Του Παναγιώτη Παντελάκου Ακτινοθεραπευτή Ογκολόγου
Οι μορφές καρκίνου της παιδικής ηλικίας διαφέρουν από εκείνες των ενηλίκων ως προς τον τρόπο ανάπτυξης, την ανταπόκριση στην θεραπεία και τα ιδιαίτερα προβλήματα, που προκαλεί η νόσος κατά την παιδική ηλικία. Αν και είναι σπάνιος, ο καρκίνος αποτελεί την δεύτερη αιτία θανάτου στα παιδιά αυτής της ηλικιακής ομάδας μετά από τα ατυχήματα. Με την ανακάλυψη νέων φαρμάκων, την εφαρμογή νέων θεραπευτικών μεθόδων και την συμμετοχή πολλών ιατρικών ειδικοτήτων στην αντιμετώπιση της νόσου, η εξέλιξη των μορφών καρκίνου της παιδικής ηλικίας βελτιώθηκε θεαματικά τις τελευταίες δεκαετίες.
Τύποι παιδικού καρκίνου
Η οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμία, οι όγκοι του εγκεφάλου και του νευρικού συστήματος και τα σαρκώματα αποτελούν τις συχνότερες μορφές καρκίνου στα παιδιά. Αναλόγως της ηλικίας του παιδιού, διαφοροποιείται και η συχνότητα εμφάνισης του κάθε τύπου καρκίνου στις διάφορες περιοχές εντόπισης. Κατά φθίνουσα σειρά επίπτωσης, οι κυριότερες μορφές παιδικών καρκίνων είναι:
1. Λευχαιμίες. Αποτελούν την συχνότερη μορφή καρκίνου της παιδικής ηλικίας και αντιπροσωπεύουν το 1/3 των περιπτώσεων κακοηθειών στα παιδιά, ιδίως στις ηλικίες κάτω των 10 ετών. Κυριότερος τύπος στους παιδιατρικούς ασθενείς είναι η οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμία (75-80%), ενώ σπανιότερα εμφανίζεται η οξεία μυελοβλαστική λευχαιμία (20-25%). Οι χρόνιες λευχαιμίες είναι σπάνιες στα παιδιά.
2. Λεμφώματα Hodgkin και non-Hodgkin.
3. Όγκοι εγκεφάλου, κυρίως νευρογλοιακοί (αστροκύττωμα, επενδύμωμα, πολύμορφο γλοιοβλάστωμα), μυελοβλάστωμα, κρανιοφαρυγγίωμα, όγκοι της επίφυσης. Αποτελούν τη δεύτερη σε συχνότητα μορφή καρκίνου στα παιδιά.
4. Όγκοι συμπαθητικού νευρικού συστήματος. Το νευροβλάστωμα αποτελεί τον πιο συχνό εξωκρανιακό όγκο του νευρικού συστήματος. Αναπτύσσεται στα επινεφρίδια, σε άλλες θέσεις στην κοιλιά ή την πύελο και σπανιότερα εκτός αυτών των περιοχών του σώματος. Είναι σπάνια μορφή νεοπλασίας στους ενήλικες.
5. Όγκος Wilms (νεφροβλάστωμα). Αφορά συνήθως παιδιά και εμφανίζεται κυρίως σε άτομα ηλικίας κάτω των 5 ετών. Μπορεί να αναπτύσσεται στον έναν ή και τους δύο νεφρούς.
6. Σαρκώματα μαλακών μορίων, με κύριο εκπρόσωπο σε περισσότερες από τις μισές περιπτώσεις το ραβδομυοσάρκωμα (κακοήθη όγκο των μυών).
7. Κακοήθεις όγκοι των οστών, οι συχνότεροι εκ των οποίων είναι το οστεοσάρκωμα και το σάρκωμα Ewing. Εμφανίζονται συχνότερα σε παιδιά μεταξύ 10 και 20 ετών.
8. Ρετινοβλάστωμα. Εμφανίζεται στον βυθό του οφθαλμού (στον αμφιβληστροειδή) και, όπως συμβαίνει με αρκετές μορφές παιδικών καρκίνων, είναι σπάνιο στους ενήλικες.
