IVF: Κατάψυξη ωαρίων και προεμφυτευτικός έλεγχος με αποτελεσματικότητα και ασφάλεια

1. Τι είναι η κατάψυξη ωαρίων;

Η κατάψυξη ωαρίων ή  κρυοσυντήρηση είναι μία  τεχνική υποβοηθούμενης αναπαραγωγής που δίνει τη δυνατότητα στις γυναίκες να αποθηκεύσουν τα ωάριά τους αφού τα καταψύξουν, ώστε να μπορούν να επιλέξουν οι ίδιες τη χρονική στιγμή που θα γίνουν μητέρες.

2. Σε ποιες γυναίκες απευθύνεται; (ηλικία, ιατρικό ιστορικό –  καρκίνο)

Οι λόγοι για τους οποίους μια γυναίκα θα επιλέξει να καταψύξει τα ωάριά της, μπορεί να είναι είτε υγείας ή κοινωνικοί. Οι  λόγοι υγείας αφορούν ένα μεγάλο αριθμό γυναικών αλλά είναι μεγαλύτερος ο αριθμός γυναικών που για προσωπικούς-κοινωνικούς λόγους έχει ανάγκη την κατάψυξη ωαρίων .

Όταν υπάρχει διάγνωση καρκίνου για την αντιμετώπιση του οποίου μπορεί να χρειαστεί να υποβληθεί σε χημειοθεραπείες, ακτινοβολίες η γυναικολογικές χειρουργικές  επεμβάσεις.

Όταν υπάρχει ,ενδομητρίωση ,άλλες καλοήθεις κυστεις των ωοθηκών.Ειναι σημαντικό  κατά την γυναικολογική εξέταση  αν διαπιστωθεί μειωμένη ωοθηκική λειτουργία , ,ανοσολογικά νοσήματα, ιστορικό πρόωρης εμμηνόπαυσης στην οικογένεια, τοτε ακόμα και σε μικρή ηλικία πρέπει  να καταψύξει τα  ωάριά της ώστε να μην βρεθεί απροετοίμαστη.

Οι πιο συχνοί κοινωνικοί λόγοι μετάθεσης της μητρότητας γι΄αργότερα είναι:

• η ολοκλήρωση ή η επίτευξη κάποιων επαγγελματικών στόχων
• η εύρεση του κατάλληλου συντρόφου.Αφορά επίσις γυναίκες που έχουν ήδη ένα παιδί και θέλουν να διατηρήσουν τη γονιμότητα τους για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα

3. Πώς λειτουργεί η κατάψυξη ωαρίων; Ποια είναι η διαδικασία;

Βήμα 1

Πριν συμφωνήσετε να κρυοσυντηρήσετε και να αποθηκεύσετε τα ωάριά σας, ο ειδικός γιατρός θα σας εξηγήσει τη διαδικασία,παίρνοντας υπόψιν το ιατρικό σας ιστορικό ,εξατομικεύει την όλη διαδικασία  που πρέπει να ακολουθηθεί για να έχετε τις υψηλότερες πιθανότητες επιτυχίας. Στη Μονάδα μας σας δίνεται η δυνατότητα να συζητήσετε  τα συναισθήματά σας και οποιεσδήποτε ανησυχίες μπορεί να έχετε με ειδικούς  σύμβουλους .

Βήμα 2

Θα πρέπει να ελεγχθείτε  για λοιμώδη νοσήματα, συμπεριλαμβανομένων , του ιού HIV και της ηπατίτιδας Β και C,RPR.

Βήμα 3

Ετοιμάζετε στο συμβολαιογράφο μια συμβολαιογραφική πράξη, με βάση την οποία συναινείτε στην κατάψυξη ωαρίων στο Κέντρο μας.

Βήμα 4

Στην συνέχεια θα πρέπει να υποβληθείτε σε «διέγερση των ωοθηκών» για την ανάπτυξη πολλαπλών  ωοθυλακίων.

Βήμα 5

Όταν τα  ωάρια σας ωριμάσουν, υπό ελαφρά αναισθησία, θα υποβληθείτε σε υπερηχογραφικά καθοδηγούμενη ωοληψία, μια διαδικασία που διαρκεί περίπου 5- 10 λεπτά.

