Γιατί συσσωρεύουμε δυσάρεστα ή αρνητικά συναισθήματα από μικρή ηλικία

Της: Λεώνας Λαΐου*

Ας ξεκινήσουμε από κάτι απλό!

Τα βασικά δυσάρεστα συναισθήματα (αυτά δηλαδή που έχουν περιοριστεί σε 4 πριν περίπου 50 χρόνια από τον P.Eckman, εμφανίζονται σε παγκόσμια κλίμακα στους περισσότερους ανθρώπους) και είναι η λύπη, ο θυμός, ο φόβος και η αηδία. Σε αυτά, χρόνια αργότερα προστέθηκε και η περιφρόνηση.

Στα δευτερογενή ανήκουν ο πανικός, η απόγνωση, η ανησυχία, το άγχος, η ταραχή, ο εκνευρισμός, η αγανάκτηση, το μίσος, η αδιαφορία, η ντροπή, η ενοχή, οι τύψεις, ο πόνος, η συντριβή, ο εγκλωβισμός, η μελαγχολία, η ματαίωση, ο οίκτος, η ανασφάλεια, η ζήλεια, το πένθος και ο φθόνος. Όλα αυτά είναι αποτέλεσμα διαφόρων συνδυασμών μεταξύ πρωτογενών συναισθημάτων (χρήσιμες πληροφορίες για αυτό το θέμα μπορείτε να πάρετε από την χρήση του τροχού των συναισθημάτων του Robert Plutchik.

Να δυο μικρά παραδείγματα

• Λύπη +Αηδία = Τύψη
• Αηδία + Θυμός = Περιφρόνηση

Τα πρωτογενή και τα δευτερογενή συναισθήματα έχουν κάποιες σημαντικές διάφορες μεταξύ τους.

Γιατί συσσωρεύουμε δυσάρεστα ή αρνητικά συναισθήματα

Η διαφορά που πρωτοστατεί είναι ότι τα πρωτογενή συναισθήματα ενεργοποιούν τη δημιουργική δράση, ενώ τα δευτερογενή καταναλώνουν ενέργεια και έτσι εμποδίζουν την ωφέλιμη για τον άνθρωπο αλλαγή.

Η τάση να συσσωρεύουμε τα δυσάρεστα ή αρνητικά συναισθήματα από μικρή ηλικία μπορεί να εξηγηθεί από διάφορους παράγοντες, κυρίως κοινωνικούς και ψυχολογικούς. Εδώ είναι μερικοί λόγοι:

1. Κοινωνικές προσδοκίες και ταμπού. Από πολύ νωρίς, η κοινωνία και οι γονείς συχνά ενθαρρύνουν τα παιδιά να είναι «καλά”ή «ευτυχισμένα» και να μην εκφράζουν «αρνητικά”συναισθήματα, όπως ο θυμός, η λύπη ή ο φόβος. Αυτό οδηγεί τα παιδιά στο να καταπνίγουν ή να αγνοούν αυτά τα συναισθήματα, αντί να τα επεξεργάζονται και να τα εκφράζουν υγιώς.

2. Έλλειψη συναισθηματικής εκπαίδευσης. Σε πολλές οικογένειες ή σχολεία, δεν υπάρχει επαρκής εκπαίδευση για τη διαχείριση των συναισθημάτων. Έτσι, τα παιδιά δεν μαθαίνουν πώς να αναγνωρίζουν, να κατανοούν ή να εκφράζουν τις αρνητικές τους συναισθηματικές καταστάσεις με υγιή τρόπο. Μεγαλώνοντας συσσωρεύονται όλο και περισσότερο με αποτέλεσμα να επιδρούν με ζημιογόνο τρόπο στον οργανισμό και να προκαλούν από ελαφριές ασθένειες μέχρι και τον θάνατο.

