Οι ενδείξεις της παρένθετης μητρότητας

«Η παρένθετη μητρότητα είναι μία μέθοδος τεχνητής αναπαραγωγής, κατά την οποία μία γυναίκα κυοφορεί και γεννά ένα παιδί για λογαριασμό μιας άλλης, ύστερα από εξωσωματική γονιμοποίηση», εξηγεί ο μαιευτήρας-χειρουργός γυναικολόγος Δρ. Ιωάννης Π. Βασιλόπουλος, MD, MSc, ειδικός στην Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή και ιδρυτικό μέλος του Institute of Life-ΙΑΣΩ. «Στη χώρα μας, η εξωσωματική μπορεί να γίνει μόνο με ωάρια ξένα προς την παρένθετη μητέρα, διότι η ελληνική νομοθεσία απαγορεύει ρητά την “πλήρη υποκατάσταση στη μητρότητα”. Έτσι, το ωάριο που θα γονιμοποιηθεί μπορεί να προέρχεται είτε από τη γυναίκα που δεν μπορεί να κυοφορήσει για ιατρικούς λόγους, είτε από τρίτη γυναίκα (δωρεά ωαρίων)».

Ποιοι είναι όμως οι ιατρικοί λόγοι που καθιστούν απαραίτητη την χρήση παρένθετης μητέρας; «Είναι πολλοί και διαφορετικοί, αλλά το κοινό γνώρισμά τους είναι ότι καθιστούν αδύνατο για μια γυναίκα να επιτύχει και να ολοκληρώσει μία εγκυμοσύνη», απαντά ο Δρ. Βασιλόπουλος.

Όπως εξηγεί, υπάρχουν αρκετά γενετικά ή επίκτητα νοσήματα και διαταραχές που μπορεί να καταστήσουν αδύνατη την εγκυμοσύνη. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι:

*  Το σύνδρομο Mayer-Rokitansky-Küster-Hauser (MRKH). Είναι επίσης γνωστό ως απλασία των παραγώγων του πόρου του Müller και οδηγεί σε μερική ή πλήρη απουσία (αγενεσία) της μήτρας και του κόλπου. Υπολογίζεται ότι 1 στα 4.500 κορίτσια γεννιούνται με αυτό. Ουσιαστικά αποτελεί την συχνότερη αιτία απλασίας της μήτρας. Παρότι το σύνδρομο χαρακτηρίζεται από απουσία τουλάχιστον των δύο τρίτων του κόλπου, καθώς και της μήτρας, οι ωοθήκες της γυναίκας είναι φυσιολογικές.

*  Η κακή ποιότητα του ενδομητρίου που οδηγεί σε αλλεπάλληλες αποτυχημένες εξωσωματικές. Το ενδομήτριο είναι το εσωτερικό τοίχωμα της μήτρας, στο οποίο εμφυτεύεται το γονιμοποιημένο ωάριο.

*  Η παρουσία πολλαπλών ινομυωμάτων. Τα ινομυώματα (ή λειομυώματα) είναι καλοήθεις όγκοι της μήτρας που μπορεί να επηρεάσουν σοβαρά τη γονιμότητα της γυναίκας. Και αυτό, διότι μπορεί να προκαλέσουν στένωση του τραχηλικού σωλήνα, στένωση στον ισθμό των σαλπίγγων ή μπορούν αλλοιώσουν την αρχιτεκτονική του ενδομητρίου με αποτέλεσμα να εμποδίζεται η εμφύτευση του ωαρίου.

*  Προγενέστεροι τραυματισμοί και ουλές (συμφύσεις) στη μήτρα.

*  Η υστερεκτομή. Είναι η χειρουργική αφαίρεση της μήτρας για ιατρικούς λόγους.

*  Σοβαρά χρόνια νοσήματα, που καθιστούν ριψοκίνδυνη μια εγκυμοσύνη. Τέτοια νοσήματα μπορεί να είναι η καρδιοπάθεια, τα νοσήματα των νεφρών, ο σοβαρός διαβήτης, το ατομικό ιστορικό καρκίνου του μαστού κ.λπ.

*  Οι επικίνδυνες επιπλοκές σε προηγούμενη κύηση, όπως μια σοβαρή προεκλαμψία.

