Η εφηβεία είναι μια διαδικασία που διαρκεί πολλά χρόνια κι αφορά στη μετάβαση του σώματος των αγοριών και των κοριτσιών από την παιδική ηλικία στην ενήλικη ζωή. Στα μεν κορίτσια, συνήθως ξεκινά μετά την ηλικία των 8 ετών και στα αγόρια μετά την ηλικία των 9 ετών, ωστόσο τα τελευταία χρόνια παρατηρείται ολοένα και πιο συχνά ότι η εφηβεία ξεκινά σε μικρότερες ηλικίες.
Ο Δρ. Αριστοτέλης Παναγιωτόπουλος
Ο παιδοενδοκρινολόγος Δρ. Αριστοτέλης Παναγιωτόπουλος, διευθυντής του Τµήµατος Διαταραχών των Λιπιδίων του Παιδιατρικού Κέντρου Αθηνών και τ. επίκουρος καθηγητής Παιδιατρικής στο Κολλέγιο Ιατρικής Albert Einstein, στη Νέα Υόρκη, εξηγεί ποια είναι τα σημάδια που πρέπει να προσέχουν οι γονείς. Δίνει επίσης απαντήσεις για την αντιμετώπιση της πρώιμης ήβης και τον αντίκτυπο που μπορεί να έχει αυτή σε ένα παιδί.
Τι είναι η πρώιμη ήβη;
Η πρώιμη ήβη είναι όταν το σώμα ενός παιδιού αρχίζει να εμφανίζει σηµάδια σεξουαλικής ανάπτυξης νωρίτερα από το συνηθισμένο, συχνά πριν από την ηλικία των 8 ετών στα κορίτσια και των 9 ετών στα αγόρια.
Πώς µπορώ να καταλάβω αν το παιδί µου µπορεί να έχει πρώιµη ήβη;
Προσέξτε για πρώιµα σηµάδια όπως η ανάπτυξη του στήθους στα κορίτσια, η µεγέθυνση των όρχεων στα αγόρια, η ταχεία αύξηση του ύψους, η οσµή του σώµατος, η ακµή ή ηπρώιµη έµµηνος ρύση στα κορίτσια.
Τι προκαλεί την πρώιµη ήβη;
Μπορεί να οφείλεται σε διάφορους λόγους, όπως ορµονικές ανισορροπίες, θέµατα του εγκεφάλου, γονιδιακή κληρονοµικότητα ή, σπάνια, άλλες ιατρικές παθήσεις. Πολλές φορές η αιτία δεν είναι σαφής.
Πώς θα ελέγξει ο ιατρός την πρώιµη ήβη;
Ο παιδοενδοκρινολόγος θα πραγµατοποιήσει στο παιδί σας µια λεπτοµερή αξιολόγηση, η οποία συμπεριλαµβάνει:
- Ιατρικό ιστορικό: Ο ιατρός θα ρωτήσει για το ιατρικό ιστορικό του παιδιού, συµπεριλαµβανοµένου τυχόν οικογενειακού ιστορικού της πρώιµης ήβης ή άλλων σχετικών ιατρικών καταστάσεων.
- Ανασκόπηση των καµπύλων ανάπτυξης: Θα ελεγχθούν για να εντοπιστούν τυχόν µη φυσιολογικά µοτίβα ανάπτυξης που µπορεί να σχετίζονται µε την πρώιµη ήβη του παιδιού.
- Φυσική εξέταση: Αξιολόγηση της γενικής υγείας του παιδιού και αναζήτηση σηµείων πρώιµης ήβης. Αυτό περιλαµβάνει τη «Σταδιοποίηση Tanner», η οποία αξιολογεί το στάδιο της σεξουαλικής ανάπτυξης σε παιδιά και εφήβους. Περιλαµβάνει την αξιολόγηση χαρακτηριστικών όπως η ανάπτυξη των µαστών, η ανάπτυξη των ηβικών τριχών και η ανάπτυξη των γεννητικών οργάνων.
- Ακτινογραφία οστικής ηλικίας: Βοηθά στην αξιολόγηση του κατά πόσον η ανάπτυξη των οστών εξελίσσεται ραγδαία.
- Εξετάσεις αίµατος: Περιλαµβάνουν εκτιµήσεις των επιπέδων ορµονών.
- Δοκιµή διέγερσης LHRH: Πρόσθετες εξετάσεις ορµονών που γίνονται εάν οι αρχικές εξετάσεις δεν είναι καταλυτικές και απαιτούνται περαιτέρω πληροφορίες.
- Απεικόνιση του εγκεφάλου: Σε ορισµένες περιπτώσεις µπορεί να ζητηθεί η διενέργεια απεικονιστικών µελετών όπως η µαγνητική τοµογραφία για την αξιολόγηση των δοµών του εγκεφάλου.
Θα επηρεάσει αυτό το παιδί µου µακροπρόθεσµα;
Μπορεί να υπάρξουν κάποιες συναισθηµατικές και κοινωνικές προκλήσεις και µπορεί να οδηγήσει σε κοντύτερο ανάστηµα. Ωστόσο, µε τη σωστή φροντίδα και υποστήριξη, τα περισσότερα παιδιά µπορούν να ζήσουν µια υγιή ζωή.
Πώς επηρεάζει το παιδί ψυχοκοινωνικά;
Η πρώιµη ήβη µπορεί να έχει ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις στα παιδιά, πράγµα που σηµαίνει ότι µπορεί να επηρεάσει τα συναισθήµατά τους, τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις και τη συνολική ευηµερία τους. Ειδικότερα, μπορεί να έχει επίπτωση στα εξής πεδία:
- Εικόνα σώµατος και αυτοεκτίµηση: Τα παιδιά που βιώνουν πρώιµη ήβη µπορεί να αισθάνονται αµήχανα για τη σωµατική τους ανάπτυξη, ειδικά αν αυτή διαφέρει σηµαντικά από τους συνοµηλίκους τους.