3. Πολιτισμικές αξίες. Σε πολλές κουλτούρες, η υπερεκτίμηση της «δυναμικότητας» ή της «ηρεμίας» μπορεί να οδηγήσει τα παιδιά να θεωρούν τα δυσάρεστα συναισθήματα ως «αδυναμία” ή «ακατάλληλα” και να προσπαθούν να τα κρύβουν ή να τα αποφεύγουν. Αυτό τα ακολουθεί και στην ενήλικη ζωή τους.

4. Φόβος απόρριψης ή τιμωρίας. Τα παιδιά μπορεί να φοβούνται ότι αν εκφράσουν τα αρνητικά τους συναισθήματα, θα απορριφθούν ή θα τιμωρηθούν από τους γονείς ή τους συνομηλίκους τους. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε καταπίεση των συναισθημάτων και σε μια τάση για συσσώρευση. Αυτός ο μη λειτουργικός τρόπος αναπτύσσεται με το πέρασμα των χρόνων εάν ο άνθρωπος δεν αρχίσει να «δουλεύει”με τον εαυτό του δηλαδή να φροντίζει τον εσωτερικό του κόσμο μέσω της διερεύνησης, της αναγνώρισης, της κατανόησης, της αποδοχής και της αυτοσυμπόνοιας.

5. Προσωπικές εμπειρίες και αλληλεπίδραση με το περιβάλλον. Αν τα παιδιά βιώσουν συναισθηματική αδιαφορία ή απόρριψη από το οικογενειακό ή κοινωνικό τους περιβάλλον, μπορεί να μάθουν να κρατούν τα συναισθήματά τους για τον εαυτό τους, φοβούμενα ότι η έκφρασή τους θα προκαλέσει περισσότερη απόρριψη ή αδιαφορία. Είναι πολύ πιθανόν, όταν μπουν στο ρόλο του γονέα να μεταφέρουν αυτή την εμπειρία και στα δικά τους παιδιά.

Αυτοί όλοι οι παράγοντες μπορούν να οδηγήσουν σε μια συναισθηματική συσσώρευση που, με το πέρασμα του χρόνου, έχει αρνητικές συνέπειες στην ψυχική υγεία ενός ατόμου.

Άγχος και ανοσοποιητικό σύστημα

Σας παραθέτω ένα απλό και πολύ σύνηθες παράδειγμα των επιδράσεων της κατάθλιψης στον οργανισμό. Αυτή η μάστιγα της εποχής (μαζί με το ανεξέλεγκτο στρες) εξασθενεί το ανοσοποιητικό σύστημα και προκαλεί την εμφάνιση άλλων ασθενειών. Άτομα με κατάθλιψη συχνά βιώνουν επίσης αϋπνία, προβλήματα μνήμης και μειωμένη ικανότητα να λαμβάνουν σημαντικές αποφάσεις. Σε συνδυασμό με το άγχος ή την πίεση, η κατάθλιψη μπορεί επίσης να αυξήσει τον κίνδυνο καρδιοαγγειακών παθήσεων.

Με τον ίδιο τρόπο λειτουργούν και τα υπόλοιπα δυσάρεστα συναισθήματα μας, επηρεάζοντας διαφορετικά όργανα και συστήματα του οργανισμού μας.

Εάν σας ενδιαφέρει να μάθετε περισσότερες πληροφορίες για την σωματοποίηση των δυσάρεστων συναισθημάτων μας αλλά και πως να τα φροντίσετε μπορείτε να ανατρέξετε στα ακόλουθα εξαιρετικά βιβλία:

1. Louise Hay «’Ολα είναι καλά»,

2. ⁠”Η αρρώστια προσπαθεί να με γιατρέψει”, Dr Philippe Dransart.

3. «’Οταν το σώμα λέει όχι”, Dr Gabor Maté

4.«Ψυχοσωματικές εκδηλώσεις, συμπτώματα και ασθένειες στην ενήλικη ζωή”, Dr Χρήστος Ν. Κόκκινος

 *Η Λεώνα Λαΐου είναι ψυχοθεραπεύτρια, συγγραφέας του βιβλίου «Γνωρίζοντας τον υπέροχο εαυτό μου», Εκδόσεις: Key Books