“Είναι σημαντικά τα νούμερα αυτά στον γενικό πληθυσμό, ενώ οι γυναίκες φαίνεται ότι πάσχουν περισσότερο, αφού το ποσοστό τους εμφανίζεται διπλάσιο από αυτό των ανδρών”, τονίζει ο κ. Γιώργος Παπαγεωργίου, Msc, Bsc,University of Central Lancashire, μέλος της British Psychological Society, διευθυντής και επόπτης επιστημονικού προσωπικού στη ΨΥΧΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ (psychikifrontida.gr). “Συνοψίζοντας τα νούμερα, έχει διαπιστωθεί ότι σε κάθε ενενήντα ανθρώπους στον γενικό πληθυσμό, υπάρχουν δύο γυναίκες και ένας άνδρας που υποφέρει από εγκατεστημένη διαταραχή πανικού”, σημειώνει.
Τι προκαλεί, όμως, αυτά τα συμπτώματα; Το άγχος και ο φόβος. Δύο διαφορετικά, αλλά στην πραγματικότητα πολύ κοντινά συναισθήματα. Στην ακραία έκφανσή τους -κι όταν πλέον δεν ελέγχονται από το άτομο που τα βιώνει- ενδέχεται να εκφραστούν με πολύ έντονα ψυχοσωματικά συμπτώματα, τα οποία μπορεί να οδηγήσουν σε αυτό που οι ειδικοί ονομάζουν “κρίση ή προσβολή πανικού.
Όταν το άγχος και ο φόβος μετατρέπονται σε πανικό
“Το άγχος από μόνο του είναι μία λέξη που περιγράφει τον φόβο για κάτι”, επισημαίνει ο κ. Παπαγεωργίου και συνεχίζει: “Καταρχήν πρέπει να τονίσουμε πως Φόβος και Άγχος μας βοηθούν να προσαρμοστούμε σε εξωτερικές συνθήκες και να αντιδράσουμε καλύτερα σε αυτές. Ο Φόβος μας προστατεύει από κινδύνους, ενώ το Άγχος μας πάει σε ένα επίπεδο υψηλής ψυχικής λειτουργίας, όταν αυτό είναι όντως χρήσιμο για τη ζωή μας”.
Τι συμβαίνει, όμως, όταν το άγχος και ο φόβος αποκτούν δυσανάλογα μεγάλη σημασία στη ζωή μας, σε σχέση με την πρόκληση ή την απειλή εναντίον μας; “Στην περίπτωση αυτή παρατηρείται μέσα μας μία δυσλειτουργία του κυκλώματος του φόβου”, εξηγεί ο κ. Παπαγεωργίου. “Είναι σαν το σύστημα που παράγει τον φόβο να μη λειτουργεί σωστά και να μας στέλνει έναν “ξαφνικό δυνατό φόβο”, τον οποίο βιώνουμε στιγμές όπου στην πραγματικότητα δεν υπάρχει ορατός κίνδυνος γύρω μας”, αναφέρει χαρακτηριστικά.
Πως εμφανίζεται η κρίση πανικού (προσβολή πανικού)
Σε μελέτη του 1989 ζητήθηκε από ανυποψίαστους εθελοντές, οι οποίοι συμμετείχαν σε πείραμα -που υποτίθεται ότι αφορούσε τις τηλεπικοινωνίες- να δεχθούν να παραμείνουν για λίγα λεπτά σε κλειστό τηλεφωνικό θάλαμο. Ξαφνικά οι υπεύθυνοι τους δήλωσαν, ότι θα κόψουν για ελάχιστα δευτερόλεπτα την παροχή οξυγόνου. Αμέσως μετά την ανακοίνωση, περιέργως, οι περισσότεροι από τους συμμετέχοντες παρουσίασαν κρίση πανικού, με αναφορές ασφυξίας, παρ’ότι στην πραγματικότητα ποτέ δεν υπήρξε διακοπή του αέρα. “Μόνο στο άκουσμα της είδησης προκλήθηκε άμεση βιολογική αντίδραση. Βλέπετε, η κρίση πανικού, ως ψυχικό φαινόμενο είναι τόσο ισχυρό, που ξεπερνά τη λογική ακόμη και των πολύ έξυπνων ανθρώπων”, σχολιάζει ο κ. Γιώργος Παπαγεωργίου.
Το ψυχικό επεισόδιο της κρίσης πανικού, ή αλλιώς προσβολής πανικού (panic attack), χαρακτηρίζεται από τα εξής συμπτώματα:
Επιτάχυνση των καρδιακών παλμών (ταχυκαρδία).
Αίσθημα εφίδρωσης και θέρμης (αυτό που λέμε “φούντωμα”).
Αίσθημα επερχόμενης ναυτίας (αναγούλας) και ζαλάδες.
Έντονη δύσπνοια, που μπορεί να γίνει οδυνηρά αυξημένη σε σημείο ασφυξίας.
Αποπροσωποποίηση.
