Του Εμμανουήλ Πολυζόπουλου
Ψυχίατρου – Ψυχοθεραπευτή
Πανελλαδικές εξετάσεις 2013
Μάθημα έκθεσης
Σε 100-120 λέξεις να αναπτυχθεί το κείμενο: «…όσο η επικοινωνία πυκνώνει με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, το διαδίκτυο και τα κινητά τηλέφωνα, τόσο η μοναξιά μας, η ανθρώπινη, μεγαλώνει και η αποξένωση κυριαρχεί». (από το βιβλίο του καθηγητή Φυσικής, συγγραφέα και πρώην πρύτανη Γ. Γραμματικάκη «Ένας αστρολάβος του ουρανού και της ζωής»).
Ζούμε σε μια εποχή που κυριαρχείται από ηλεκτρονικές συσκευές υψηλής τεχνολογίας και πλέον περισσότερο από κάθε άλλη τεχνολογία, οι φορητές συσκευές παίζουν σημαντικότατο ρόλο στη διαμόρφωση της ψυχολογικής και φυσικής ύπαρξης του σύγχρονου ανθρώπου.
Μέχρι πριν από λίγα χρόνια το κινητό τηλέφωνο ήρθε για να αντικαταστήσει πολλά άλλα είδη επικοινωνίας όπως υπεραστικές κλήσεις, επιστολές και σύντομα μηνύματα, τηλεφωνική επικοινωνία αντικατάστασης της στατικής τηλεφωνίας (σταθερές γραμμές) κ.λπ., αλλά με την έλευση των πολυμέσων και την εγκατάσταση του Internet στο κινητό τηλέφωνο η κινητή τεχνολογία εξελίχθηκε ως πανίσχυρη, έτσι ώστε να γίνει μια βιώσιμη επιλογή, ακόμη και για πολλές λειτουργίες που νωρίτερα είχε συνδυαστεί μόνο με υπολογιστικές συσκευές και computers. Αυτές οι τεράστιες αλλαγές στον τομέα της τεχνολογίας έφεραν επανάσταση στον τρόπο σκέψης των ανθρώπων όσον αφορά στην σχέση τους με την καθημερινή πραγματικότητα.
Οι λέξεις και η χρήση των λέξεων είναι τα πάντα, δεν υπάρχει σχεδόν καμία ανάγκη για φυσική έκφραση ή τη χρήση της γλώσσας του σώματος. Η δυνατότητα διεξαγωγής τηλεδιάσκεψης στην οθόνη του κινητού σας, έχει καταστήσει δυνατή ακόμα και μια πιο «φυσική» επαφή, με την οπτικοποίηση του συνομιλητή, πάντα στα όρια που σήμερα επιτρέπει η τεχνολογία. Μπορείτε επίσης να καθίσετε στο τραπέζι για το δείπνο σας και μπορείτε ταυτόχρονα να πιάσετε κουβέντα με τους φίλους σας με τη βοήθεια της κοινωνικής δικτύωσης. Πάνω από τον παγκόσμια διαδραστικό χώρο του Internet μπορείτε ακόμα να «συναντηθείτε» και να μοιραστείτε τις ιδέες σας με έναν ξένο απλά και εύκολα, χωρίς τους δισταγμούς και τις δυσκολίες που μπορεί να έχετε κατά την προσωπική επαφή με αγνώστους σε δημόσιους χώρους.
Όλα αυτά και πολλοί άλλοι παράγοντες επενεργούν για τη γέννηση του νέου νοήματος στην ατομική μας, καθώς και στην κοινωνική ζωή η οποία, όπως σχεδιάστηκε στη σημερινή μας αντίληψη είναι απότοκος της ελευθερίας και της ελεύθερης συνεύρεσης και επαφής με τους άλλους ανθρώπους. Πώς όμως στο ένα άκρο βιώνουμε τις νέες διαστάσεις της ελευθερίας και στο άλλο άκρο είμαστε αλυσοδεμένοι από την νέα υπερ-πραγματικότητα των τεχνολογικών καινοτομιών που θα καθορίσει το πλαίσιο στο οποίο η κινητή τεχνολογία μπορεί τελικώς να προκαλεί περισσότερη κοινωνική απομόνωση.
