Πολλές και σημαντικές επιπτώσεις έχει η διάγνωση του καρκίνου στην ψυχική κατάσταση των γυναικών, καθώς τις επιβαρύνει ψυχολογικά και μπορεί να τις οδηγήσει μέχρι και στη σοβαρή κατάθλιψη. Μελέτες δείχνουν ότι ο κίνδυνος κατάθλιψης είναι ιδιαιτέρως σοβαρός στις γυναίκες που χρειάζονται ολική μαστεκτομή.
Στην πραγματικότητα, έως και το 50% των ασθενών αυτών εκδηλώνουν κατάθλιψη και διαταραχές στην εικόνα του σώματός τους. Ωστόσο η σύγχρονη Ιατρική δεν θεραπεύει μόνο το σώμα, αλλά μπορεί να βοηθήσει τις γυναίκες να θεραπευθούν και ψυχικά.
Η ψυχική επιβάρυνση των ασθενών δεν απορρέει μόνον από τη διάγνωση καθ’ αυτή. Οι κύριες θεραπείες για τον καρκίνο του μαστού (χειρουργική επέμβαση, χημειοθεραπεία, ακτινοθεραπεία) επίσης μπορεί να επηρεάσουν την ψυχική υγεία τους.
Μάλιστα, αυτό μπορεί να συμβεί αμέσως μετά τη θεραπεία είτε μήνες ή χρόνια αργότερα, επισημαίνει η ψυχολόγος Υγείας Άννα Χατζηδημητρίου, ειδικευμένη στην Ψυχο-ογκολογία και στον χρόνιο πόνο στο Νοσοκομείο St Thomas & Guy’s του Λονδίνου, διευθύντρια του Τμήματος Ψυχολογίας στο Ιατρικό Κέντρο Αθηνών.
Επιπλέον, οι γυναίκες μπορεί να καταβληθούν ψυχικά και από τις συνεχείς μεταβολές στην υγεία τους και τις σωματικές προκλήσεις με τις οποίες βρίσκονται αντιμέτωπες.
Οι επιπτώσεις στα συναισθήματα…
Είναι απολύτως λογικό οι γυναίκες που μαθαίνουν ότι έχουν καρκίνο, να αισθάνονται ανησυχία, ανασφάλεια, άγχος ή/και φόβο. Οι αρνητικές σκέψεις του σχετίζονται με την αγωνία τους για την πορεία της υγείας τους και την επιβίωσή τους.
Πολύ συχνά ασθενείς με καρκίνο εκδηλώνουν κάποιο είδος αγχώδους διαταραχής και κρίσεις πανικού. Επιπλέον, ο καρκίνος του μαστού συχνά συνυπάρχει με την κατάθλιψη. Η κατάθλιψη σχετίζεται με λόγους υγείας, ατομικούς, οικογενειακούς και κοινωνικούς παράγοντες. Είναι άρρηκτα συνδεδεμένη, όμως, και με το είδος της θεραπείας που θα χρειαστεί να ακολουθήσει η ασθενής.
Κλιμακώνεται, δε, αναλόγως με τη θεραπεία, διότι αυτή επηρεάζει και διαφορετικά την εικόνα σώματος των ασθενών (π.χ. προκαλεί απώλεια μαλλιών, αλλάζει την όψη των μαστών).
…και στη συμπεριφορά
Εφόσον το άγχος επηρεάζει το σώμα και τη ψυχή, θα αφήσει το στίγμα του και στον τρόπο που φερόμαστε και αλληλεπιδρούμε.
Πόσο μάλλον που πολλές γυναίκες με καρκίνο του μαστού παρουσιάζουν αλλαγές στην καθημερινότητά τους λόγω της νόσου. Δεν μπορούν, λ.χ., καθ’ όλη την πορεία της νόσου να ζουν αυτόνομες και να νιώθουν άτρωτες, όπως πριν αρρωστήσουν. Έτσι μπορεί να παρουσιάσουν αλλαγές:
- Στις διαπροσωπικές σχέσεις: Οι ασθενείς πολύ συχνά νιώθουν ότι οι δυσκολίες που επιφέρει η ασθένεια στη ζωή τους σε ψυχολογικό και σωματικό επίπεδο επιδρούν και στις διαπροσωπικές- οικογενειακές τους σχέσεις. Οι ψυχολογικές μεταπτώσεις, τα άγχη και οι άμυνες τους αλλάζουν τις ισορροπίες των σχέσεων τους.
- Στις συντροφικές και ερωτικές σχέσεις: Σε πολλές περιπτώσεις, ιδίως όταν οι γυναίκες έχουν υποβληθεί σε μαστεκτομή, επιβαρυντικό παράγοντα για την ψυχολογία τους αποτελεί και η ύπαρξη συντρόφου/συζύγου. Και αυτό διότι δεν θέλουν η μαστεκτομή να αλλοιώσει την εικόνα που έχει εκείνος γι’ αυτές.
«Στην συγκεκριμένη περίπτωση η διαταραχή εικόνας αφορά και τον ερωτικό τους σύντροφο. Φοβούνται μήπως η ασθένεια τις στιγματίζει και τις κάνει να νιώθουν ότι υπολείπονται σε θηλυκότητα συγκριτικά με τις υπόλοιπες γυναίκες γύρω τους», εξηγεί η ειδικός.
