Νευρική ανορεξία: Πώς γίνεται η διάγνωση και ποια είναι τα κύρια συμπτώματα

Η νευρική ανορεξία (ή, πιο σωστά, νευρογενής ανορεξία) είναι μία διαταραχή πρόσληψης τροφής κατά την οποία οι ασθενείς μειώνουν δραστικά τις θερμίδες που καταναλώνουν, με συνέπεια να υποσιτίζονται και συχνά – αλλά όχι πάντοτε – να έχουν πολύ χαμηλό σωματικό βάρος.

Οι πάσχοντες μπορεί επίσης να έχουν έντονο φόβο μην πάρουν κιλά. Μπορεί ακόμα να έχουν διαταραγμένη εικόνα σώματος. Πολύ συχνά, δε, αδυνατούν να αναγνωρίσουν τη σοβαρότητα της κατάστασης.

Αν σκέφτεστε συχνά το φαγητό και το βάρος σας, δεν είστε οι μόνοι. Αυτό είναι πολύ συχνό στη σύγχρονη κοινωνία, αναφέρουν ειδικοί από την Cleveland Clinic, στο Οχάιο. Η εμμονή με το φαγητό και το βάρος, όμως, μπορεί να αποτελεί ένδειξη σοβαρού προβλήματος.

Αν εσείς ή κάποιος αγαπημένος σας επιδεικνύει τέτοια συμπεριφορά, ζητήστε το ταχύτερο δυνατόν τη συμβουλή ενός ειδικού. Η νευρική ανορεξία είναι ένα πρόβλημα ψυχικής και σωματικής υγείας. Δίχως άμεση και έγκαιρη θεραπεία μπορεί να οδηγήσει στον υποσιτισμό, σε σοβαρά προβλήματα υγείας ή ακόμα και στο θάνατο.

Υπολογίζεται ότι ποσοστό 0,3% έως και 1% του γενικού πληθυσμού στη Δύση πάσχει από νευρογενή ανορεξία. Είναι πιο συχνή στις γυναίκες, αλλά μπορεί να εκδηλωθεί ανεξαρτήτως φύλου, ηλικίας, φυλής, εθνικότητας, σεξουαλικού προσανατολισμού και οικονομικής κατάστασης.

Σύμφωνα με τις υπάρχουσες μελέτες, ποσοστό έως και 4% των γυναικών και το 0,3% των ανδρών την εκδηλώνουν κάποια στιγμή στη ζωή τους.

Η διαταραχή αρχίζει συχνότερα κατά την εφηβεία. Καταγράφονται, όμως, ολοένα περισσότερα παιδιά και ενήλικες που πάσχουν από αυτήν. Το πιο σημαντικό είναι ότι δεν μπορεί κανείς να καταλάβει αν κάποιος έχει νευρική ανορεξία απλώς κοιτάζοντάς τον, τονίζει η Εθνική Εταιρεία Διαταραχών Πρόσληψης Τροφής (NEDA) των ΗΠΑ.

Πώς γίνεται η διάγνωση

Για να διαγνωστεί ένας ασθενής με νευρογενή ανορεξία συνήθως πρέπει να πληροί ορισμένα κριτήρια. Αυτά είναι:

• Να περιορίζει σημαντικά την πρόσληψη θερμίδων σε σύγκριση με τις ανάγκες του οργανισμού του, με συνέπεια σημαντικά χαμηλό σωματικό βάρος για την ηλικία, το φύλο, το στάδιο της ανάπτυξης και τη σωματική υγεία του
• Να φοβάται μην πάρει βάρος ή μην γίνει υπέρβαρος, παρότι είναι στην πραγματικότητα λιποβαρής
• Να έχει διαταραχή στον τρόπο με τον οποίο βιώνει το βάρος ή το σχήμα του σώματός του,  να επηρεάζει δυσανάλογα το βάρος ή το σχήμα του σώματος την αυτοαξιολόγησή του, ή να αρνείται τη σοβαρότητα του πολύ χαμηλού σωματικού βάρους του

Ωστόσο μπορεί κάποιος να πάσχει από σοβαρή διαταραχή πρόσληψης τροφής, ακόμα κι αν δεν πληροί όλα τα κριτήρια. Και αυτό διότι υπάρχει και η άτυπη νευρική ανορεξία κατά την οποία οι πάσχοντες δεν είναι λιποβαρείς, παρότι χάνουν σημαντικό βάρος με την ακραία μείωση της τροφής.

Η διάγνωση γίνεται  με βάση τα κριτήρια, με την κλινική εξέταση, το λεπτομερές ιστορικό και ορισμένες εξετάσεις που ζητά ο γιατρός. Θα ρωτήσει, λ.χ., τον ασθενή, για:

• Τις διατροφικές συνήθειές του
• Τη φυσική του δραστηριότητα
• Την εικόνα που έχει για το σώμα του και την ψυχική του διάθεση
• Αν κάνει εμέτους και αν χρησιμοποιεί χάπια αδυνατίσματος, καθαρτικά, διουρητικά
• Αν έχει οικογενειακό ιστορικό διαταραχών πρόσληψης τροφής

Μπορεί επίσης να ζητήσει εργαστηριακές εξετάσεις, κυρίως για να αποκλειστούν άλλες πιθανές αιτίες της σημαντικής απώλειας βάρους.