Η Αρνητική Θέση – Σκεπτικισμός
Η ελευθερία της επιλογής και της κοινωνικής απομόνωσης.
Η ελευθερία είναι η πιο συχνά χρησιμοποιούμενη λέξη από τους θεωρητικούς υποστηρικτές της παγκοσμιοποίησης. Ποιος όμως είναι ο πραγματικός χαρακτήρας αυτής της ελευθερίας και πώς μέσα από την εξελισσόμενη αγορά της κινητής τεχνολογίας μπορεί να προκαλείται κοινωνική απομόνωση;
Όπως και για οποιοδήποτε από τα λοιπά προϊόντα στην αγορά με target group την καταναλωτική κοινωνία, η επιλογή ηλεκτρονικών συσκευών είναι τεράστια σε επιλογές. Επιπλέον, η αγορά με την εξέλιξη της με τις τεχνολογικές καινοτομίες είναι ικανή να αυξήσει τις προσφορές στις αντίστοιχες τεχνολογίες και στην χρηστικότητα τους. Το κινητό τηλέφωνο είναι η πιο ραγδαία εξελισσόμενη τεχνολογία για το ευρύ κοινό τα τελευταία χρόνια και προσφέρει την μεγαλύτερη ποικιλία επιλογών σε σχέση με άλλες κατηγορίες προϊόντων, προκαλώντας εν τέλει μια έκρηξη του καταναλωτισμού με συντήρηση του φαινομένου της κοινωνικής καταξίωσης μέσω των ολοένα και πιο σύγχρονων συσκευών, που συχνά προσφέρουν υπηρεσίες που πολλοί απλώς δεν θα χρησιμοποιήσουν ποτέ. Η ελευθερία επιλογών που βιώνετε μπορεί να είναι μια ψευδαίσθηση ότι μπορείτε να αντικαταστήσετε όλες τις φυσικές επιθυμίες σας και τις χαρές σας με τις τεχνολογικές συσκευές στο πλευρό σας.
Οι συναντήσεις και η ελεύθερη συνεύρεση των ατόμων μειώνονται συνεχώς και αντικαθιστώνται από την ηλεκτρονική διεπαφή. Στην πραγματικότητα η καταναλωτική απληστία που προηγείται, προκαλεί από μόνη της κοινωνική απομόνωση.
Από την κοινωνική δικτύωση, από το video chat με τους φίλους σας, τις συναλλαγές με internet banking, όλα είναι πλέον στην οθόνη του κινητού σας. Με όλα τόσο εύκολα στα χέρια σας έχετε χάσει πραγματικά το ουσιαστικό δεσμό με την πραγματικότητα και την πραγματική αξία ή το νόημα της κάθε σχέσης με άλλους ανθρώπους.
Σε παρόμοια συμπεράσματα καταλήγει και αυτή η σχετικά παλιά εργασία (2000), εποχή όμως που η διείσδυση του Internet και των νέων τεχνολογιών δεν ήταν όπως σήμερα:
«Υψηλή χρήση του Διαδικτύου οδηγεί σε απομόνωση», μελέτη του Ινστιτούτου Stanford για την ποσοτική μελέτη παραμέτρων της Κοινωνίας (SIQSS) – 2000
Το Διαδίκτυο υποτίθεται ότι θα βοηθήσει να φέρει τους ανθρώπους πιο κοντά. Αλλά αυτό δεν είναι αρκετό για να στηρίξει αυτήν την υπόθεση.
Η υψηλή χρήση του Διαδικτύου έχει οδηγήσει σε μείωση του χρόνου που περνά κάποιος με την οικογένεια και τους φίλους και περισσότερες ώρες εργασίας, όπως ανακοίνωσαν οι ερευνητές από το Stanford Institute για την ποσοτική μελέτη της Κοινωνίας (SIQSS).
Οι ερευνητές μελέτησαν τις κοινωνικές συνέπειες του Internet σε εργασία που βασίζεται σε ένα δείγμα με 4.113 ενήλικες σε 2.689 νοικοκυριά.
