Για τους περισσότερους από εμάς, οι γιορτές είναι μέρες γεμάτες με υποχρεώσεις αλλά και ευχάριστες αναμνήσεις και προσδοκίες.
Ωστόσο, δεν εμπεριέχουν πάντα μόνο συναισθήματα χαράς, ικανοποίησης και ευεξίας. Εντάσεις, συγκρούσεις, διάψευση των ελπίδων και των επιθυμιών μπορεί να οδηγήσουν σε αυξημένη ψυχική δυσφορία και να μεταμορφώσουν τις γιορτές σε περίοδο θλίψης, μελαγχολίας, ακόμη και κατάθλιψης.
«Η εορταστική περίοδος των Χριστουγέννων σχετίζεται στενά με την ψυχική υγεία. Αν και η μεγάλη πλειονότητα των ενηλίκων ανυπομονούν να έρθει αυτή η εποχή του, άλλοι τείνουν να περνούν δύσκολα – ακόμα και να υποφέρουν», λέει η κυρία Τζένη Κούκουρα, κοινωνική λειτουργός-ψυχοθεραπεύτρια Gestalt.
Μελέτες δείχνουν ότι υπάρχει αύξηση ορισμένων τύπων ψυχοπαθολογίας σε ένα ποσοστό του γενικού πληθυσμού, που αφορά στη μεταβολή της διάθεσης προς το χειρότερο.
Σύμφωνα με πρόσφατη δημοσκόπηση της Αμερικανικής Ψυχολογικής Εταιρείας (American Psychological Association), το 89% των ενηλίκων νιώθουν άγχος στις γιορτές. Κύριες αιτίες είναι:
- Η έλλειψη χρημάτων ή αγαπημένων προσώπων
- Η πρόβλεψη οικογενειακών συγκρούσεων
Η δημοσκόπηση διεξήχθη σε 2.061 ενήλικες, μεταξύ 14 και 16 Νοεμβρίου 2023. Το 43% των συμμετεχόντων είπαν ότι το άγχος τους είναι τόσο έντονο, ώστε τους εμποδίζει να απολαύσουν τις γιορτές.
Κάθε άνθρωπος και άλλη ιστορία
«Κάθε άνθρωπος έχει τη δική του ιστορία και τις προσωπικές του εμπειρίες ζωής», τονίζει η κυρία Κούκουρα. «Κάποιοι πενθούν. Άλλοι μόλις χώρισαν από τον/την σύντροφό τους. Πολλοί είναι άρρωστοι ή αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα. Όλα αυτά μπορεί να τους επηρεάζουν βαθιά και να μην μπορούν να μπουν στο κλίμα των εορτών και να χαρούν τις στιγμές».
Τα υπάρχοντα στοιχεία δείχνουν ότι τρεις είναι οι πιο συνηθισμένοι στρεσογόνοι παράγοντες στις γιορτές:
- Η έλλειψη οικογένειας
- Η απώλεια αγαπημένου προσώπου
- Η μοναξιά
Η απουσία οικείων ατόμων, είτε βρίσκονται εν ζωή είτε χάθηκαν πρόσφατα, αναπόφευκτα ανακαλεί μνήμες οι οποίες στην καλύτερη περίπτωση αφήνουν μία γλυκόπικρη γεύση. Συνήθως όμως οι αναμνήσεις αυτές προκαλούν νοσταλγία και θλίψη.
Η μοναξιά μπορεί να είναι πραγματική ή πλασματική. Παραδείγματος χάριν, η απόσταση από την οικογένεια, κυρίως για όσους νοσηλεύονται σε κάποιο νοσοκομείο ή ίδρυμα, εκ των πραγμάτων τους απομονώνει. Δεν συμβαίνει, όμως, το ίδιο με όσους κρίνουν βάσει των αναρτήσεων γνωστών (ή όχι) προσώπων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Πράγματι, ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες της κακής διάθεσης είναι η λανθασμένη εντύπωση ότι όλοι οι άλλοι περνούν υπέροχα στις γιορτές, με οικογένεια και φίλους, διασκεδάζοντας μέχρι πρωίας. Αυτή η παραμυθένια ατμόσφαιρα, όμως, σπανίως είναι πραγματική.
Οικονομικά προβλήματα και υποχρεώσεις
Το άγχος και το στρες είναι επίσης σοβαρό πρόβλημα που επιδεινώνει τη διάθεση στις γιορτές. Τα τελευταία χρόνια η οικονομική ύφεση, η ανεργία, η μείωση της αγοραστικής δύναμης των πολιτών έχουν επιφέρει πρόσθετο βάρος. Οι συνθήκες αυτές έχουν προκαλέσει αδυναμία όχι μόνο αγοράς δώρων, αλλά συχνά και βασικών αγαθών στο χριστουγεννιάτικο τραπέζι.
