Ο κορυφαίος μη κερδοσκοπικός οργανισμός υγείας για μητέρες και νήπια «March of Dimes», παρουσίασε μελέτη σύμφωνα με την οποία η μία στις δύο κυήσεις τελειώνει πρόωρα, πριν καν παρατηρήσει η γυναίκα καθυστέρηση στην έμμηνο ρύση της, ώστε να αντιληφθεί ότι είναι έγκυος. Οι περισσότερες γυναίκες που αποβάλλουν δίχως να γνωρίζουν την εγκυμοσύνη τους, μπορούν να αποκτήσουν αργότερα υγιή μωρά.
Το ποσοστό των αποβολών στις γυναίκες που γνωρίζουν ότι είναι έγκυοι είναι 10-15%. Οι περισσότερες από αυτές τις αποβολές (σχεδόν οι οκτώ στις δέκα) συμβαίνουν κατά το πρώτο τρίμηνο της κυήσεως, δηλαδή πριν από την 12η εβδομάδα.
Πού οφείλονται οι πρώιμες αποβολές
«Αρκετές αποβολές είναι αγνώστου αιτιολογίας, αλλά ευτυχώς γνωρίζουμε την αιτία σε πολλές άλλες», απαντά ο μαιευτήρας-χειρουργός γυναικολόγος Δρ. Ιωάννης Π. Βασιλόπουλος, MD, MSc, ειδικός στην Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή και ιδρυτικό μέλος του Institute of Life-ΙΑΣΩ. «Περίπου στις μισές περιπτώσεις, η απώλεια της κύησης κατά το πρώτο τρίμηνο οφείλεται σε ένα τυχαίο συμβάν, κατά το οποίο η γονιμοποίηση του ωαρίου από το σπερματοζωάριο οδηγεί σε έμβρυο με λανθασμένο αριθμό χρωμοσωμάτων. Το συμβάν αυτό δεν έχει καμία σχέση με κάτι που έκανε η γυναίκα, ούτε με περιβαλλοντικά αίτια ή με την κληρονομικότητα».
Χρωμοσωμικά προβλήματα
Όπως εξηγεί ο ειδικός, τα περισσότερα σωματικά κύτταρα διαθέτουν 23 ζεύγη χρωμοσωμάτων (ή συνολικά 46 χρωμοσώματα). Αυτά προέρχονται από το ωάριο και το σπερματοζωάριο, κάθε ένα από τα οποία διαθέτει 23 χρωμοσώματα. Κατά την γονιμοποίηση, όταν ενώνονται το ωάριο με το σπερματοζωάριο, δημιουργούνται τα 23 ζεύγη χρωμοσωμάτων.
Εάν το ωάριο ή το σπερματοζωάριο έχει μη φυσιολογικό αριθμό χρωμοσωμάτων, τα ζεύγη τους που θα δημιουργηθούν στο έμβρυο επίσης θα είναι λανθασμένα και η κατάληξη μπορεί να είναι η αποβολή. Το ίδιο μπορεί να συμβεί και όταν υπάρξουν μεταθέσεις (translocations) χρωμοσωμικών τμημάτων, δηλαδή αν «ανταλλάξουν» δύο χρωμοσώματα μεταξύ τους κάποια τμήματά τους, με συνέπεια να δημιουργηθούν νέα, παθολογικά χρωμοσώματα.
Σε χρωμοσωμικά προβλήματα οφείλονται, για παράδειγμα:
* Το σύνδρομο του κενού σάκου (blighted ovum). Κατ’ αυτό ο αμνιακός σάκος δεν περιέχει εμβρυϊκά στοιχεία (δηλαδή δεν υπάρχει έμβρυο).
* Ο ενδομήτριος εμβρυϊκός θάνατος.
* Η υδατώδης (ή υδατιδώδης) μύλη κύηση (molar pregnancy). Κατ’ αυτήν αναπτύσσεται παθολογικός ιστός μέσα στη μήτρα και χάνεται το έμβρυο.
Ένας άλλος ισχυρός παράγοντας κινδύνου για αποβολή κατά τον 1ο τρίμηνο της κυήσεως είναι η ηλικία της γυναίκας. Το Αμερικανικό Κολέγιο Μαιευτήρων & Γυναικολόγων (ACOG) υπολογίζει ότι σε πρώιμη αποβολή καταλήγουν περισσότερες από μία στις τρεις κυήσεις στις γυναίκες ηλικίας άνω των 40 ετών.
Προβλήματα στη μήτρα και λοιμώξεις
Ορισμένα προβλήματα στη μήτρα και τον τράχηλο επίσης αυξάνουν τον κίνδυνο αποβολής κατά το 1ο τρίμηνο της κυήσεως. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι:
* Διάφραγμα μήτρας. Είναι μία συγγενής (εκ γενετής) διαταραχή, κατά την οποία ένα τμήμα ιστού διαχωρίζει τη μήτρα πλήρως ή εν μέρει σε δύο μικρότερες κοιλότητες. Το διάφραγμα μήτρας αποτελεί την πιο συχνή συγγενή ανωμαλία της μήτρας και συνήθως αντιμετωπίζεται χειρουργικά (αφαιρείται ο παθολογικός ιστός).
