Σκέψεις και συμβουλές από ψυχίατρο για τις μαζικές δολοφονικές επιθέσεις

H αιματηρή επίθεση σε gay club του Orlando των ΗΠΑ το Σάββατο που μας πέρασε, και που εξακολουθεί να απασχολεί την ειδησεογραφική επικαιρότητα αλλά και τις απλές συζητήσεις μέσα στις παρέες και τις οικογένειες, τις chat των απανταχού bloggers, αναρτήσεις σε μεγάλη μερίδα των social media κλπ., δεν είναι κάτι το πρωτότυπο ή το πρωτοφανές. Ας θυμηθούμε τα mass shootings σε σχολεία και Παν/μια των ΗΠΑ, τις επιθέσεις σε σταθμούς μετρό, αεροδρόμια και συναυλιακούς χώρους στην πολύ κοντινή μας Ευρώπη, τις τυφλές επιθέσεις αυτοκτονίας σε σταθμούς λεωφορείων από Παλαιστίνιους στο Ισραήλ, τις αεροπειρατείες, τα τρομοκρατικά χτυπήματα, τις επιθέσεις σε νοσοκομεία στην πολύπαθη Συρία κλπ.

Παγκόσμιο φαινόμενο λοιπόν, και ποιος μπορεί να ισχυριστεί ότι είναι άτρωτος και ασφαλής;

Η απάντηση είναι πως η μαζική, απρόσμενη, τυφλή/απρόσωπη, προμελετημένη και δει η υποκινούμενη από θρησκευτικό, φυλετικό, και σεξιστικό φανατισμό βία είναι κάτι που μας αφορά όλους δυνητικά.

Τις περιόδους που ακολουθούν τέτοιου είδους «ειδήσεις» παρατηρείται, μεταξύ των ασθενών μας, μια αύξηση ή όξυνση κυρίως διαταραχών άγχους (κρίσεις πανικού, κοινωνική φοβία, αγοραφοβία, γενικευμένη αγχώδης διαταραχή, σωματοποιημένο άγχος κλπ.) και των διαταραχών διάθεσης (μελαγχολική ή καταθλιπτική διάθεση, δυσκολία στον ύπνο, μειωμένη όρεξη για φαγητό, σκέψη εμμονικά προσανατολισμένη στο γεγονός, κοινωνική απόσυρση κλπ.), ωσάν το άτομο να πενθεί.

Από κλινική σκοπιά, ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες της κάθε προσωπικότητας και τη θεραπευτική φάση στην οποία βρισκόμαστε, μπορούμε να προτείνουμε: i) ελαφρά αγχολυτική αγωγή για μικρό χρονικό διάστημα, καθώς και έξτρα συνεδρίες συμβουλευτικού και υποστηρικτικού, κυρίως, τύπου, με στόχο την τόνωση του αισθήματος ασφάλειας και την επιβεβαίωση της ασφαλούς βάσης σε ό,τι μας αφορά ως θεραπευτές, ii) επαναπροσδιορισμό του θεραπευτικού πλάνου εάν η δυσφορία και η επιδείνωση της ψυχοπαθολογίας διαρκεί παραπάνω απ΄ό,τι πρέπει.

Χρήσιμες συμβουλές και οδηγίες
-Μιλήστε με φίλους, με την οικογένεια και τα παιδιά σας για το συμβάν, αποφεύγοντας όσο γίνεται την συναισθηματική υπερ-εμπλοκή.

-Εκφράστε ελεύθερα τις σκέψεις, τα συναισθήματά σας, τις ανησυχίες σας (π.χ. δεν είναι κακό να δηλώσει κανείς ότι αισθάνεται θλίψη, θυμό, φόβο κλπ.!): πρόκειται για φυσιολογικές και αναμενόμενες αντιδράσεις, οι οποίες βοηθούν σε μεγάλο βαθμό να αποφορτιστείτε στιγμιαία αλλά και να επεξεργαστείτε το γεγονός.