Καθώς η χρήση του Διαδικτύου αυξήθηκε, οι ερωτηθέντες ανέφεραν ότι ξόδευαν λιγότερο χρόνο για προσωπικές επαφές με ανθρώπους, και περισσότερο χρόνο εργασίας για τους εργοδότες τους στο σπίτι – χωρίς όμως περικοπές των εργασίμων ωρών τους στο γραφείο.
Ο καθηγητής Norman Nie, διευθυντής του SIQSS, αναφέρει ευρήματα αυξανόμενης απομόνωσης που προκαλείται από τη χρήση του Διαδικτύου. «Αυτή είναι μια πρώιμη τάση που ως Κοινωνία πραγματικά πρέπει να παρακολουθούμε στο εξής προσεκτικά».
Εκείνοι που πέρασαν λιγότερες από πέντε ώρες την εβδομάδα στο Διαδίκτυο – περίπου τα δύο τρίτα των ερωτηθέντων – δεν ανέφεραν μεγάλες αλλαγές στην καθημερινή συμπεριφορά τους, είπαν οι ερευνητές.
Αλλά το άλλο 36% που το χρησιμοποιούσαν πέντε ή περισσότερες ώρες την εβδομάδα ανέφεραν σημαντικές αλλαγές στη ζωή τους. Οι μεγαλύτερες αλλαγές προήλθαν από εκείνους που πέρασαν πάνω από 10 ώρες την εβδομάδα στο διαδίκτυο – επί του παρόντος μόνο το 15% όλων των χρηστών, αλλά πιθανόν να γίνει μεγαλύτερος ο αριθμός αυτός στο μέλλον.
«Το Διαδίκτυο θα μπορούσε να είναι η απόλυτη τεχνολογία απομόνωσης που μειώνει περαιτέρω τη συμμετοχή μας στις κοινότητες ακόμη περισσότερο από ό, τι τα αυτοκίνητα και την τηλεόραση πριν από το Διαδίκτυο» είπε ο Nie.
Η μελέτη έδειξε επίσης ότι ο χρόνος που δαπανάται στον κυβερνοχώρο αυξάνεται ανάλογα με τον αριθμό των ετών που ένα άτομο έχει σύνδεση Internet.
Οι ερευνητές τόνισαν ότι η ανάλυσή τους είναι προκαταρκτική και ότι το SIQSS προτίθεται να διεξαγάγει και άλλες μελέτες στο μέλλον.
Η Θετική Άποψη
Υπάρχει συναίνεση σχετικά με τις επιπτώσεις του Διαδικτύου στην κοινωνική ζωή, σε κάποιες σχετικές μελέτες στον Καναδά και σε άλλες ανεπτυγμένες χώρες. Παρά το γεγονός ότι έχει γίνει πολύς λόγος για τις αρνητικές συνέπειες του Διαδικτύου, τα στοιχεία που παρουσιάζονται σε αυτές δεν υποστηρίζουν την ιδέα ότι το Διαδίκτυο προάγει την κοινωνική απομόνωση. Αντίθετα, οι έρευνες δείχνουν ότι το Διαδίκτυο είναι η προώθηση της συμμετοχής με τα μέλη της κοινότητας και των κοινωνικών οργανώσεων. Σε μεγάλο βαθμό, αυτό είναι βασικά μια ενίσχυση των υφιστάμενων σχέσεων – οι άνθρωποι έχουν πλέον άλλα μέσα για τη διασύνδεσή τους. Εκτός από την φυσική διεπαφή, οι προγραμματισμένες συναντήσεις, η τηλεφωνία, η αποστολή email, το online chat, η αποστολή άμεσων μηνυμάτων, τα blog και τα σχόλια, προάγουν την αμοιβαία και αμφίδρομη γνώση που αποκτιέται μέσα από τις ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης.