9. Κακοήθεις όγκοι γονάδων (ωοθηκών και όρχεων) και βλαστικών κυττάρων (χοριοκαρκίνωμα, καρκίνωμα λεκιθικού ασκού, εμβρυικό καρκίνωμα, σεμίνωμα, τεράτωμα).
10. Ηπατοβλάστωμα, σε παιδιά συνήθως κάτω των 3 ετών και ηπατοκυτταρικός καρκίνος, σε μεγαλύτερες ηλικίες.
11. Καρκίνος θυρεοειδούς, συχνότερα σε θήλεα αλλά γενικά σπάνιος.
12. Κακόηθες μελάνωμα. Είναι αρκετά σπάνιο στα παιδιά.
Τα παιδιά αποτελούν τη χαρακτηριστική ομάδα υψηλού κινδύνου για την οποία αξίζει και επιβάλλεται να εφαρμοσθεί κάθε σύγχρονη τεχνική ακτινοθεραπείας, ώστε να είναι αποτελεσματική και ασφαλής, ανεξαρτήτως οικονομικού κόστους. Για ένα παιδί η 5ετής επιβίωση δεν είναι σχεδόν ποτέ ικανοποιητική. Το ιδανικό είναι, χρονικά ακαθόριστη επιβίωση ελεύθερη των απώτερων παρενεργειών της θεραπείας. Τα τελευταία χρόνια έχουν συμβεί ραγδαίες εξελίξεις στο χώρο της ακτινοθεραπείας που βρίσκουν κατ εξοχήν εφαρμογή στην αντιμετώπιση του παιδιατρικού καρκίνου.
Ειδικές Τεχνικές Ακτινοθεραπείας για τον Παιδιατρικό Καρκίνο
l Τρισδιάστατη-σύμμορφη ακτινοθεραπεία (3D-CRT)
l Στερεοτακτική κλασματοποιημένη ακτινοθεραπεία
l Στερεοτακτική ακτινοχειρουργική
l Ακτινοθεραπεία διαμορφούμενης έντασης (IMRT)
l Ακτινοθεραπεία με πρωτόνια
l Ακτινοθεραπεία υπό απεικονιστική καθοδήγηση (IGRT)
Στα παιδιά η ακτινοθεραπεία δίδεται κατά την διάρκεια της ανάπτυξης και εξέλιξης των φυσιολογικών ιστών. Η ανάπτυξη και η ωρίμανση είναι εξελισσόμενες διαδικασίες, είναι δύσκολο να καθοριστεί ποια ηλικία θεωρείται ως απαγορευτικά πρόωρη για ακτινοθεραπεία. Υπάρχει μια αυξανόμενη τάση για προσπάθεια αναβολής της ακτινοθεραπείας σε νέα παιδιά ή ακόμα και αποτροπή της. Αυτό ισχύει ειδικά για το κεντρικό νευρικό σύστημα. Αν η ακτινοθεραπεία κρίνεται απαραίτητη σε νέα παιδιά, εφαρμόζεται με μειωμένη δόση, αν και δεν υπάρχει ένδειξη ότι οι όγκοι των νεογνών είναι πιο ακτινοευαίσθητοι από αυτούς των μεγαλύτερων παιδιών.
Η μεγαλύτερη πρόκληση στη θεραπεία ενός παιδιού με καρκίνο είναι να πετύχεις τη μέγιστη πιθανότητα ίασης με την ελάχιστη νοσηρότητα. Ο βασικός στόχος για ποιότητα ζωής και το μέλλον των παιδιών µε καρκίνο, πρέπει να κατευθύνει τις επιλογές µας για επιστημονικά τεκμηριωμένη αγωγή, που θα οδηγήσει σε επιβίωση – ίαση, χωρίς απώτερες συνέπειες. Η ουσιαστική µας παρέµβαση κατά τη διάρκεια της θεραπείας και η κάλυψη όλων των αναγκών του παιδιού και όχι µόνο των ιατρικών, συμβάλλει στην κοινωνική επανένταξη ενός νέου ατόµου µε απαιτήσεις, επιδιώξεις και επιτεύγµατα ανάλογα των συνοµηλίκων του.
(6).jpg)
Παναγιώτης Παντελάκος Ακτινοθεραπευτής- Ογκολόγος,
Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών