Ποιοι πιστεύουν αυτά που «συμφωνούν» με τις αντιλήψεις τους: Έρευνα επιβεβαίωσε το… IQ των συνωμοσιολόγων

Μιχάλης Θερμόπουλος
16 Σεπτεμβρίου 2021 | 14:29

Ολοένα και περισσότεροι επισημαίνουν ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δημιουργούν “φούσκες παραπληροφόρησης”: Οι άνθρωποι πιστεύουν αυτό που θέλουν εξαρχής να πιστέψουν και αγνοούν τα υπόλοιπα.

Νέα έρευνα επιβεβαιώνει ότι οι άνθρωποι εμπιστεύονται περισσότερο πηγές πληροφοριών που επιβεβαιώνουν αυτό που ήδη πιστεύουν ότι είναι αλήθεια, ή τουλάχιστον αυτό που ελπίζουν να είναι αλήθεια.

Προηγούμενες μελέτες είχαν δείξει ότι οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων επηρεάζονται από αυτό που οι ερευνητές αποκαλούν «πεποιθήσεις με κίνητρο» (motivated beliefs). Οι άνθρωποι πιστεύουν πράγματα που θέλουν να είναι αληθινά.

Μερικοί ερευνητές προτείνουν ότι αυτό εξηγεί την εξάπλωση της παραπληροφόρησης στο διαδίκτυο.

Για να ελέγξουν αν αυτές οι “πεποιθήσεις με κίνητρο” και η ανταλλαγή πληροφοριών μπορούν να προκαλέσουν, ή να διογκώσουν προκαταλήψεις, οι συγγραφείς μιας νέας μελέτης, που δημοσιεύθηκε στο Journal of the European Economic Association, αξιολόγησαν άτομα με βάση τις βαθμολογίες τους σε ένα τεστ IQ.

Το IQ ενός ατόμου “δείχνει” αν τείνει να πιστεύει μόνο όσα θέλει να είναι αλήθεια

Οι ερευνητές συνέδεσαν συμμετέχοντες με IQ κάτω του μέσου όρου με άλλους συμμετέχοντες με ίδιο επίπεδο IQ, καθώς και συμμετέχοντες με IQ άνω του μέσου όρου με άλλους αντίστοιχου IQ.

Φυσικά, ο κάθε συμμετέχων ήθελε να πιστεύει εξαρχής ότι τον είχαν ζευγαρώσει με άλλον υψηλού IQ συμμετέχοντα. Τα ζευγάρια αντάλλαζαν τις πεποιθήσεις τους σχετικά με αυτήν ακριβώς την υπόθεση. Μερικοί συμμετέχοντες ήταν πιο αισιόδοξοι για το ζευγάρωμά τους, ενώ άλλοι πιο απαισιόδοξοι.

Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι συμμετέχοντες που αρχικά ήταν απαισιόδοξοι για τις πιθανότητές τους να είναι άτομα με υψηλότερο IQ, έγιναν πιο αισιόδοξοι όταν ζευγαρώθηκαν με έναν πιο αισιόδοξο συμμετέχοντα.

Ωστόσο, τα αποτελέσματα της μελέτης έδειξαν ότι οι εξαρχής αισιόδοξοι συμμετέχοντες ήταν απίθανο να αναθεωρήσουν τις απόψεις τους, ακόμη και όταν ζευγαρώθηκαν με έναν απαισιόδοξο συμμετέχοντα.

Οι πεισματικά αισιόδοξοι ήταν ιδιαίτερα απίθανο να παραιτηθούν από τις “πεποιθήσεις τους με κίνητρα” εάν ήταν στην ομάδα IQ κάτω του μέσου όρου.

Με άλλα λόγια, τα άτομα με χαμηλότερο IQ ήταν πιθανότερο να αποδεχτούν μόνο πληροφορίες που ενίσχυαν τις προκαταλήψεις τους: ότι δηλαδή είναι οι ίδιοι άτομα υψηλότερου IQ…

“Συνολικά, τα αποτελέσματά μας υποδηλώνουν ότι η ενίσχυση της μεροληψίας πιθανότατα οφείλεται στο ότι τα άτομα αποδίδουν επιλεκτικά υψηλότερη πληροφοριακή αξία στα κοινωνικά σήματα που ενισχύουν τα κίνητρά τους”, έγραψαν οι ερευνητές.

Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι θα μπορούσαν να σπάσουν αυτές τις φούσκες παραπληροφόρησης και να αντιστρέψουν την προκατάληψη, απλώς παρέχοντας αμερόληπτες πληροφορίες στους συμμετέχοντες σχετικά με την ομάδα IQ στην οποία πραγματικά ανήκαν.

«Αυτό το πείραμα υποστηρίζει πολλές δημοφιλείς υποψίες για το γιατί οι προκατειλημμένες πεποιθήσεις μπορεί να επιδεινώνονται στην εποχή του Διαδικτύου«, δήλωσε ο συν-συγγραφέας της μελέτης, Ryan Oprea, ερευνητής στο πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια.

«Τώρα παίρνουμε πολλές πληροφορίες από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και δεν γνωρίζουμε πολλά για την ποιότητα των πληροφοριών που λαμβάνουμε. Ως αποτέλεσμα, είμαστε συχνά αναγκασμένοι να αποφασίσουμε μόνοι μας πόσο ακριβείς είναι οι διάφορες απόψεις και πηγές πληροφοριών και πόσο βάρος πρέπει να ρίχνουμε σε αυτά”, δήλωσε ο Oprea.

«Τα αποτελέσματά μας υποδηλώνουν ότι οι άνθρωποι επιλύουν αυτό το δίλημμα προσδίδοντας αυθαίρετα αξιοπιστία σε πηγές που τους επιβεβαιώνουν αυτό που εξαρχής θέλουν να ισχύει. Αυτό μπορεί να κάνει τις προκαταλήψεις λόγω ‘πεποιθήσεων με κίνητρο’, πολύ χειρότερες με την πάροδο του χρόνου», δήλωσε ο Oprea.

Για την καταπολέμηση της προκατάληψης, οι άνθρωποι χρειάζονται πρόσβαση σε αμερόληπτες, αξιόπιστες πηγές πληροφοριών, προτείνουν οι ερευνητές.