*  Το ιστορικό επαναλαμβανόμενων (καθ’ έξιν) αποβολών. Οι καθ’ έξιν αποβολές ορίζονται ως η απώλεια τριών ή περισσοτέρων διαδοχικών κυήσεων. Η παρένθετη μητρότητα δεν εφαρμόζεται πολύ συχνά. Στις ΗΠΑ, όπου τηρούνται αναλυτικά στατιστικά δεδομένα, λιγότερο από το 2% των εξωσωματικών γίνονται σε παρένθετες μητέρες. Ωστόσο το 85% των κλινικών εξωσωματικής γονιμοποίησης προσφέρουν τη μέθοδο και η χρήση της σιγά-σιγά αυξάνεται.

Προϋποθέσεις και αποζημιώσεις

Σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία, για να μπορέσει μια γυναίκα να κυοφορήσει ένα έμβρυο για μία άλλη, θα πρέπει να προηγηθεί δικαστική άδεια. Η παρένθετη μητέρα πρέπει να έχει ηλικία 25 έως 45 ετών, να έχει αποκτήσει τουλάχιστον ένα δικό της παιδί και να μην έχει υποβληθεί σε περισσότερες από δύο καισαρικές τομές. Για να βεβαιωθεί η καταλληλότητά της θα υποβληθεί σε έλεγχο καταλληλότητας, που συμπεριλαμβάνει διαγνωστικές εξετάσεις και ψυχολογική αξιολόγηση.

Επιπλέον, η αδυναμία μιας γυναίκας να κυοφορήσει εξαιτίας ιατρικού προβλήματος πρέπει να αποδεικνύεται με ιατρικές γνωματεύσεις, οι οποίες πιστοποιούν τη σχετική αδυναμία κατά τρόπο σαφή και συγκεκριμένο. Ιατρικές γνωματεύσεις στις οποίες γίνεται γενικά και αόριστα αναφορά σε «αδυναμία τεκνοποίησης με φυσικό τρόπο» ή σε «αδυναμία σύλληψης» δεν αρκούν.

Για τη γυναίκα που κυοφορεί και γεννά για λογαριασμό άλλης, η νομοθεσία προβλέπει ορισμένες αποζημιώσεις. Έτσι, καταβάλλονται οι δαπάνες που απαιτούνται για την επίτευξη της εγκυμοσύνης, την κυοφορία και τον τοκετό, εφόσον αυτές δεν καλύπτονται από το ασφαλιστικό ταμείο της.

Το ύψος του ποσού που θα καταβληθεί προκύπτει από τις εκδιδόμενες αποδείξεις, αλλά η καταβολή γίνεται μόνο αν έχει προηγηθεί η απαιτούμενη δικαστική άδεια. Αποζημίωση προβλέπεται και για την αποχή από την εργασία, είτε αυτή είναι απαραίτητη για την επίτευξη της εγκυμοσύνης και την κυοφορία είτε για τον τοκετό και τη λοχεία.

Για τις παρένθετες μητέρες που είναι μισθωτές ή γενικά έχουν σχέση εξαρτημένης εργασίας, η αποζημίωση αφορά μόνο τις μέρες για τις οποίες δεν θα τους έχει καταβληθεί ο μισθός ή τα ημερομίσθια, ώστε να καλυφθεί η απώλεια εισοδήματος. Αν η παρένθετη μητέρα είναι άνεργη, το ποσό της αποζημίωσης καλύπτει την αμοιβή που, με βάση την επαγγελματική κατάρτισή της, θα εισέπραττε εάν ήταν εργαζόμενη. Σε κάθε περίπτωση, η αποζημίωση δεν μπορεί να υπερβαίνει το ποσό των 10.000 ευρώ, ενώ οφείλεται μόνο αν έχει προηγηθεί δικαστική άδεια για την παρένθετη μητρότητα.

Σε γενικές γραμμές, η νομοθεσία είναι ευνοϊκή και γι’ αυτό προσέρχονται στη χώρα μας ζευγάρια από όλο τον κόσμο για να αποκτήσουν παιδί με παρένθετη μητέρα. Είναι όμως σημαντικό ο δικηγόρος, ο συμβολαιογράφος, η παρένθετη μητέρα, η ιατρική ομάδα και το ενδιαφερόμενο ζευγάρι να βρίσκονται σε συνεχή επικοινωνία μεταξύ τους, πράγμα που οργανωμένα γίνεται από την ομάδα του κ. Βασιλόπουλου στο Institute of Life-ΙΑΣΩ.