Βήμα 6

Σε αυτό το βήμα της διαδικασίας τα ωάρια καταψύχονται με τη μέθοδο της ταχείας κατάψυξης (vitrification) και αποθηκεύονται σε υγρό άζωτο στους -196°C

Στο μέλλον όταν θα είστε έτοιμη να μείνετε έγκυος, τότε τα ωάριά σας θα αποψυχθούν και θα ακολουθηθούν τα υπόλοιπα βήματα της εξωσωματικής γονιμοποίησης, δηλαδή θα γονιμοποιηθούν και θα ακολουθήσει η εμβρυομεταφορά ορισμένου αριθμού εμβρύων στη μήτρα. Τα επιπλέον έμβρυα που θα προκύψουν μπορούν να καταψυχθούν με την ίδια μέθοδο για μελλοντική χρήση.

4. Χρειάζεται κάποια συγκεκριμένη προετοιμασία πριν το κάνει αυτό μία γυναίκα; Είναι επώδυνο;

Είναι μια διαδικασία «ρουτίνας»,σε μια επίσκεψη μπορεί να γίνουν οι απαραίτητες εξετάσεις και να επιλεγεί το πρωτόκολλο αντιμετώπισης ,ώστε να αποθηκεύσει τον «ιδανικό αριθμό » ωαρίων. Η όλη διαδικασία είναι ασφαλής και  απαιτεί  3-4 επισκέψεις στη  διάρκεια περίπου 10 ημερών .

5. Πόσο καιρό μπορούν τα ωάρια να παραμείνουν κατεψυγμένα;

Τα ωάρια μπορεί να διατηρηθούν για απεριόριστο χρόνο αλλά να χρησιμοποιηθούν έως την ηλικία των 50.

6. Είναι μία ασφαλής διαδικασία;

Σύμφωνα με την ASRM, (Αμερικανική εταιρεία Αναπαραγωγής) από το 2013 η κρυοσυντήρηση των ωαρίων δεν θεωρείται πλέον πειραματική μέθοδος.

Η όλη διαδικασία είναι ασφαλής τόσο για την ίδια τη γυναίκα όσο και για τα παιδιά που γεννούνται από κατεψυγμένα ωάρια. Με την τεχνική της «υαλοποίησης» έχουν γεννηθεί περισσότερα απο 6.000 παιδιά.Τα παιδιά αυτά δεν παρουσίασαν αυξημένα ποσοστά χρωμοσωμιακών ανωμαλιών και το περιγεννητικό αποτέλεσμα ήταν όμοιο με αυτό του γενικού πληθυσμού (συγγενείς ανωμαλίες, αναπτυξιακά προβλήματα κ.λ.π).

7.  Εξασφαλίζει την κύηση σε οποιαδήποτε ηλικία;

Με την νέα τεχνική κατάψυξης ,υαλοποίηση,τα κατεψυγμένα ωάρια έχουν την ίδια αποτελεσματικότητα με τα φρέσκα .Η κατάψυξη 8 ωαρίων πριν τα 36 θεωρείται ασφαλής αριθμός για την δυνατότητα εγκυμοσύνης, ενώ για ηλικίες μετά τα 38 χρειάζεται μεγαλύτερος αριθμός.

Την τελευταία δεκαετία η κατάψυξη ωαρίων είναι τουλάχιστον πενταπλάσια με υψηλή μέση ηλικία. Είναι κοινώς γνωστό ότι η γονιμότητα έχει όρια ,στην ηλικία άνω  των 40 το 70-80% των ωαρίων έχουν χρωμοσωμικές διαταραχές,γεγονός που περιορίζει την αποτελεσματικότητα και απαιτείται εξατομικευμένη προσέγγιση .

