Σε ποια ηλικία το παιδί μπορεί να αποκτήσει δικό του κινητό τηλέφωνο

Του Κωνσταντίνου Ι. Νταλούκα*

Σε μια πρόσφατη μελέτη στις ΗΠΑ, το 22% των παιδιών στο δημοτικό σχολείο ανέφερε ότι έχει δικό του κινητό τηλέφωνο. Το ποσοστό αυτό ήταν 60% για τα μεγαλύτερα και 84% για τους έφηβους.

Για την Ελληνική πραγματικότητα δεν γνωρίζω τα αντίστοιχα στοιχεία αλλά έχω την αίσθηση ότι πρέπει να είναι παρόμοια.

Πολλούς γονείς τους απασχολεί αν και πότε το παιδί είναι έτοιμο για να έχει μαζί του και να χρησιμοποιεί ένα κινητό τηλέφωνο.

Ποτέ και τίποτε δεν είναι μαύρο ή άσπρο. Το κάθε τι έχει όπως μπορείτε να φανταστείτε, πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα ταυτόχρονα.

Μην ξεχνάτε ότι η εποχή που βιώνουμε και μαζί με εμάς και τα παιδιά μας, είναι η εποχή της τεχνολογίας, των υπολογιστών, των τάμπλετ και των «έξυπνων» κινητών τηλεφώνων. Δεν γίνεται να τα απαγορεύσουμε, δεν γίνεται να τα αποκλείσουμε από την ζωή τους. Η καθημερινότητα στην ζωή μας, στην δουλειά μας αλλά και στην ζωή των παιδιών είναι συνυφασμένη πλέον με τις τεχνολογίες αυτές.

Όταν έχει νόημα

Πολλοί γονείς επικαλούνται την ασφάλεια ως τον κύριο λόγο για να δώσουν στο παιδί τους ένα κινητό τηλέφωνο. Θέλουν να μπορούν να αισθάνονται ασφαλείς ότι μπορούν να επικοινωνήσουν με το παιδί τους όποτε χρειάζεται. Θέλουν επίσης να δώσουν στο παιδί τους την ασφάλεια να είναι σε θέση να επικοινωνεί μαζί τους όποτε το ίδιο το χρειασθεί.

Αυτό ισχύει, ιδιαίτερα για τα παιδιά που μετά το σχολείο μένουν μόνα τους στο σπίτι, ή έχουν βγει για βόλτα και διασκέδαση.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ένα κινητό έχει βοηθήσει να σωθούν ζωές παιδιών ή να βρεθούν παιδιά και μεγάλοι που χάθηκαν σε μια αναρρίχηση, σε μια εξερευνητική εκδρομή, σε μια καταιγίδα κλπ.

Επίσης πολλά από τα παιδιά, που για διαφόρους λόγους δεν ζουν και με τους δύο γονείς τους, παίρνουν συχνά κινητά τηλέφωνα σε νεότερες ηλικίες, προκειμένου να μπορούν να επικοινωνούν και με τον άλλο γονιό.

Εάν το κινητό τηλέφωνο συμβάλλει το παιδί να έχει πρόσβαση με τον άλλο γονέα, σε περιπτώσεις γονέων σε διάσταση ή διαζύγιο, τότε η χρήση του από το παιδί είναι αποδεκτή.

Σε καμία όμως περίπτωση δεν πρέπει ένα 6χρονο παιδί να έχει και να χρησιμοποιεί ένα κινητό τηλέφωνο για άλλους λόγους.

Ζυγίστε τους κινδύνους

Εάν το παιδί σας διαθέτει ένα «έξυπνο» κινητό τηλέφωνο, μπορεί να έχει πρόσβαση σε ιστότοπους που ενδέχεται να είναι ακατάλληλοι για την ηλικία του. Μπορεί να δει περιεχόμενο που είναι βίαιο και που μπορεί να σχετίζεται με σεξ ή και θάνατο (παιχνίδι μπλε φάλαινας).

Πολλά παιδιά μπορεί να φαντασιώνονται πράγματα που δεν καταλαβαίνουν.

Επίσης, δεν πρέπει να διαφεύγει τους γονείς ότι ο ύπνος των παιδιών είναι ένας πολύ σημαντικός παράγοντας για την υγεία τους. Η στέρηση ύπνου δημιουργεί ένα πλήθος από προβλήματα που μπορεί να συνδέονται με κακή επίδοση στο σχολείο, κακή ψυχολογική διάθεση, κακή ανάπτυξη, προβλήματα συμπεριφοράς κλπ. Το πρόβλημα με τον ύπνο είναι ότι τα παιδιά με «έξυπνα» κινητά τηλέφωνα μπαίνουν στον πειρασμό να μείνουν ξύπνια μέχρι αργά το βράδυ, σερφάροντας στο διαδίκτυο ή παίζοντας παιχνίδια και στέλνοντας μηνύματα σε φίλους.

