Ένα μωρό μόλις αρχίσει να μπουσουλάει, κινδυνεύει να βάλει τα χεράκια του στις πρίζες ή να φάει οτιδήποτε ακατάλληλο… Όταν αρχίζει να περπατάει, τα πράγματα δυσκολεύουν ακόμα περισσότερο καθώς μπορεί να ανοίξει μια πόρτα και να φύγει. Μπορεί να πέσει από σκάλες. Μπορεί να πνιγεί σε μια λεκανίτσα με νερό. Να σφηνώσει το κεφάλι ανάμεσα σε δυο κάγκελα. Και βέβαια μετά τα 2 έτη μπορεί να σκαρφαλώσει σε ένα μπαλκόνι, να σκύψει προς τα κάτω το κεφάλι, να αλλάξει το κέντρο βάρους και να πέσει στο κενό… Το μόνο που μπορούν να κάνουν οι γονείς τόσο μικρών παιδιών, είναι να βάλουν το γνωστό δίχτυ στα μπαλκόνια, να ασφαλίσουν τα ντουλάπια και τις πρίζες, να καλύψουν με κάτι μαλακό τις αιχμηρές γωνίες. Αλλά το βασικό είναι να τα προσέχουν συνεχώς καθώς δεν είναι σε θέση να καταλάβουν αν του εξηγήσουν τους κινδύνους.
Τι γίνεται όμως όταν το παιδί είναι σχολικής πια ηλικίας;
Εκεί τα πράγματα αλλάζουν. Πρόκειται για ένα παιδί με αντίληψη και σωματική δύναμη, που ακόμα κι αν αντιμετωπίζει πρόβλημα υπερκινητικότητας, είναι σημαντικό οι γονείς να στρέψουν την προσοχή από τα τεχνητά μέσα πρόληψης ατυχήματος (δίχτυ κλπ), στην συζήτηση και τις δραστηριότητες εκτόνωσης… Άλλωστε, ένα παιδί 5, 6 ή 7 ετών μπορεί να αφαιρέσει μια ασφάλεια από την πρίζα, να σκαρφαλώσει ψηλά και γενικά να υπερβεί τα «εμπόδια» που χρησιμοποιούν οι γονείς για να το προστατεύσουν.
Όπως εξηγεί σε άρθρο της η ψυχολόγος- παιδοψυχολόγος, Αλεξάνδρα Καππάτου, «παράλληλα με την ελλειμματική προσοχή (που μπορεί να διαγνωστεί σε παιδιά που πάνε στο σχολείο) υπάρχει και η υπερκινητικότητα που σχετίζεται με αυξημένη κινητική δραστηριότητα και παρορμητικότητα σε σχέση με την ηλικία του παιδιού και το στάδιο ανάπτυξής του. Η διαταραχή γίνεται αντιληπτή κυρίως όταν το παιδί καλείται να λειτουργήσει σε κάποια ομάδα, όπως στον παιδικό σταθμό, στο νηπιαγωγείο ή στο σχολείο. Για να διαγνωσθεί αυτό το πρόβλημα, το παιδί πρέπει να παρουσιάζει 6 από τα παρακάτω συμπτώματα, τουλάχιστον για διάστημα 6 μηνών, σε βαθμό τέτοιο που δεν φαίνεται λογικό να συμβαδίζει με το επίπεδο της ανάπτυξής του.
– Κουνάει τα χέρια ή τα πόδια ή κουνιέται διαρκώς στην καρέκλα του.
– Έχει δυσκολία το να παραμείνει καθιστό όταν του το ζητάμε.
– Αφαιρείται εύκολα από εξωτερικά ερεθίσματα.
– Σηκώνεται συχνά στην τάξη ή σε άλλες περιστάσεις που υποτίθεται ότι πρέπει να είναι καθιστό.
– Συχνά τρέχει ή σκαρφαλώνει σε συνθήκες μη αρμόζουσες.
– Συχνά έχει δυσκολία να παραμείνει ήρεμο σε παιχνίδια ή σε δραστηριότητες κατά τη διάρκεια του ελεύθερου χρόνου.