8. Πρέπει να ελέγχεται η γονιμότητα της γυναίκας πριν την κατάψυξη ωαρίων;

Η πιθανότητα απόκτησης παιδιών εξαρτάται από τον αριθμό κρυοσυντηρημένων ωαρίων αλλά και την ηλικία της γυναίκας. Η ηλικία των 36-38 ετών, φαίνεται να αποτελεί  οριακό σημείο χωρίς να αποκλείει τις μεγαλύτερες ηλικίες. Πάντα πρέπει να ελέγχεται η γονιμότητα ούτως ώστε να επιλέγετε το κατάλληλο πρωτόκολλο.

9. Πότε ξεκίνησε να γίνεται η κατάψυξη ωαρίων στην Ελλάδα;

Γινόταν κατάψυξη ωαρίων από τη δεκαετία του 1980, αλλά η αποτελματικότητα ήταν πολύ περιορισμένη.

10. Ποιες είναι οι διαφορές της υαλοποίησης και της κρυοσυντήρησης;

Με την παλαιότερη τεχνική κρυοσυντήρησης των ωαρίων, απαιτούντο περίπου 100 ωάρια για να γεννηθεί ένα παιδί. Σήμερα, με την νέα τεχνική κρυοσυντήρησης «υαλοποίηση», απαιτούνται μόνο 8 έως 15 ωάρια. Τα ωάρια λόγω του μεγέθους τους ,της υψηλής περιεκτικότητας σε νερό και της διάταξης των χρωμοσωμάτων στην μιτωτική άτρακτο, είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στον σχηματισμό κρυστάλλων πάγου κατά την διαδικασία της κρυοσυντήρησης. Τώρα, με την τεχνική της «υαλοποίησης», χρησιμοποιώντας νέα κρυοπροστατευτικά διαλύματα υψηλής συγκέντρωσης, με την υπερταχεία κατάψυξη, τα κύτταρα αποκτούν μια συμπαγή μορφή σαν γυαλί, χωρίς το σχηματισμό κρυστάλλων  πάγου.  Έτσι αυξάνεται σημαντικά η επιβίωση των  ωαρίων και τα ποσοστά των κυήσεων και των γεννήσεων.

11. Ποιο είναι περίπου το κόστος για την κατάψυξη ωαρίων και πώς γίνεται η διαδικασία πληρωμής;

Είναι ανάλογο μιας «εξωσωματικής». Τα ασφαλιστικά ταμεία σε αρκετές περιπτώσεις χορηγούν δωρεάν τα φάρμακα.

Μερικές χρήσιμες πληροφορίες ακόμα…

Το 1978 γεννήθηκε το πρώτο παιδί με τη μέθοδο της εξωσωματικής γονιμοποίησης (IVF). Από τότε έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος, η εξωσωματική έχει πλέον γίνει αποτελεσματική  και ασφαλής μέθοδος. Μια στις τρεις γυναίκες μπορεί να αποκτήσει παιδί με την πρώτη προσπάθεια. Πρόσφατη μελέτη στη Μ.Βρετανία σε 250.000 κύκλους , έδειξε ότι το αθροιστικό αποτέλεσμα  έξι έως εννέα προσπαθειών μπορεί να αυξήσει την πιθανότητα γέννησης  παιδιού περί το 70%, ενώ κατά άλλους περί το 80%. Δύο τομείς της εξωσωματικής γονιμοποίησης  πραγματοποίησαν μεγάλη πρόοδο «αλλάζοντας το τοπίο»στην καθημερινή εφαρμογή της ivf: Η κρυοσυντήρηση των ωαρίων  με την τεχνική της «υαλοποίησης» και ο προεμφυτευτικός έλεγχος (PGD), διευρύνοντας  έτσι την εφαρμογή της εξωσωματικής τόσο σε υπογόνιμες αλλά και γόνιμες γυναίκες.

Με την παλαιότερη τεχνική κρυοσυντήρησης των ωαρίων, απαιτούντο περίπου 100 ωάρια για να γεννηθεί ένα παιδί. Σήμερα, με την νέα τεχνική κρυοσυντήρησης «υαλοποίηση», απαιτούνται μόνο 8 έως 15 ωάρια. Η αποτελεσματικότητα της κρυοσυντήρησης κρίνεται από τα ποσοστά επιβίωσης των ωαρίων, και τα ποσοστά των κυήσεων και γεννήσεων που επιτυγχάνονται. Αυτά είναι συνάρτηση της ηλικίας της γυναίκας, άλλων παραγόντων υπογονιμότητας της, και του αριθμού  των κατεψυχθέντων ωαρίων. Τα ποσοστά επιβίωσης των ωαρίων και η επίτευξη κυήσεων είναι υψηλότερα σε υγιείς  γυναίκες, κάτω των 35 ετών, χωρίς προβλήματα γονιμότητας.