Στον αντίποδα, οι άνθρωποι με γεμάτη ατζέντα από κοινωνικές υποχρεώσεις (ιδίως οι πιο εσωστρεφείς) μπορεί να καταβάλλουν υπερπροσπάθεια και να νοιώθουν έντονο στρες.
Οι άνθρωποι αυτοί προσπαθούν να ανταποκριθούν στα σφιχτά χρονοδιαγράμματα αγορών και προετοιμασιών και να προσφέρουν μοναδικές στιγμές στους αγαπημένους τους. Συχνά, όμως, παραβλέπουν τις δικές τους ανάγκες, τα όρια και τις επιθυμίες τους. Η καταφυγή στο αλκοόλ από κάποιους είναι πιθανή, αν και επιβαρυντική για την ψυχική υγεία.
Αυξημένες πιθανότητες να βιώσουν στρες έχουν και οι επαγγελματίες που η φύση της εργασίας τους επιβάλλει την ολοκλήρωση εργασιών πριν από το πέρας του έτους. Γι’ αυτούς, οι προθεσμίες και η παρατεταμένη εργασία κλέβουν τον προσωπικό χρόνο που θα αξιοποιούσαν για να νοιώσουν καλά κοντά στους αγαπημένους τους.
Τι μπορείτε να κάνετε
«Το άγχος των γιορτών είναι καταστροφικό από όποια πλευρά κι αν βρίσκεται κάποιος», επισημαίνει η κυρία Κούκουρα. «Γι’ αυτό άλλωστε ο αριθμός των ανθρώπων που χάνουν τη ζωή τους είναι υψηλότερος από τις 25 Δεκεμβρίου έως τις 7 Ιανουαρίου, συγκριτικά με τους υπόλοιπους μήνες, σύμφωνα με την Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρεία».
Επομένως, ο πρώτος στόχος στις γιορτές πρέπει να είναι η προστασία της ψυχικής υγείας. Για να τον επιτύχετε «πρέπει να αφουγκράζεστε τις ανάγκες, τα όρια και τις επιθυμίες σας», υπογραμμίζει η ειδικός. Και συνιστά «να αποδέχεστε μόνο ό,τι σας ευχαριστεί, στο μέτρο που μπορείτε και δεν σας γεμίζει με άγχος».
Δοκιμάστε επίσης τα εξής για να αποφύγετε τη μελαγχολία στις γιορτές:
- Μην προκαταβάλετε τον εαυτό σας ότι φέτος θα νοιώσετε άσχημα όπως και πέρσι
- Θέστε όρια. Αποδεχθείτε μόνον όσα μπορείτε να αντιμετωπίσετε.
- Να κάνετε καλό οικονομικό προγραμματισμό. Ξοδέψτε μόνον το ποσό των χρημάτων που σχεδιάσατε εξ αρχής.
- Αποφύγετε τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Βγάλτε φωτογραφίες (ακόμα κι αν δεν είναι φαντασμαγορικές) που να απαθανατίζουν τη στιγμή και να θυμίζουν σε εσάς το πόσο όμορφα περάσατε.
- Επιμείνετε κατά το δυνατόν στη ρουτίνα της διατροφής, της άσκησης και του ύπνου σας.
- Περιορίσετε τα οινοπνευματώδη ποτά. Η τακτική ή/και βαριά κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να φέρει κατάθλιψη. Ισχύει, όμως, και το αντίστροφο: η κατάθλιψη να οδηγήσει στην κατανάλωση αλκοόλ.
Αν νιώθετε κατάθλιψη
Αν ήδη η θλίψη, το άγχος, η μελαγχολία ή η κατάθλιψη σας εμποδίζουν να απολαύσετε τις γιορτές, αντισταθείτε. Δοκιμάστε:
- Να βγείτε από το σπίτι
- Να βρείτε δωρεάν δραστηριότητες
- Να ασχοληθείτε με νέες δραστηριότητες
- Να γνωρίσετε νέους φίλους
- Να περάσετε χρόνο με άτομα που σας αγαπούν και σας νοιάζονται (και το δείχνουν)
- Να προσφέρετε εθελοντική εργασία σε ανθρώπους που το έχουν ανάγκη
- Να φροντίσετε τον εαυτό σας, ό,τι κι αν συμπεριλαμβάνει αυτό για τον καθένα.
Εάν, όμως, τα αρνητικά συναισθήματα επιμένουν ή επιβαρύνουν τον ψυχισμό σας ολοένα περισσότερο, τον λόγο πρέπει να πάρει κάποιος ειδικός. Εκείνος θα σας βοηθήσει στην αναγνώριση και επεξεργασία των συναισθημάτων σας, αλλά και στην ανακούφιση από αυτά.
«Η κατ’ εξακολούθηση μελαγχολική διάθεση στις γιορτές ίσως να απαιτεί συχνότερη επικοινωνία μαζί του, καθώς αυτή η πρακτική δεν θα οδηγήσει σε επιδείνωση των συμπτωμάτων αργότερα», καταλήγει η κυρία Κούκουρα.
Φωτογραφία: iStock