Είναι αλήθεια ότι τα ακριβά φάρμακα προκαλούν περισσότερες παρενέργειες;

Η τάση αυτή αποδίδεται στο λεγόμενο φαινόμενο «νοσίμπο» (nocebo), το αντίθετο του «πλασίμπο» (placebo). Ενώ στο δεύτερο, που είναι το πιο γνωστό, οι άνθρωποι συχνά νιώθουν καλύτερα μετά από μια φαρμακευτική ή άλλη θεραπεία (ιδίως αν είναι ακριβή), επειδή περιμένουν ότι θα γίνουν καλύτερα, στο «νοσίμπο» οι ασθενείς ανησυχούν εκ των προτέρων για τις παρενέργειες που θα έχουν τα φάρμακα και τελικά όντως νιώθουν διάφορα αρνητικά συμπτώματα κατά τη θεραπεία.

Πώς έγινε η έρευνα

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τη νευροεπιστήμονα δρα Αλεξάντρα Τίνερμαν του Ιατρικού Κέντρου του Πανεπιστημίου Αμβούργου-Έπεντορφ, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Science», μελέτησαν 49 υγιείς εθελοντές, οι οποίοι χωρίσθηκαν τυχαία σε δύο ομάδες και κλήθηκαν να δοκιμάσουν δύο ιατρικές κρέμες κατά της φαγούρας.

Στην πραγματικότητα οι κρέμες ήταν ίδιες και δεν περιείχαν καθόλου δραστικά συστατικά, αλλά οι επιστήμονες παραπλάνησαν σκοπίμως τους συμμετέχοντες πως οι κρέμες μπορεί να είχαν ως παρενέργεια αυξημένο ερεθισμό και ευαισθησία στον πόνο. Επιπλέον, τους είπαν ότι δήθεν η μία κρέμα ήταν ακριβή και η άλλη φθηνή.

Στη συνέχεια, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν μια συσκευή για να προκαλέσουν τοπική θερμότητα στο μπράτσο των εθελοντών (γύρω στους 45 βαθμούς Κελσίου). Διαπιστώθηκε ότι όσοι είχαν χρησιμοποιήσει την «ακριβή» κρέμα, έδειξαν μεγαλύτερη ευαισθησία και ένιωθαν μεγαλύτερο πόνο όσο περνούσε η ώρα, ενώ όσοι είχαν δοκιμάσει τη «φθηνή» κρέμα, δεν ανέφεραν σχεδόν καμία παρενέργεια.

Τι… προκατάληψη έχουμε απέναντι στα φάρμακα

Σύμφωνα με τους ερευνητές, οι άνθρωποι περιμένουν ότι ένα ακριβό φάρμακο θα είναι πιο ισχυρό, άρα θα έχει περισσότερες παρενέργειες, τις οποίες τελικά το μυαλό τους τις δημιουργεί. Και δεν πρόκειται πλέον μόνο για φαντασία αλλά για πραγματική ενόχληση ή πόνο.

Οι απεικονιστικές εξετάσεις με λειτουργική μαγνητική απεικόνιση (fMRI) που ακολούθησαν στον εγκέφαλο και στο νωτιαίο μυελό των εθελοντών, επιβεβαίωσαν ότι υπήρχε όντως μεγαλύτερη ενεργοποίηση των νεύρων σε όσους είχαν βάλει την «ακριβή» κρέμα. Με άλλα λόγια, δεν φαντάζονταν απλώς τον πόνο, τον ένιωθαν πραγματικά.

Όπως είπαν οι ερευνητές, «οι προσδοκίες των ανθρώπων επηρεάζουν τα συμπτώματα και την ανταπόκριση των ασθενών στη θεραπεία» – είτε πρόκειται για «πλασίμπο» είτε για «νοσίμπο».

Φάρμακα: Η επίδραση του «nocebo»

Ειδικά η επίδραση του «νοσίμπο» μπορεί να οδηγήσει μερικούς ασθενείς να σταματήσουν τελείως κάποια θεραπεία, για παράδειγμα να μην παίρνουν τις στατίνες για την υψηλή χοληστερίνη, επειδή ο φόβος τους για τις παρενέργειες (μυικοί πόνοι) τους κάνει να νιώθουν συχνά τέτοιους πόνους.

Από την άλλη, έχει διαπιστωθεί ότι λόγω του «πλασίμπο», ένα ακριβό φάρμακο κάνει συχνά τους ανθρώπους να νιώθουν καλύτερα από ό,τι ένα πολύ φθηνότερο γενόσημο, παρόλο που δεν διαφέρουν στα συστατικά τους.

Όλα αυτά δείχνουν, σύμφωνα με τους ερευνητές, ότι οι γιατροί πρέπει να παίρνουν σοβαρά υπόψη τους τις νοητικές προσδοκίες των ασθενών τους, όταν τους συνταγογραφούν κάποιο φάρμακο. Ιδίως αν ένας ασθενής φοβάται τις παρενέργειες των φαρμάκων, η επιλογή ενός φθηνότερου φαρμάκου θα λειτουργήσει μάλλον καθησυχαστικά στην περίπτωσή του.

Από το ΑΠΕ-ΜΠΕ