Αυξημένα ποσοστά επιτυχίας

Σε πρόσφατες μελέτες της Cobo που αφορούσαν 42.000 κρυοσυντηρημένα ωάρια τόσο δοτριών όσο και υγιών γυναικών, η επιβίωση ήταν άνω του 95%, ενώ οι κυήσεις  ανά εμβρυομεταφορά από 45 έως 53%.  Στις ηλικίες άνω των 36 ετών, τα ποσοστά επιβίωσης ήταν 83% και τα ποσοστά των κυήσεων ως 36%.Σε άλλη μελέτη 1.283 κρυοσυντηρημένων ωαρίων μη δοτριών, η επιβίωση ήταν 86%.

Τα ποσοστά των γεννήσεων δεν διέφεραν σημαντικά από τα αντίστοιχα ποσοστά των «φρέσκων» ωαρίων. Στα 100 κρυοσυντηρημένα ωάρια αντιστοιχεί ένα ποσοστό γεννήσεων 6,4%, ποσοστό ίδιο με αυτό που προκύπτει από την χρήση «φρέσκων» ωαρίων.

8-10 κρυοσυντηρημένα ωάρια έχουν πιθανότητα  γέννησης παιδιού 10 έως 30%, ενώ ο ίδιος αριθμός ωαρίων σε γυναίκες κάτω των 35 ετών έχει πιθανότητα 40 έως 60%.

Εάν κρυοσυντηρηθούν 15-20 ωάρια σε γυναίκες κάτω των 38 ετών έχουν 70% πιθανότητα γέννησης  ενός παιδιού.Στην ηλικία των 38-40 ετών έχουν ανάλογη πιθανότητα αν κρυοσυντηρήσουν 25-30 ωάρια.

Η ασφαλής υαλοποίηση και το χρονικό όριο της γονιμότητας

Με την τεχνική της «υαλοποίησης» έχουν γεννηθεί 6.000 παιδιά. Θεωρείται ασφαλής, διότι τα παιδιά αυτά δεν παρουσίασαν αυξημένα ποσοστά χρωμοσωμιακών ανωμαλιών και το περιγεννητικό αποτέλεσμα ήταν όμοιο με αυτό του γενικού πληθυσμού (συγγενείς ανωμαλίες, αναπτυξιακά προβλήματα κ.λ.π). Αυτά τα αποτελέσματα είναι πολύ σημαντικά αλλά και ενθαρρυντικά για όλες τις γυναίκες που για διαφορετικούς προσωπικούς, κοινωνικούς, οικονομικούς και επαγγελματικούς λόγους, θέλουν να μεταθέσουν χρονικά την απόφαση τους να γίνουν μητέρες.

Είναι κοινώς αποδεκτό ότι η γονιμότητα έχει χρονικά όρια. Στην ηλικία των 40 το 80% των ωαρίων παρουσιάζει χρωμοσωμιακές διαταραχές. Έτσι, σε αυτήν την ηλικία, απαιτείται πιο εξατομικευμένη αντιμετώπιση και πιθανή χρήση της προμφυτευτικής διάγνωσης. Τα κατεψυγμένα ωάρια, μπορεί να έχουν την ίδια αποτελεσματικότητα με τα νωπά. Επομένως, η κρυοσυντήρηση των ωαρίων εξασφαλίζει την δυνατότητα στη γυναίκα, να «παγώσει» τον χρόνο, και να επιλέξει πότε θα γίνει μητέρα.

Δρ Κωνσταντίνος Ε. Κωσταράς, μαιευτήρας – γυναικολόγος, ιατρός Αναπαραγωγής Μονάδας «Institute of Life» – ΙΑΣΩ