* Σύνδρομο Asherman. Κατ’ αυτό, αναπτύσσεται στη μήτρα ουλώδης ιστός, ο οποίος μπορεί να προκαλέσει βλάβες στο ενδομήτριο (είναι το εσωτερικό τοίχωμά της). Το συγκεκριμένο σύνδρομο είναι συχνή αιτία επαναλαμβανόμενων αποβολών τις οποίες συχνά δεν αντιλαμβάνεται η γυναίκα.
* Ινομυώματα μήτρας ή συμφύσεις από προγενέστερες γυναικολογικές επεμβάσεις. Μπορεί να περιορίσουν τον χώρο που θα έχει στη διάθεσή του το έμβρυο για να αναπτυχθεί ή να επηρεάσουν την παροχή αίματος σε αυτό. Μπορεί να χρειασθεί επέμβαση για την αντιμετώπισή τους πριν μείνει η γυναίκα έγκυος.
Σε αποβολή μπορεί να οδηγήσει και η ανεπάρκεια τραχήλου στην κύηση. Κατ’ αυτήν, ο τράχηλος της μήτρας διαστέλλεται πάρα πολύ νωρίς, συνήθως χωρίς πόνο ή ωδίνες, με συνέπεια να αποβάλλεται το έμβρυο. Ωστόσο αυτού του είδους οι αποβολές συνήθως συμβαίνουν στο δεύτερο τρίμηνο της κυήσεως.
Υπάρχουν επίσης ορισμένες λοιμώξεις που μπορεί να οδηγήσουν σε αποβολή. Τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα (π.χ. έρπης γεννητικών οργάνων, σύφιλη) και η λιστερίωση (τροφική δηλητηρίαση από αλλαντικά και γαλακτοκομικά) είναι οι πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις.
Ευθύνεται ο τρόπος ζωής για τις αποβολές;
Η μεγάλη ανησυχία των ζευγαριών, όμως, είναι ότι για τις αποβολές ευθύνεται κάτι που έκαναν τα ίδια. «Η εργασία, η άσκηση, το σεξ και η χρήση αντισυλληπτικών χαπιών πριν από την εγκυμοσύνη θεωρούνται συχνά αιτίες αποβολής, αλλά στην πραγματικότητα δεν παίζουν ρόλο στην πρώιμη απώλεια της κύησης», λέει ο Δρ. Βασιλόπουλος. «Ούτε η ναυτία της εγκυμοσύνης μπορεί να την προκαλέσει. Ακόμα, δε, κι αν είναι πολύ σοβαρή (υπερέμεση της κυήσεως) πολύ σπάνια έχει αυτή την κατάληξη. Πολλές γυναίκες, εξάλλου, που εκδηλώνουν πρώιμη αποβολή την αποδίδουν σε κάποια πρόσφατη πτώση, κτύπημα ή ακόμα και στο ότι τρόμαξαν. Στις περισσότερες περιπτώσεις, όμως, ούτε αυτό ισχύει».
Το κάπνισμα, το αλκοόλ και η καφεΐνη επίσης έχουν μελετηθεί ως αιτίες πρώιμης απώλειας της κύησης. Οι έως τώρα μελέτες για το κάπνισμα έχουν αντιφατικά ευρήματα (άλλες δείχνουν ότι αυξάνει τον κίνδυνο αποβολής και άλλες όχι). Η κατανάλωση αλκοόλ κατά το 1ο τρίμηνο της κυήσεως φαίνεται ότι αυξάνει λίγο τον κίνδυνο, ενώ η κατανάλωση έως και δύο καφέδων την ημέρα δεν φαίνεται να δρα επιβαρυντικά. Ωστόσο, «καλό είναι η έγκυος να αποφεύγει εντελώς το ποτό και το τσιγάρο καθ’ όλη τη διάρκεια της εγκυμοσύνης», συνιστά ο Δρ. Βασιλόπουλος.
Τα καλά νέα είναι πως η αποβολή κατά το 1ο τρίμηνο της κυήσεως συνήθως είναι ένα μεμονωμένο γεγονός και οι περισσότερες γυναίκες κατορθώνουν αργότερα να αποκτήσουν υγιές μωρό, ακόμα κι αν δεν ανευρεθεί η αιτία της αποβολής. Σε σπάνιες περιπτώσεις βιώνει μία γυναίκα επαναλαμβανόμενες απώλειες της κυήσεως.
Σε κάθε περίπτωση «επειδή μπορεί να υπάρξει νέα εγκυμοσύνη έπειτα από μόλις 2 εβδομάδες από την πρώιμη αποβολή, καλό είναι να λαμβάνουν μέτρα αντισύλληψης οι γυναίκες οι οποίες δεν θέλουν να ξαναμείνουν έγκυοι τόσο νωρίς», καταλήγει ο ειδικός.