Το παραπάνω έχουν ληφθεί από μια πρόσφατα δημοσιευμένη καναδική μελέτη σχετικά με το πώς η χρήση του διαδικτύου επηρεάζει την κοινωνική ζωή και τη συμμετοχή των πολιτών. Η μελέτη έρχεται σε αντίθεση με την κοινή άποψη του μοναχικού, που είναι «παντρεμένος» με την οθόνη του υπολογιστή, χωρίς φίλους και ακοινώνητος. Μάλλον, αυτό δείχνει ότι ο Παγκόσμιος Ιστός έχει ενισχυθεί, και θα εξακολουθήσει να στηρίζει, όχι μόνο νέες μορφές κοινωνικής δικτύωσης, αλλά και νέες μορφές συμμετοχής του πολίτη.
Pew Internet & American Life Project
Η έρευνα πραγματοποιήθηκε με τηλεφωνικές συνεντεύξεις με ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα 2.512 ενηλίκων που ζουν σε νοικοκυριά στις ηπειρωτικές Ηνωμένες Πολιτείες.
Η έρευνα διεξήχθη από το Princeton Survey Research International. Οι συνεντεύξεις πραγματοποιήθηκαν στα αγγλικά από το Princeton Data, LLC μεταξύ 9 Ιούλη 2008 και 10 Αύγούστου 2008. Τα στατιστικά αποτελέσματα σταθμίστηκαν για να διορθώσουν γνωστές δημογραφικές αποκλίσεις. Το περιθώριο σφάλματος δειγματοληψίας για το πλήρες σύνολο των σταθμισμένων στοιχείων είναι ± 2,1%.
Οι άνθρωποι που χρησιμοποιούν τις σύγχρονες τεχνολογίες της πληροφορίας και της επικοινωνίας έχουν συμμετοχή σε μεγαλύτερα και πιο ποικιλόμορφα κοινωνικά δίκτυα, σύμφωνα με τα νέα ευρήματα ερευνών, που στόχο έχουν να διερευνήσουν πώς οι άνθρωποι χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο και τα κινητά τους τηλέφωνα για να αλληλεπιδρούν με την οικογένεια και τους φίλους.
Τα νέα ευρήματα από το Pew Internet & American Life Project καταδεικνύουν ότι οι συζητήσεις μεταξύ των ανθρώπων για σημαντικά θέματα είναι 12% περισσότερες μεταξύ των χρηστών κινητών τηλεφώνων, 9% περισσότερες για όσους μοιράζονται φωτογραφίες σε απευθείας σύνδεση και 9% περισσότερες για όσους χρησιμοποιούν instant messaging. Η ποικιλομορφία των κοινωνικών δικτύων που συμμετέχουν τείνει να είναι 25% μεγαλύτερη για τους χρήστες κινητών τηλεφώνων, 15% μεγαλύτερη για τους βασικούς χρήστες του Διαδικτύου, και ακόμη μεγαλύτερη για τους συχνούς χρήστες του Διαδικτύου, αυτούς που χρησιμοποιούν το instant messaging, και εκείνους που μοιράζονται ψηφιακές φωτογραφίες στο διαδίκτυο.
Η έρευνα διεξήχθη από ερευνητές στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβανίας Annenberg School for Communication, με επικεφαλής τον Ν. Keith Hampton, Ph.D., επίκουρο καθηγητή του Τμήματος Επικοινωνίας και υπεύθυνο του Pew Internet & American Life Project.
Στην έρευνα ανιχνεύθηκαν επίσης και άλλα ζητήματα που σχετίζονται με την έκταση της κοινωνικής απομόνωσης στην Αμερική (ΗΠΑ):
Σε ένα πρώτο επίπεδο, τα αποτελέσματα αμφισβήτησαν τα αποτελέσματα προηγούμενων εργασιών. Η έρευνα του Pew Internet κατέδειξε ότι οι Αμερικανοί δεν είναι τόσο απομονωμένοι όσο έχει αναφερθεί στο παρελθόν και ότι η κοινωνική απομόνωση έχει αλλάξει ελάχιστα από το 1985. Όμως τελικά μόνο το 6% του ενήλικου πληθυσμού μπορούν να συζητήσουν θέματα που θεωρούν ότι είναι «ιδιαίτερα σημαντικά» στη ζωή τους.