Τα συμπεριφορικά/συναισθηματικά συμπτώματα

Τα συμπτώματα που εκδηλώνουν οι πάσχοντες από νευρική ανορεξία είναι πολλά και διαφορετικά. Μπορεί επίσης να διαφέρουν από ασθενή σε ασθενή. Η ραγδαία μείωση της τροφής αποτελεί ένα από τα κύρια συμπτώματα των πασχόντων. Άλλα πιθανά συμπτώματα είναι:

• Δραματική απώλεια βάρους
• Διαταραγμένη αντίληψη του σωματικού βάρους ή του σχήματος του σώματος
• Αδικαιολόγητη επίδραση του βάρους ή του σχήματος του σώματος στην αυτοαξιολόγηση
• Άρνηση της σοβαρότητας του χαμηλού σωματικού βάρους
• Χρήση ενδυμάτων σε στρώσεις για να αποκρυβεί η απώλεια βάρους ή/και να διατηρηθεί ζεστό το σώμα
• Υπερβολική ενασχόληση με το βάρος, το φαγητό, τις θερμίδες, τα γραμμάρια λίπους, τη δίαιτα
• Άρνηση κατανάλωσης ορισμένων τροφίμων και, συχνά, αποκλεισμός ολόκληρων ομάδων τροφίμων (υδατάνθρακες, λίπη, κ.λπ.)
• Συχνά σχόλια ότι ο πάσχων αισθάνεται «παχύς» ή ότι έχει πολλά κιλά παρά την απώλεια βάρους
• Έντονος φόβος για την αύξηση του σωματικού βάρους, μολονότι είναι λιποβαρής
• Παράπονα του ασθενούς με νευρική ανορεξία για δυσκοιλιότητα, κοιλιακό άλγος, δυσανεξία στο κρύο, λήθαργο και/ή υπερβολική ενέργεια
• Άρνηση του αισθήματος πείνας
• Ανάπτυξη τελετουργιών στο φαγητό (π.χ. κατανάλωση των τροφίμων με συγκεκριμένη σειρά, υπερβολική μάσηση, αναδιάταξη του φαγητού σε ένα πιάτο)
• Υπερκατανάλωση καρυκευμάτων, μπαχαρικών και τεχνητών γλυκαντικών
• Κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων νερού, αναψυκτικών διαίτης και ροφημάτων με καφεΐνη για να μειωθεί η πείνα
• Μαγείρεμα γευμάτων για τους άλλους, τα οποία δεν καταναλώνει
• Εξεύρεση δικαιολογιών για να αποφεύγει τα γεύματα με άλλους ή περιστάσεις που εμπεριέχουν φαγητό
• Έκφραση της ανάγκης να «καίει» τις θερμίδες που καταναλώνει
• Διατήρηση ενός υπερβολικά αυστηρού προγράμματος άσκησης, που τηρείται ανεξαρτήτως καιρικών συνθηκών, κούρασης, ασθένειας, τραυματισμού
• Απομάκρυνση από τους φίλους και από έως πρότινος ευχάριστες δραστηριότητες. Αύξηση της απομόνωσης και της μυστικοπάθειας
• Περιορισμένος κοινωνικός αυθορμητισμός
• Αντίσταση σε ή αδυναμία διατήρησης ενός σωματικού βάρους κατάλληλου για την ηλικία, το ύψος και την σωματική του διάπλαση
• Άκαμπτος, ακλόνητος τρόπος σκέψης και δυσκολία προσαρμογής στις αλλαγές

Οι σωματικές εκδηλώσεις

Ένας ασθενής με νευρική ανορεξία μπορεί να έχει και πολλά σωματικά συμπτώματα. Μεταξύ αυτών συμπεριλαμβάνονται:

• Στομαχικές κράμπες, άλλα μη-ειδικά γαστρεντερικά συμπτώματα (π.χ. δυσκοιλιότητα, γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση κ.λπ.)
• Δυσκολίες συγκέντρωσης
• Μη φυσιολογικά ευρήματα στις εργαστηριακές εξετάσεις. Μπορεί π.χ. να έχει αναιμία, χαμηλά επίπεδα θυρεοειδικών και άλλων ορμονών, χαμηλό κάλιο κ.λπ. Μερικοί ασθενείς, πάντως, δεν έχουν τέτοιου είδους ευρήματα.
• Ζάλη
• Λιποθυμία/συγκοπή
• Συνεχές αίσθημα ψύχους (ο ασθενής κρυώνει)
• Διαταραχές ύπνου
• Διαταραχές της εμμήνου ρύσεως, πρωτοπαθής ή δευτερογενής αμηνόρροια (μη έναρξη του εμμήνου κύκλου ή απώλεια του κύκλου) ή έμμηνος ρύση μόνο με λήψη ορμονών
• Απώλεια της εμμήνου ρύσεως μετά την εφηβεία
• Κοψίματα και κάλοι στο πάνω μέρος των αρθρώσεων ορισμένων δακτύλων (επακόλουθο της πρόκλησης εμέτου)
• Οδοντικά προβλήματα λόγω πρόκλησης εμέτου. Ο ασθενής με νευρική ανορεξία μπορεί να έχει διάβρωση της αδαμαντίνης ουσίας των δοντιών, ουλίτιδα/περιοδοντική νόσο, ευαισθησία στη θερμότητα, τερηδόνα, αποχρωματισμό των δοντιών, ξηροστομία, δυσκολίες κατάποσης κ.λπ.
• Ξηροδερμία
• Ξηρά και εύθραυστα νύχια
• Πρήξιμο γύρω από τους σιελογόνους αδένες
• Πολύ λεπτές τρίχες στο σώμα
• Αραίωση του τριχωτού της κεφαλής, ξηρά και εύθραυστα μαλλιά
• Μυϊκή αδυναμία
• Κίτρινο δέρμα (όταν τρέφεται με καρότα)
• Κρύα, διάστικτα χέρια και πόδια ή πρήξιμο άκρων ποδών και αστραγάλων
• Φτωχή επούλωση των πληγών

Φωτογραφία: iStock