Τα κινητά τηλέφωνα εγκυμονούν επίσης τον κίνδυνο της εκφοβιστικής συμπεριφοράς στον κυβερνοχώρο. Και ενώ είσαστε στο σπίτι σας και μπορεί να αισθάνεστε ότι τα παιδιά σας νοιώθουν το ίδιο ασφαλή, με τα κινητά τηλέφωνα ποτέ δεν μπορείτε να είσαστε σίγουροι ότι δεν υφίστανται εκφοβισμό ακόμα και μέσα στο ίδιο τους το σπίτι.

Τα παιδιά με κινητά τηλέφωνα μπορούν επίσης να γίνουν κοινωνικά απομονωμένα. Υπερβολικά μεγάλο ποσοστό μηνυμάτων και χρήση των κοινωνικών μέσων σημαίνει λιγότερος χρόνος με φίλους.

Υπάρχουν και άλλοι λόγοι για να μην δοθεί πρόωρα στα παιδιά κινητό τηλέφωνο.

Μερικοί γονείς είναι τόσο υπερπροστατευτικοί με τα παιδιά τους που θέλουν συνεχή και σταθερή επικοινωνία μαζί τους χωρίς να σκεφτούν τους πιθανούς κινδύνους που μπορεί να τα εμπλέξουν, λέει ο Mark L. Goldstein, PhD, παιδοψυχολόγος στο Σικάγο. Τα μικρά παιδιά με κινητά τηλέφωνα μπορούν για παράδειγμα, να δώσουν πληροφορίες σε ακατάλληλα ή επικίνδυνα άτομα.

Φυσικά, το κόστος είναι κάτι που πρέπει επίσης να σκεφτούμε. Πριν να αγοράσετε το τηλέφωνο, χρειάζεται να σκεφτείτε την χρέωση για τις τηλεφωνικές κλήσεις αλλά και για τον όγκο δεδομένων που θα μπορεί να χρησιμοποιεί το παιδί σας. Και τα δύο αυτά μεγέθη θα επηρεάσουν τον λογαριασμό και την τσέπη σας.

Παίρνοντας την απόφαση

Το παιδί σας είναι έτοιμο για ένα κινητό τηλέφωνο, όταν μπορεί να καθίσει και να δημιουργήσει μαζί σας οδηγίες και όρους για τη χρήση του.

Αν δεν είναι πρόθυμα να κάνουν αυτή τη λίστα, τότε δεν είναι έτοιμα.

Για τα περισσότερα παιδιά, αυτό συμβαίνει γύρω στην ηλικία 12 ή 13 ετών. Οι γονείς πρέπει να λάβουν την απόφαση αυτή και όχι να αφήσουν γιαγιάδες, παππούδες ή φίλους να κάνουν δώρο στο παιδί σας ένα κινητό τηλέφωνο.

Πριν προχωρήσετε στην αγορά του κινητού αναρωτηθείτε εάν το παιδί σας έχει καλή κρίση και ιστορικό καλής λήψης αποφάσεων. Αν είναι ανώριμο ή έχει την τάση να παίρνει λανθασμένες ή κακές αποφάσεις, τότε δεν είναι έτοιμο.

Όταν βλέπουν κάτι τρομακτικό, το χειρίζονται καλά; Έρχονται σε σας όταν κάτι φαίνεται ξεκάθαρο; Έχουν καλή διαίσθηση;

Εξετάστε γιατί το παιδί σας θέλει ένα κινητό τηλέφωνο. Θέλει να επικοινωνεί με τους φίλους του, ή να περνάει την ώρα του στο Facebook; Θέλει ένα τηλέφωνο επειδή ένας συνομήλικος φίλος/η, μεγάλος αδελφός ή ένας ξάδελφος έχει;

Κοιτάξτε τις γνωστικές ικανότητες του παιδιού σας, αν μπορεί να χρησιμοποιεί σωστά το κινητό τηλέφωνο και, το πιο σημαντικό, αν είναι συναισθηματικά έτοιμο γι αυτό.

Εκτιμείστε την ωριμότητα του παιδιού σας. Έχει δείξει σημεία ευθύνης με άλλους τρόπους, για παράδειγμα, τελειώνοντας την εργασία στην ώρα του και καθαρίζοντας το δωμάτιό του;

Αυτά τα παιδιά μπορεί να είναι σε θέση να χειριστούν ένα κινητό τηλέφωνο υπεύθυνα στα 8, 9 ή στα 10 τους χρόνια. Μερικά δεν είναι έτοιμα μέχρι να πάνε στο γυμνάσιο. Εάν ένα παιδί έχει ΔΕΠΥ (σύνδρομο υπερκινητικότητας και απόσπασης προσοχής) ή δεν διαθέτει δεξιότητες διαχείρισης χρόνου, ένα κινητό τηλέφωνο μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα.