“Η αποπροσωποποίηση, εξηγεί ο κ. Παπαγεωργίου, ένα οδυνηρό αίσθημα για το άτομο, το οποίο εκείνη την ώρα αισθάνεται ότι ο κόσμος είναι εξωπραγματικός, παράξενος, αταίριαστος, σχεδόν εξωγήινος. Παρατηρεί το φαινόμενο σαν να είναι κάτι “έξω από αυτό”, είτε κοιτώντας τα χέρια και τα πόδια του σαν να μην του ανήκουν, είτε βλέποντας το είδωλό του σε καθρέφτη χωρίς να αναγνωρίζει τον εαυτό του. Η προσβολή πανικού μπορεί να διαρκέσει λίγο, έως δέκα λεπτά, όμως για αυτόν που την βιώνει, φαίνεται “αιώνας”, τονίζει ο διευθυντής της “ΨΥΧΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ”, ο οποίος υποστηρίζει ότι το 90% των ατόμων σε κρίση πανικού, βιώνει τραγικά συναισθήματα, όπως ότι ίσως πεθαίνει, ή ότι ίσως τρελαίνεται.
Όταν η κρίση πανικού συγχέεται με άλλα προβλήματα υγείας
Πολύ συχνά η κρίση πανικού συνδέεται εσφαλμένα με άλλες διαταραχές ή παθολογικά προβλήματα, με αποτέλεσμα η διάγνωση να αργήσει πολύ, ακόμη και χρόνια. Συχνά συγχέεται με την τυχαία εμφάνιση ενός έντονου φόβου, με ένα επεισόδιο υστερίας ή μια κρίση μανίας. Πολύ συχνά, ακόμα και με κάποιο αναπνευστικό, νευρολογικό ή καρδιακό επεισόδιο (κυρίως όταν υπάρχει ιστορικό).
“Χαρακτηριστικό παράδειγμα, λέει ο κ. Παπαγεωργίου, ένας 38χρονος, ο οποίος κατέληξε με ασθενοφόρο στο Σισμανόγλειο νοσοκομείο. Εισήχθη με συμπτώματα εμφράγματος, ενώ μετά τις καρδιολογικές εξετάσεις αποδείχθηκε ότι επρόκειτο για κρίση πανικού. Του συνέβη την εποχή του διαζυγίου του, το οποίο σηματοδοτούσε την αποχώρησή του από τη συζυγική στέγη και τον αποχωρισμό του από τα παιδιά του”.
Ο κ. Παπαγεωργίου μας δίνει ένα ακόμη χαρακτηριστικό παράδειγμα: “Θυμάμαι την περίπτωση μιας θεραπευόμενης, της οποίας η μητέρα και η γιαγιά έπασχαν από υπέρταση κι είχαν χάσει τη ζωή τους από έμφραγμα. Η γυναίκα έπασχε από υπέρταση κι είχε αποκτήσει τη βεβαιότητα ότι κάποια στιγμή θα υποστεί και η ίδια έμφραγμα, παρά το γεγονός ότι οι καρδιολογικές εξετάσεις της ήταν εντός των φυσιολογικών ορίων. Η αγωνία της πυροδοτούσε κρίσεις πανικού, ενώ η ίδια νόμιζε ότι πάθαινε έμφραγμα του μυοκαρδίου”.
Η διάγνωση χρειάζεται μεγάλη προσοχή αλλά και εμπειρία, ώστε ο ειδικός να καταλήξει με βεβαιότητα ότι τα συμπτώματα αφορούν πράγματι μία κρίση πανικού. Για να προσφέρει βοήθεια στον πάσχοντα, θα πρέπει στη συνέχεια να εντοπίσει ποιοι είναι οι παράγοντες που πυροδοτούν την εμφάνισή της.
Φροντίδα στο σπίτι στις κρίσεις πανικού. Υπάρχουν πλεονεκτήματα;
‘Όταν καταλήγει το άτομο στον ειδικό, η οξεία κρίση έχει συνήθως ξεσπάσει και ολοκληρωθεί, οπότε ο χρόνος της κλινικής παρατήρησης έχει παρέλθει. Επίσης, είναι πολύ συχνό το φαινόμενο, ο ασθενής κατά τη διάρκεια -ή λίγο μετά την κρίση- να μην νοιώθει ασφάλεια να κυκλοφορήσει εκτός του σπιτιού του.
“Η συνηθισμένη διάρκεια του δευτερογενούς φόβου -ως υπολειμματικό αίσθημα μετά μία κρίση πανικού- συχνά κρατάει περισσότερο από ένα μήνα” καταλήγει ο ειδικός και προσθέτει ότι «για αρκετούς ανθρώπους η κατάσταση αυτή δεν είναι καθόλου εύκολη στον χειρισμό της. Οπότε πολλοί χρειάζονται βοήθεια και μάλιστα την ζητούν αυξανόμενα στις ασφαλέστερες συνθήκες του σπιτιού τους κι όχι στο γραφείο του ειδικού”.
Οι υπηρεσίες “Ψυχικής Φροντίδας” (psychikifrontida.gr) παρέχουν εξειδικευμένη φροντίδα στο σπίτι, με συνεδρίες στον προσωπικό χώρο του θεραπευόμενου και όχι στον επαγγελματικό χώρο του ειδικού. Οι υπηρεσίες αυτές απευθύνονται, τόσο σε άτομα που έχουν δυσκολίες πρόσβασης σε δομές ψυχικής υγείας (π.χ. πάσχουν από φυσικές αναπηρίες ή ψυχικά νοσήματα που εμποδίζουν τη μετακίνηση), όσο και σε πολυάσχολα άτομα που θέλουν να εξοικονομήσουν πολύτιμο χρόνο.