Καθόλου εύκολη δεν είναι η μετάβαση από την ομηρεία στην φυσιολογική ζωή για τους ανθρώπους που έχουν πέσει θύματα απαγωγής και στέρησης της ελευθερίας τους, αναφέρει η Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία (APA).
Οι επιζήσαντες μπορεί να παρουσιάζουν κάθε είδους αντιδράσεις στρες, από το σοκ και το άγχος μέχρι ενοχές, θυμό και αίσθηση απελπισίας. Μπορεί επίσης να δυσκολεύονται ή και να φοβούνται να ανακτήσουν τις καθημερινές συνήθειές τους.
Οι δυσκολίες αυτές έρχονται στο προσκήνιο, καθώς απελευθερώνονται σταδιακά οι όμηροι που κρατούσε η Χαμάς στη Γάζα. Η είδηση ότι φοβάται να μιλήσει δυνατά και ψιθυρίζει η 9χρονη Έμιλι, η οποία απελευθερώθηκε πριν από λίγες ημέρες, προκαλεί σφίξιμο στο στομάχι.
Η Έμιλι είναι το κοριτσάκι που αρχικά είχε θεωρηθεί νεκρό αλλά αργότερα έγινε γνωστό ότι βρισκόταν μεταξύ των ομήρων. Είχε απαχθεί στις 7 Οκτωβρίου και απελευθερώθηκε στις 25 Νοεμβρίου. Ωστόσο πλέον δεν μιλά κανονικά, αλλά ψιθυριστά για να μην κάνει θόρυβο, αποκάλυψε ο πατέρας.
Όπως είπε στην βρετανική εφημερίδα Sun, η Χαμάς μετακινούσε διαρκώς το κορίτσι για να μην το βρει ο ισραηλινός στρατός. Εκτιμά επίσης ότι την διέταζαν για τόσο καιρό να σωπαίνει, ώστε ακόμη φοβάται να κάνει θόρυβο.
Η ελευθερία μετά την ομηρεία σχεδόν πάντοτε γεννά συναισθήματα αγαλλίασης και ανακούφισης, αναφέρουν οι ειδικοί της APA. Ωστόσο στις εικόνες που μετέδωσαν τα διεθνή τηλεοπτικά δίκτυα, η Έμιλι φαινόταν μεν χαρούμενη, αλλά είχε συγκρατημένες αντιδράσεις.
Για τους ειδικούς, η προσαρμογή στην φυσιολογική ζωή μετά την ομηρεία μπορεί να είναι εξίσου δύσκολη με την βίαιη απομάκρυνση από αυτήν.
Δυσκολίες προσαρμογής
Μετά την απελευθέρωσή τους, πολλοί όμηροι βρίσκονται αντιμέτωποι με την μετάβαση από τις συνθήκες απομόνωσης και απελπισίας στην αισθητηριακή υπερφόρτωση και την ελευθερία. Η μετάβαση αυτή συχνά συνοδεύεται από πολλές δυσκολίες προσαρμογής.
Στην πραγματικότητα, οι απελευθερώντες μπορεί να εκδηλώνουν αντιδράσεις στρες. Τυπικές αντιδράσεις είναι:
- Στη σκέψη: Παρεμβατικές σκέψεις, άρνηση, διαταραγμένη μνήμη, μειωμένη ικανότητα συγκέντρωσης, υπερβολική προσοχή και ετοιμότητα, πνευματική σύγχυση ή φόβος ότι το συμβάν θα επαναληφθεί
- Στα συναισθήματα: Σοκ, «μούδιασμα», άγχος, ενοχές, κατάθλιψη, θυμός, αίσθηση ότι δεν μπορεί κανείς να τους βοηθήσει (αβοηθησία ή αβοηθητότητα)
- Στις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις: Απομάκρυνση και αποφυγή της οικογένειας, των φίλων, των δραστηριοτήτων, συνεχής νευρικότητα όταν βρίσκονται με άλλα άτομα
Οι αντιδράσεις αυτές σε ένα ακραία στρεσογόνο γεγονός είναι φυσιολογικές και απολύτως κατανοητές, τονίζουν οι ειδικοί της ΑΡΑ. Με την πάροδο του χρόνου γενικώς μειώνονται, αν και παρουσιάζουν διακύμανση από άτομο σε άτομο.
Σύμφωνα με μελέτες, μερικοί επιζήσαντες από μία ομηρεία ενδέχεται να εκδηλώσουν ακούσιο συναισθηματικό δεσμό με τους απαγωγείς τους και να αισθανθούν θλίψη εάν αυτοί πάθουν κάτι κακό. Μπορεί επίσης να αισθάνονται ενοχές επειδή νιώθουν συναισθηματικά δεμένοι με τους απαγωγείς τους. Τα συναισθήματα αυτά τυπικά αποκαλούνται σύνδρομο της Στοκχόλμης.
Οι απελευθερωθέντες από μία ομηρεία μπορεί επίσης να νιώθουν ενοχές που επέζησαν, ενώ άλλοι όχι. Είναι σημαντικό να αναγνωρίσουν ότι αυτές είναι ανθρώπινες αντιδράσεις σε μία απάνθρωπη συνθήκη.
Χρειάζονται στήριξη και χρόνο
Οι ειδικοί της ΑΡΑ τονίζουν πως όταν απελευθερωθούν οι όμηροι είναι σημαντικό:
- Να λάβουν ιατρική βοήθεια
- Να βρεθούν σε ένα ασφαλές περιβάλλον
- Να συνδεθούν με αγαπημένα τους πρόσωπα
- Να έχουν τη δυνατότητα να μιλήσουν ή να γράψουν για την εμπειρία τους, εάν και όταν το θελήσουν
- Να ενημερωθούν για τους τρόπους με τους οποίους μπορούν να ζητήσουν ψυχολογική υποστήριξη, ιδίως εάν η ψυχολογική επιβάρυνση από την ομηρεία παρεμβαίνει στην καθημερινότητά τους
- Να προστατεύσουν την ιδιωτική τους ζωή (π.χ. να αποφεύγουν την υπερβολική έκθεση βλέποντας ειδήσεις και δίνοντας συνεντεύξεις)
- Να πάρουν τον χρόνο τους για να προσαρμοσθούν στην οικογενειακή ζωή και να επιστρέψουν στην καθημερινότητά τους
Ο ρόλος συγγενών και φίλων
Η οικογένεια και οι φίλοι μπορούν να υποστηρίξουν όσους απελευθερώνονται από την ομηρεία ακούγοντάς τους, επιδεικνύοντας υπομονή και εστιάζοντας στην ελευθερία τους και όχι σε αρνητικές συζητήσεις για τους απαγωγείς τους.
Θα κληθούν όμως να αντιμετωπίσουν και τις δικές τους συναισθηματικές αντιδράσεις, όπως τους φόβους τους. Επομένως μπορεί και εκείνοι να χρειασθούν ψυχολογική υποστήριξη.
Ευτυχώς οι άνθρωποι είναι πολύ ανθεκτικοί και οι περισσότεροι ξεπερνούν τις σωματικές, ψυχικές και συναισθηματικές δυσκολίες μετά την ομηρεία τους.
Φωτογραφία: iStock