Η ψυχοεκπαίδευση στον καρκίνο του μαστού
Η ψυχοεκπαίδευση αποτελεί μια μη φαρμακευτική θεραπευτική μέθοδο προσέγγισης, η οποία έχει ενσωματώσει κάποια πολύ αποτελεσματικά ψυχοθεραπευτικά εργαλεία. Χρησιμοποιείται συχνά ως συμπληρωματική θεραπεία σε σοβαρές ψυχικές ασθένειες, όπως:
- Άνοια
- Σχιζοφρένεια
- Κλινική κατάθλιψη
- Αγχώδεις διαταραχές
- Ψυχωσικές ασθένειες
- Διατροφικές διαταραχές
- Διαταραχές προσωπικότητας
Αποτελεί ουσιαστικά ένα σύγχρονο τρόπο θεραπευτικής παρέμβασης αλλά και πρόληψης, τόσο σε ψυχικές όσο και σε σωματικές ασθένειες. Η ψυχοεκπαίδευση μπορεί να βοηθήσει πολύ τις γυναίκες με καρκίνο του μαστού. Ουσιαστικά είναι ένα πρώτο βήμα για να γνωρίσουν οι ίδιες και η οικογένεια τους σφαιρικά τη νόσο και τις συνέπειες που θα φέρει στη ζωή τους.
Θα έχουν τη δυνατότητα να χτίσουν ψύχραιμα, με την καθοδήγηση ενός επαγγελματία της ψυχικής υγείας, το πλάνο διαχείρισής τους απέναντι στον καρκίνο του μαστού. Το ψυχοεκπαιδευτικό μοντέλο παρέμβασης εστιάζει σε τρεις βασικούς πυλώνες:
Η ενημέρωση
Οι γυναίκες και η οικογένεια τους θα εφοδιαστούν με τις στοιχειώδεις πληροφορίες για τον καρκίνο, ώστε να απλοποιηθεί η πολύπλοκη επιστημονική πληροφορία που συχνά λαμβάνουν από το ιατρικό προσωπικό.
- Δημιουργία ενσυναίσθησης σχετικά με τη νόσο και τα απαραίτητα μέτρα θεραπείας.
- Οπτικοποίηση βασικών πληροφοριών για να τις κατανοήσουν καλύτερα.
- Οργάνωση δομημένου προγράμματος, εξατομικευμένου στην αξιολόγηση του ασθενούς.
- Αμφίδρομη μεταφορά και συνδιαλλαγή πληροφοριών σχετικά με τη νόσο.
Η εκπαίδευση
Συνίσταται στην εκμάθηση συγκεκριμένων δεξιοτήτων που θα βοηθήσουν τις γυναίκες να διαχειριστούν τη νόσο. Θα εκπαιδευθούν λ.χ. σε παράγοντες όπως:
- Εστίαση περισσότερο στις δυνάμεις και λιγότερα στα ελλείμματά τους.
- Βελτίωση της ικανότητας να διαχειρίζονται καταστάσεις, κρίσεις και τις ψυχολογικές μεταπτώσεις τους. Με αυτό τον τρόπο ενισχύεται το προσωπικό αίσθημα αυτονομίας τους.
- Αναπροσαρμογή της ζωής τους και δημιουργία μιας νέας ζωής φιλικά διακείμενης με τη νόσο. Εκπαιδεύονται να συμπεριλαμβάνουν στη ζωή τους τη σωστή διατροφή, την άσκηση (στο βαθμό που του επιτρέπουν οι αντοχές τους κάθε φορά), τον διαλογισμό, την θετική ψυχολογία.
- Μετατροπή των ασθενών σε «ειδικούς» επί της ασθενείας τους, μέσα από τη βιωματική μάθηση.
- Διευκόλυνση του κλίματος επικοινωνίας με την οικογένεια και το υποστηρικτικό δίκτυό τους. Το υποστηρικτικό δίκτυο μαθαίνει να δρα συνθεραπευτικά με τη θεραπεία του ασθενούς.
- Ενίσχυση και βελτίωση φροντιστικών δεξιοτήτων της οικογένειας
Η υποστήριξη
Μέσω της ψυχοεκπαίδευσης οι γυναίκες και οι οικογένειές τους λαμβάνουν υποστήριξη. Έτσι η γυναίκα:
- Αναπτύσσει μαχητικό πνεύμα και αισιοδοξία απέναντι στη θεραπεία της νόσου.
- Ενισχύει το προσωπικό αίσθημα της αυτάρκειάς της.
- Καλλιεργεί την ικανότητα προσαρμογής της στις νέες καταστάσεις.
- Μαθαίνει να εκφράζει τα συναισθήματα της σχετικά με την ασθένεια και να τα επικοινωνεί με τον σωστό τρόπο.
«Με την εξέλιξη της ιατρικής επιστήμης και της Ψυχολογίας παρέχονται πλέον στις γυναίκες ισχυρά όπλα απέναντι στον καρκίνο του μαστού. Στις μέρες μας μπορεί να είναι ιάσιμη ασθένεια κατά ένα σημαντικό ποσοστό, εάν ανιχνευθεί εγκαίρως. Γι’ αυτό τον λόγο είναι πολύ σημαντικό οι γυναίκες να μη φοβούνται την έγκαιρη διάγνωση. Η πρόληψη σώζει ζωές» καταλήγει η κυρία Χατζηδημητρίου.
Φωτογραφία: iStock