Σε ένα άλλο επίπεδο, τα ευρήματα επιβεβαιώνουν ότι τα δίκτυα συζητήσεων των Αμερικανών έχουν συρρικνωθεί κατά περίπου ένα τρίτο από το 1985 και έχουν διαφοροποιηθεί ποιοτικά επειδή περιέχουν λιγότερα μη μέλη της οικογένειας. Ωστόσο, σε αντίθεση με την εκτεταμένη αντίληψη ότι η νέα τεχνολογία είναι συνδεδεμένη με την συρρίκνωση των κοινωνικών δικτύων και την μείωση της ποικιλομορφίας του διαδικτύου, η μελέτη του Pew Internet διαπιστώνει ότι η κατοχή ενός εξελιγμένου κινητού τηλεφώνου και η συμμετοχή σε μια ποικιλία δραστηριοτήτων στο διαδίκτυο συνδέονται με περισσότερες και πιο ποικιλόμορφες συζητήσεις.
«Υπάρχει μια τάση από αρκετούς που προσάπτουν στην τεχνολογία τις κοινωνικές αλλαγές», υποστήριξε ο καθηγητής Keith Hampton, ο επικεφαλής συγγραφέας της έκθεσης του Pew Internet, «Κοινωνική Απομόνωση και Νέα Τεχνολογία». «Αυτή είναι η πρώτη έρευνα που διερευνά πραγματικά τη σύνδεση μεταξύ χρήσης της τεχνολογίας και της κοινωνικής απομόνωσης για να βρούμε τελικώς τα αντίθετα ευρήματα. Αποδεικνύεται ότι όσοι χρησιμοποιούν τα κινητά τηλέφωνα στο Internet, έχουν αξιοσημείωτα κοινωνικά πλεονεκτήματα. Οι άνθρωποι χρησιμοποιούν την τεχνολογία για να μείνουν σε επαφή και να μοιράζονται πληροφορίες με τρόπους που θα τους κρατήσει κοινωνικά δραστήριους και θα συνδεθούν με τις κοινότητές τους».
Εδώ είναι μερικά από τα άλλα βασικά πορίσματα της έκθεσης του Pew Internet:
Μερικοί ανησυχούν ότι ελαττούται η συμμετοχή των ανθρώπων στις τοπικές τους κοινότητες λόγω της ενασχόλησης με το internet και την εκτεταμένη χρήση των κινητών συσκευών, αλλά η έκθεση του Pew Internet διαπιστώνει ότι οι περισσότερες δραστηριότητες στο Διαδίκτυο έχουν μικρή ή μια θετική σχέση με τοπική δραστηριότητα σε επίπεδο Κοινότητας. Για παράδειγμα, οι χρήστες του Διαδικτύου είναι τόσο πιθανό όσο κανείς άλλος να επισκεφθεί τους γείτονές τους για μια προσωπική επαφή. Οι χρήστες κινητής τηλεφωνίας, οι οποίοι χρησιμοποιούν το διαδίκτυο συχνά κατά την εργασία τους, και οι bloggers είναι πιο πιθανό να ανήκουν σε μια τοπική εθελοντική ένωση ή μια φιλανθρωπική οργάνωση. Ωστόσο, θα βρούμε κάποιες ενδείξεις ότι η χρήση των υπηρεσιών κοινωνικής δικτύωσης (π.χ. Facebook, MySpace, LinkedIn) λειτουργεί συχνά ως υποκατάστατο για κάποια συμμετοχή σε επίπεδο γειτονιάς ή Κοινότητας.
Η χρήση του Διαδικτύου δεν έχει αποτραβήξει τους ανθρώπους μακριά από τους δημόσιους χώρους. Αντίθετα, η χρήση συνδέεται με συχνές επισκέψεις σε χώρους όπως πάρκα, καφετέριες, μπαρ και εστιατόρια, εκεί όπου η έρευνα δείχνει ότι οι άνθρωποι είναι πιθανόν να συσχετιστούν με ένα ευρύτερο φάσμα ανθρώπων και διαφορετικών απόψεων. Πράγματι, η πρόσβαση στο internet έχει γίνει ένα κοινό στοιχείο από τις εμπειρίες των ανθρώπων σε πολλούς δημόσιους χώρους. Για παράδειγμα, από εκείνους τους Αμερικανούς που έχουν επισκεφθεί μια βιβλιοθήκη τον περασμένο μήνα, το 38% ήταν συνδεδεμένοι με το διαδίκτυο ενώ ήταν εκεί στον χώρο της βιβλιοθήκης, ενώ το 18% το έχουν πράξει σε ένα καφενείο ή καφετέρια.