Πως θα καταλάβω ότι έχει εθιστεί

Τα συμπτώματα του εθισμού στα smartphones μπορεί να διαφέρουν από άτομο σε άτομο, αλλά εδώ είναι μερικά κοινά σημάδια που πρέπει να προσέξετε:

Συνεχής έλεγχος του τηλεφώνου: Εάν αντιληφθείτε να ελέγχει το κινητό κάθε λίγα λεπτά, ακόμη και όταν δεν υπάρχουν ειδοποιήσεις, μπορεί να είναι σημάδι εθισμού.

Δυσκολία συγκέντρωσης: Ο εθισμός στα smartphone μπορεί να σας δυσκολέψει να συγκεντρωθεί σε εργασίες ή συζητήσεις, καθώς το μυαλό αποσπάται συνεχώς από το κινητό.

Άγχος ή ευερεθιστότητα όταν αποχωρίζετε το τηλέφωνο: Εάν αισθάνετε άγχος ή εκνευρισμό όταν δεν έχει το τηλέφωνο μαζί του, αυτό μπορεί να είναι σημάδι εθισμού.

Παραμέληση άλλων ευθυνών: Εάν αντιληφθείτε να παραμελεί άλλες ευθύνες, όπως η εργασία ή το σχολείο, για χάρη της χρήσης του τηλεφώνου, μπορεί να είναι σημάδι εθισμού.

Σωματικά συμπτώματα: Ο εθισμός στο smartphone μπορεί επίσης να προκαλέσει σωματικά συμπτώματα, όπως καταπόνηση των ματιών, πονοκεφάλους και πόνο στον αυχένα.

Εάν το παιδί σας αντιμετωπίζει αυτά τα συμπτώματα, ίσως ήρθε η ώρα να αναζητήσετε βοήθεια και να λάβετε μέτρα για να μειώσετε τη χρήση του smartphone. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει τον καθορισμό ορίων στον χρόνο χρήσης της οθόνης, τη χρήση εφαρμογών για την παρακολούθηση της χρήσης του τηλεφώνου και την αναζήτηση υποστήριξης από την οικογένεια ή επαγγελματία ψυχικής υγείας.

10 κανόνες για ασφαλή και υπεύθυνη χρήση κινητού τηλεφώνου

1. Δημιουργήστε και συμφωνήστε μαζί με το παιδί σας χρονικές ζώνες όπου το κινητό δεν θα λειτουργεί και δεν θα είναι στα χέρια του παιδιού. Τέτοιες χρονικές ζώνες μπορεί πχ να είναι η ώρα που τρώνε, το πρωί πριν πάνε στο σχολείο, στην διαδρομή με το αυτοκίνητο, δύο ώρες πριν να κοιμηθούν κλπ. Για κάποιες από αυτές τις ζώνες ο περιορισμός χρήσης κινητού ενδέχεται να ισχύει για όλους σας. Πχ το μεσημέρι κατά την ώρα του φαγητού κανείς δεν θα χρησιμοποιεί κινητό.
2. Χρησιμοποιήστε εφαρμογές ή γονικά στοιχεία ελέγχου που περιορίζουν ποιος μπορεί να μιλήσει με το παιδί σας. Αυτό αφορά όχι μόνο την άμεση επικοινωνία αλλά και την επικοινωνία με μηνύματα. Ελέγξτε και βάλτε προγράμματα που απαγορεύουν την περιήγηση σε ορισμένους τύπους ιστοτόπων στο διαδίκτυο.
3. Μην επιτρέπετε στο παιδί σας να φορτώνει παιχνίδια και εφαρμογές βίντεο.
4. Αγοράστε για το παιδί σας ένα απλό κινητό τηλέφωνο και όχι ένα «έξυπνο» κινητό.
5. Δώστε στα παιδιά σας το καλό παράδειγμα χρήσης κινητού με το δικό σας τηλέφωνο.
6. Ορίστε χρονικά όρια που θα μπορεί να είναι μπροστά από οθόνες (τηλεόραση, κινητό, υπολογιστές). Το όριο αυτό δεν μπορεί να ξεπερνάει τις δύο ώρες την ημέρα για παιδιά ηλικίας 2 ετών και πάνω.
7. Ενημερώστε το παιδί σας ότι θα παρακολουθήσετε στενά το κινητό του τηλέφωνο.
8. Πρέπει να ξέρετε τους κωδικούς πρόσβασης και για το κινητό τηλέφωνο αλλά και για όλες τις σελίδες που επισκέπτεται στο διαδίκτυο, αν ζητούν να δημιουργήσει λογαριασμό (πχ facebook, mail κλπ).
9. Πάρτε το κινητό τηλέφωνο του παιδιού σας τουλάχιστον μία ώρα πριν τον ύπνο και φορτίστε το έξω από το δωμάτιό του.
10. Μιλήστε στα παιδιά σας για τους κινδύνους που εγκυμονούν οι συμπεριφορές στο διαδίκτυο και που έχουν να κάνουν με το σεξ.

* Ο Κωνσταντίνος Ι. Νταλούκας είναι Παιδίατρος και Πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ελευθεροεπαγγελματιών Παιδιάτρων