– Είναι συχνά στην «πρίζα» ή αντιδρά σαν αν κάθεται στα καρφιά.
– Συχνά μιλάει πολύ.
– Αφήνει να του ξεφεύγει η απάντηση σε μια ερώτηση που δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί.
– Δυσκολεύεται συχνά να περιμένει τη σειρά του.
– Διακόπτει συχνά ή επιβάλλει την παρουσία του (π.χ. διακόπτει τις συζητήσεις ή το παιχνίδι).
Τύποι διαταραχής
Οι τύποι διαταραχής κατηγοριοποιούνται (και ονομάζονται ή χαρακτηρίζονται) ανάλογα με τον υπερτερεί το πρόβλημα της ελλειμματικής προσοχής ή το πρόβλημα της υπερκινητικότητας και της παρορμητικότητας.
Αντιμετώπιση
Όσο πιο νωρίς διαγνωστεί η διαταραχή τόσο πιο άμεση θα είναι η αντιμετώπιση και καλύτερη η μελλοντική πορεία του παιδιού. Τα περισσότερα παιδιά που γίνεται έγκαιρη διάγνωση παρουσιάζουν βελτίωση και καλή προσαρμογή.
Παρ’ ότι η χρήση φαρμάκων αποφεύγεται, ωστόσο σε περιπτώσεις υπερκινητικών παιδιών, που η συμπεριφορά τους είναι εξαιρετικά ενοχλητική ή και επικίνδυνη, συστήνεται φαρμακευτική αγωγή .
Η ειδική παιδαγωγική βοήθεια και η θεραπεία συμπεριφοράς είναι αναγκαίες, προκειμένου να αντιμετωπιστούν αφενός η ψυχολογική επιβάρυνση του παιδιού, στο γνωστικό τομέα, στοχεύοντας έτσι στην καλή σχολική προσαρμογή του. Κάθε περίπτωση απαιτεί διαφορετικό τρόπο θεραπείας και πρέπει να λαμβάνονται υπόψη η ηλικία του παιδιού, το φύλο του, οι ατομικές ανάγκες του, η ιδιοσυγκρασία του, οι εμπειρίες του, η συγκεκριμένη μορφή που παίρνει το πρόβλημά του, το οικογενειακό περιβάλλον από το οποίο προέρχεται , το επίπεδο των δυσκολιών του κ.λπ.
Η στάση των γονιών
Οι γονείς ίσως χρειαστούν να εκπαιδευτούν από τον ειδικό, ώστε να μάθουν να αντιμετωπίζουν σωστά το παιδί. Οι γονείς πρέπει:
– Να έχουν προσδοκίες ανάλογες με τις δυνατότητες του παιδιού.
– Να έχουν υπόψη τους ότι το παιδί χρειάζεται ενθάρρυνση, έπαινο και αποδοχή από αυτούς.
– Να γνωρίζουν ότι η αντίδραση του παιδιού είναι ανεξάρτητη από τη θέλησή του.
– Να έχουν κατά νου ότι το παιδί ξεχνά πολύ γρήγορα τις οδηγίες ή τις απαγορεύσεις τους .
– Σε περιπτώσεις έντασης να προσπαθούν να του στρέψουν αλλού την προσοχή, για να αποφεύγονται οι αντιπαραθέσεις, που δεν οδηγούν πουθενά.
– Να λαμβάνουν υπόψη ότι η μελέτη των μαθημάτων γίνεται πιο εύκολη, όταν απομακρύνουν οτιδήποτε αποσπά την προσοχή του.
– Να γνωρίζουν ότι είναι προτιμότερο το παιδί να ακολουθεί ένα αυστηρά καθορισμένο πρόγραμμα.
– Να έχουν υπόψη τους ότι τα υπερκινητικά παιδιά θέλουν περισσότερο χρόνο για να ολοκληρώσουν μια εργασία.
– Να θυμούνται ότι, επειδή τα υπερκινητικά παιδιά έχουν ανάγκη να εκτονώσουν την ενεργητικότητά τους, είναι καλό να ασχολούνται με την κολύμβηση, το στίβο ή άλλα αθλήματα.