Η χρήση κινητού τηλεφώνου ξεπερνά τη χρήση των σταθερών τηλέφωνων ως η κύρια μέθοδος που παραμένουν σε επαφή οι άνθρωποι με την οικογένεια και τους φίλους τους, αλλά προσωπική επαφή παραμένει ακόμα σταθερά αυξημένη. Κατά μέσο όρο σε ένα τυπικό έτος, οι άνθρωποι έχουν φυσική επαφή με τους οικείους τους περίπου 210 ημέρες. Έχουν επικοινωνία με το κινητό τηλέφωνο 195 ημέρες του έτους. Επικοινωνίες με Σταθερό τηλέφωνο 125 ημέρες. Γραπτών μηνυμάτων κινητού τηλεφώνου 125 ημέρες. Email 72 ημέρες. Επαφών instant messaging 55 ημέρες. Επαφή μέσω ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης 39 ημέρες και επικοινωνίας μέσω επιστολών 8 ημέρες.
Οι κοινωνικές δραστηριότητες στα Μέσα Ενημέρωσης είναι επίσης πιθανό να συμπεριλαμβάνουν ανθρώπους με διαφορετικά υπόβαθρα, πεποιθήσεις, τοποθετήσεις, απόψεις και είναι πιθανό να αναφέρουν για παράδειγμα ότι θα συζητήσουν σημαντικά θέματα με κάποιον που είναι μέλος άλλου πολιτικού κόμματος.
«Όλα τα στοιχεία δείχνουν προς μία κατεύθυνση». Κατά τον καθηγητή Hampton. «Οι Κοινωνικότητα ενισχύεται με τις νέες τεχνολογίες επικοινωνίας. Είναι λάθος να πιστεύουμε ότι η χρήση του Διαδικτύου και των κινητών τηλεφώνων θα βυθίσει τους ανθρώπους σε ένα φαύλο κύκλο απομόνωσης»
Από την μικρή αυτή ανασκόπηση φαίνεται ότι δεν μπορούν να συναχθούν ασφαλή συμπεράσματα ως προς την συσχέτιση των Νέων μορφών Τεχνολογίας και της Κοινωνικής Απομόνωσης. Σίγουρα είναι προσωπική υπόθεση του κάθε ενήλικα να κάνει ορθολογική χρήση των νέων τεχνολογιών, ώστε αυτή να αποβεί προς το συμφέρον του και να μην περάσει στο άλλο άκρο της Εξάρτησης από το Internet, που σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να είναι πολύ σοβαρή και με ανυπολόγιστες συνέπειες.
Η Τεχνολογία ήταν και παραμένει μέσο βελτίωσης της Ποιότητας της Ζωής των ανθρώπων και η χρήση της μπορεί και πρέπει να οριοθετείται όταν τελικώς επιδεινώνει την ποιότητα και καθιστά τον άνθρωπο υποχείριο της. Και όπως είπε και ο Isaac Asimov, 1920-1992, Αμερικανός συγγραφέας Επιστ. Φαντασίας:
«Το πιο θλιβερό στη ζωή αυτή τη στιγμή είναι ότι η επιστήμη συγκεντρώνει γνώση πολύ πιο γρήγορα από ό,τι η κοινωνία αποκτά σοφία».
.jpg)
Εμμ. Πολυζόπουλος
Ψυχίατρος Ψυχοθεραπευτής
info@psychomed.gr
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
Πρόληψη μιας αυτοκτονίας. Δείτε τα σημάδια πριν γίνουν πράξη
Η ανεργία και το άγχος προκαλούν… ακμή στις 40άρες
Η αποκατάσταση του στήθους μετά από μαστεκτομή