-Αποφύγετε την εμμονική υπερ-πληροφόρηση (από ΜΜΕ, social media, online chats κλπ.): ενίοτε επιχειρείται μια «καθήλωση» του κοινού γύρω από ένα κοινωνικό θέμα τέτοιων διαστάσεων, προκειμένου να ενισχυθεί ο αποπροσανατολισμός της κοινής γνώμης, να συγκαλυφθούν άλλα τρέχοντα ζητήματα της καθημερινότητας, κλπ. Η αναπαραγωγή της ίδιας είδησης, η μετάδοση των ίδιων πλάνων, η μονότονη αρθρογραφία, άλλο δεν καταφέρνουν από το να εντείνουν το στρες, τη σύγχυση, και το αίσθημα ανασφάλειας και ευαλωτότητας, που σίγουρα δεν ευνοούν την επεξεργασία του συμβάντος και το ψυχολογικό «πέρασμα στην επόμενη μέρα».

-Χαλαρώστε: επιδοθείτε σε πράγματα που σας ευχαριστούν, μόνοι ή με τη συντροφιά φίλων και οικογένειας / κάνετε καθημερινά σωματική άσκηση (ένας αργός περίπατος στη φύση ή σε αστικά πάρκα αρκεί) / δοκιμάστε κάτι καινούριο (από ένα φαγητό ή μια ταινία έως μια νέα δραστηριότητα) / τρέφεστε ελαφρά / αποφύγετε τα αγχολυτικά και υπνωτικά φάρμακα χωρίς να έχετε συμβουλευτεί το γιατρό σας.

-Διατηρείστε τη ρουτίνα σας όσο γίνεται πιο ανέπαφη (ακολουθώντας φυσικά οδηγίες και κατευθύνσεις από επίσημες αρμόδιες Υπηρεσίες και φορείς, όπως π.χ. η Αστυνομία, η Τοπική Αυτοδιοίκηση, κλπ.): ειδικά οι άνθρωποι που έχασαν δικούς τους από τυφλές μαζικές δημόσιες επιθέσεις, ή που απλώς ζουν στην πόλη ή τη χώρα όπου σημειώθηκε το συμβάν, δυσκολεύονται να επανέλθουν στην καθημερινή ρουτίνα. Είτε από φόβο, είτε από θλίψη, είτε από θυμό, είτε λόγω ανασφάλειας κλπ. Τίποτα δεν βοηθά περισσότερο, τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό/κοινωνικό επίπεδο, από την άμεση ενασχόληση με τις υποχρεώσεις και τα «τετριμμένα» της καθημερινότητας! Πηγαίνετε στη δουλειά ή στο Παν/μιο, στείλτε τα παιδιά στο Σχολείο και στις εξωσχολικές δραστηριότητές τους, κάνετε τα ψώνια σας και ούτω καθ΄εξής. Όσο συντηρούμε την εξωτερική κανονικότητα τόσο βοηθούμε την αποκατάσταση της εσωτερικής α-ταξίας.

-Κάνετε φιλανθρωπία, κοινωνικό έργο/κοινωνική προσφορά, οργανωθείτε σε δράσεις της Τοπικής Αυτοδιοίκησης του τόπου διαμονής σας: συνηθίζονται και είναι πιο διαδεδομένα στις περιοχές που έχουν πληγεί άμεσα (λόγω γεωγραφικής γειτνίασης) από μαζικές επιθέσεις, αν και δε σπανίζουν και οι οργανωμένες δράσεις σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Πολλοί είναι εκείνοι που θα μπορούσαν να ωφεληθούν από την ενασχόληση με κάτι τέτοιο στον ελεύθερό τους χρόνο, καθώς πρόκειται για ανθρωποκεντρικές ενασχολήσεις που χαλαρώνουν, ενισχύουν το αίσθημα του ανήκειν, προάγουν τη συλλογικότητα έναντι της εγωκεντρικής απόσυρσης από τα κοινά (που παρατηρείται συχνά ως αντανακλαστικό σε ανάλογες καταστροφές), φέρνουν κοντά ανθρώπους (είτε έχουν εμπλακεί άμεσα είτε δεν έχουν καμία σχέση) σε μια προσπάθεια να μάθουν ο ένας από την εμπειρία του άλλου, μειώνουν το άγχος και καταπολεμούν την κακή διάθεση.