- Σχέσεις µε συνοµηλίκους: Εάν ένα παιδί είναι σωµατικά πιο ώριµο από τους συνοµηλίκους του, µπορεί να δυσκολεύεται να σχετιστεί µαζί τους, οδηγώντας ενδεχοµένως σε κοινωνικές προκλήσεις ή αισθήµατα αποµόνωσης.
- Συναισθηµατική ευηµερία: Η πρώιµη ήβη µπορεί να αποτελέσει συναισθηµατική πρόκληση για τα παιδιά. Μπορεί να βιώσουν µια σειρά συναισθηµάτων, όπως σύγχυση, άγχος ή απογοήτευση για τις αλλαγές που συµβαίνουν στο σώµα τους.
- Σχέσεις γονέων-παιδιών: Οι γονείς µπορεί να χρειαστεί να διαχειριστούν συζητήσεις σχετικά µε την εφηβεία νωρίτερα από ό,τι αναµενόταν. Είναι σηµαντικό οι γονείς να παρέχουν υποστήριξη, κατανόηση και ανοιχτή επικοινωνία κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου.
Υπάρχουν θεραπείες για την πρώιµη ήβη;
Ναι. Η σωστή θεραπεία εξαρτάται από το τι την προκαλεί. Μπορεί να περιλαµβάνει φαρµακευτική αγωγή για την επιβράδυνση της κατάστασης ή την αντιµετώπιση των επιπέδων των ορµονών.
Ο αγωνιστής γοναδοτροπίνης-εκλυτικής ορµόνης (GnRH) είναι η πιο κοινή θεραπεία για την πρώιµη ήβη. Χορηγούνται συνήθως ως ενέσεις ή εµφυτεύµατα και λειτουργούν µε προσωρινή «παύση» της αναπτυξιακής διαδικασίας.
Σε γενικές γραµµές αυτή η θεραπευτική επιλογή είναι ασφαλής µε ελάχιστες µακροπρόθεσµες ανησυχίες. Είναι πάντα καλύτερο να συζητάτε τις λεπτοµέρειες των θεραπευτικών επιλογών µε το ιατρό σας.
Παίζουν ρόλο οι περιβαλλοντικοί παράγοντες στην πρώιµη εφηβεία;
Ναι. Ορισµένα τρόφιµα και προϊόντα περιέχουν ουσίες που µπορούν ενδεχοµένως να επηρεάσουν την ορµονική ισορροπία και την ανάπτυξη της εφηβείας. Παραδείγµατα είναι: Τα προϊόντα σόγιας, τα γαλακτοκοµικά προϊόντα, τα επεξεργασµένα τρόφιµα, τα φυτοφάρµακα και οι χηµικές ουσίες που προκαλούν ενδοκρινικές διαταραχές (EDCs), τα πλαστικά δισφαινόλης Α (BPA), οι φθαλικοί εστέρες, τα τρόφιµα µε υψηλό γλυκαιµικό δείκτη. Είναι σηµαντικό να σηµειωθεί ότι ενώ ορισµένες µελέτες υποδεικνύουν συσχετίσεις, τα στοιχεία δεν είναι πάντα οριστικά και οι ατοµικές αντιδράσεις µπορεί να ποικίλουν.
Έχει επηρεάσει το COVID-19 την εµφάνιση της πρώιµης ήβης;
Δεν υπάρχουν σηµαντικά επιστηµονικά στοιχεία που να υποδηλώνουν άµεση σχέση µεταξύ τουCOVID-19 και της πρώιµης ήβης. Ο κύριος αντίκτυπος του COVID-19 στα παιδιά σχετίζεται µε τον ίδιο τον ιό, συµπεριλαµβανοµένων των συµπτωµάτων, της µετάδοσης και των πιθανών επιπλοκών.
Ωστόσο, αξίζει να σηµειωθεί ότι η πανδηµία και οι συναφείς αλλαγές στον τρόπο ζωής, τις συνήθειες και την πρόσβαση στην υγειονοµική περίθαλψη θα µπορούσαν να επηρεάσουν έµµεσα διάφορες πτυχές της υγείας των παιδιών, συµπεριλαµβανοµένης της εφηβείας.
Για παράδειγµα, οι διαταραχές στις τακτικές επισκέψεις υγειονοµικής περίθαλψης ή οι καθυστερήσεις στην αναζήτηση ιατρικής φροντίδας για τυχόν προβλήµατα υγείας θα µπορούσαν ενδεχοµένως να επηρεάσουν τη διάγνωσηκαι τη διαχείριση της πρώιµης εφηβείας.
Ποιος ειδικός πρέπει να αξιολογήσει και να διαχειριστεί ένα παιδί µε πρώιµη ήβη;
Ένα παιδί µε πρώιµη ήβη θα πρέπει να αξιολογείται και να αντιµετωπίζεται από παιδοενδοκρινολόγο. Οι παιδοενδοκρινολόγοι είναι ειδικά εκπαιδευµένοι για τη διάγνωση και τη θεραπεία ορµονικών διαταραχών στα παιδιά. Εάν υποψιάζεστε ότι ένα παιδί παρουσιάζει πρόωρη ήβη, είναι σηµαντικό να συµβουλευτείτε τον παιδίατρό σας, ο οποίος μπορεί στη συνέχεια να σας παραπέµψει σε παιδοενδοκρινολόγο, εάν είναι απαραίτητο.
Διαβάστε περισσότερα άρθρα για θέματα που αφορούν την υγείας σας, εδώ: https://www.iatriko.gr/el/iatrikos-kosmos?cl=609
Φωτογραφία: iStock