίλιο κάθε έτους.
Αν δεν έχετε λάβει οδηγίες από το μαιευτήριο όπου γεννήθηκε το μωρό σας ή από το τμήμα νεογεννήτων του μαιευτηρίου ή του νοσοκομείου όπου πιθανόν νοσηλεύτηκε, συμβουλευτείτε τον παιδίατρό σας για την ανάγκη ή μη χορήγησης παλιβιζουμάμπης στο παιδί σας.
Εμβολιασμός κατά του RSV
Μέχρι στιγμής εμβόλιο αποτελεσματικό και ασφαλές για τον ιό RSV δεν έχει αναπτυχθεί, επισημαίνει ο καθηγητής. Ωστόσο, ένα ερευνητικό εμβόλιο που χορηγείται στις εγκύους, έχει διαπιστωθεί ότι συμβάλει στην προστασία των βρεφών από σοβαρή νόσο.
Η εταιρεία Pfizer ανακοίνωσε πρόσφατα ότι κατά τη διάρκεια τυχαιοποιημένης, διπλής-τυφλής, ελεγχόμενης με εικονικό φάρμακο μελέτης φάσης 3, το εμβόλιο RSVpreF είχε σχεδόν 82% αποτελεσματικότητα έναντι σοβαρής λοίμωξης από RSV σε βρέφη από τη γέννηση έως τις πρώτες 90 ημέρες της ζωής.
Το εμβόλιο είχε επίσης 69% αποτελεσματικότητα έναντι σοβαρής νόσου κατά τους πρώτους 6 μήνες της ζωής. Συνολικώς 7.400 γυναίκες είχαν λάβει εφάπαξ δόση 120 μg RSVpreF στο τέλος του δεύτερου ή τρίτου τριμήνου της εγκυμοσύνης τους. Δεν υπήρξαν ενδείξεις για θέματα ασφάλειας για τις μητέρες ή τα βρέφη.
«Για την αντιμετώπιση της νόσου έχουν δοκιμαστεί και διάφορες αντιϊκές θεραπείες, χωρίς ιδιαίτερα ικανοποιητικά αποτελέσματα» καταλήγει ο κ. Καφετζής.
Φωτογραφία: iStock