-Συζητήστε το με τον ψυχίατρο ή τον ψυχολόγο σας, εάν βρίσκεστε ήδη σε ειδική παρακολούθηση: ενδέχεται να κριθεί απαραίτητη κάποια «έκτακτη» θεραπευτική παρέμβαση (π.χ. προσθήκη νέου φαρμάκου/δοσολογική προσαρμογή σε κάποιο φάρμακο που λαμβάνετε ήδη ή έξτρα συνεδρίες).

-Αναζητήστε τη γνώμη και τη συμβολή του ειδικού (ψυχιάτρου, ψυχολόγου) για ΕΣΑΣ, αν διαπιστώσετε ότι αγχώνεστε ή θλίβεστε υπερβολικά, αν έχετε χάσει κάποιο κοντινό σας πρόσωπο στη συγκεκριμένη επίθεση, αν είσαστε οι ίδιοι επιζήσαντες της επίθεσης και παρ’όλα αυτά δυσκολεύεστε να ξαναβρείτε το ρυθμό της καθημερινότητάς σας, αν αντιμετωπίζετε πρόβλημα στον ύπνο ή δεν μπορείτε να απαλλαγείτε από τις νοερές εικόνες και τις σκέψεις γύρω από το συμβάν.

-Απευθυνθείτε σε παιδοψυχολόγο ή παιδοψυχίατρο εάν διαπιστώσετε πως το παιδί σας (χειρότερα ακόμα αν έχει υπάρξει το ίδιο αυτόπτης μάρτυρας της επίθεσης ή αν έχει χάσει κάποιον γονιό ή φίλο/συμμαθητή στην επίθεση) εμφανίζει συμπτώματα όπως αλλαγή στη συμπεριφορά, κοινωνική απόσυρση, κλάμα, αλλαγή στον ύπνο, τη διατροφή και τις σχολικές επιδόσεις κλπ. Τα παιδιά επεξεργάζονται με διαφορετικό τρόπο την απώλεια (είτε αυτή είναι μια κοντινή απώλεια μιας αγαπημένης φιγούρας, είτε πρόκειται για την ευρύτερη και γενική έννοια της απώλειας), έναν τρόπο που οι μεγάλοι, ακόμα και οι ίδιοι οι γονείς, δυσκολεύονται ενίοτε να αποσαφηνίσουν, να αποκωδικοποιήσουν και να αντιμετωπίσουν με επιτυχία (πόσο δε μάλλον όταν και οι ίδιοι φέρουν το δικό τους ψυχολογικό βάρος και πενθούν ένεκα του συμβάντος).

-Διατηρείτε στενή επαφή επίσης με τους δασκάλους ή τη νηπιαγωγό του παιδιού, καθώς πολλές δυσ-προσαρμοστικές συμπεριφορές εκφράζονται ευκολότερα και εντονότερα στο σχολικό περιβάλλον. Ως Ψυχίατρος και μητέρα σας συμβουλεύω τέλος να μιλάτε στα παιδιά όπως θα μιλούσατε σε έναν οποιοδήποτε μεγάλο άνθρωπο, με σαφήνεια, με επαρκείς και ρεαλιστικές επεξηγήσεις και χωρίς υπερβολική δραματοποίηση ακόμα και της δραματικότερης κατάστασης. Είναι αλήθεια πως θα θέλαμε να τα απομονώσουμε από οτιδήποτε ζοφερό και στενάχωρο, «για να τα προστατεύσουμε» (;), ωστόσο τα παιδιά που αισθάνονται ισότιμα σε σχέση με αυτό που συμβαίνει έχουν και μεγαλύτερες πιθανότητες να «ανοιχτούν» και να ξεπεράσουν τις πιθανές ψυχολογικές δυσκολίες τους.

• Το άρθρο αναδημοσιεύεται από το προσωπικό blog της γιατρού.