Τι να ΜΗΝ λέτε σε κάποιον με διαταραχή άγχους (και τι πρέπει να πείτε)

Μιχάλης Θερμόπουλος
29 Αυγούστου 2023 | 11:30

Οι αγχώδεις διαταραχές είναι οι πιο κοινές καταστάσεις ψυχικής υγείας. Πιθανότατα κάποιος δικός σας ζει με μια αγχώδη διαταραχή.

Εάν δεν έχετε βιώσει ποτέ διαταραχή άγχους (δηλαδή άγχος που υπερβαίνει μια υγιή απόκριση σε έναν στρεσογόνο παράγοντα) μπορεί να είναι δύσκολο να κατανοήσετε κάποιον που το βιώνει, λέει η δρ. Helen Egger, συνιδρύτρια και επικεφαλής στο Little Otter, ιατρείο οικογενειακής φροντίδας ψυχικής υγείας στο Σαν Φρανσίσκο.

Το να βιώνεις περιστασιακά άγχος, ή πιο έντονες ανησυχίες είναι ένα φυσιολογικό μέρος της ζωής. Η διαφορά είναι ότι τα άτομα με διαταραχή άγχους εμφανίζουν συχνά συμπτώματα και αυτά τα συμπτώματα δεν εξαφανίζονται εύκολα.

Τα συμπτώματα διαφέρουν από άτομο σε άτομο και μπορεί να περιλαμβάνουν:

Δυσκολία στον έλεγχο των ανησυχιών τους
Κουράζονται εύκολα
Δυσκολία συγκέντρωσης
Πονοκέφαλοι, μυϊκοί πόνοι, ή πόνοι χωρίς άλλη εμφανή αιτία
Ευερεθιστότητα
Κρίσεις πανικού (περίοδοι έντονου και ξαφνικού φόβου ή αίσθημα απώλειας ελέγχου παρά την απουσία σαφούς κινδύνου)
Προβλήματα ύπνου
Εφίδρωση, τρέμουλο, ή ταχυπαλμία

Παρόλο που μπορεί να μην καταλαβαίνετε όλα όσα περνάει κάποιος που βιώνει διαταραχή άγχους, μπορείτε να τον καθησυχάσετε και να τον βοηθήσετε να απαλύνει το άγχος του. Ωστόσο, ακόμη και με τις καλύτερες προθέσεις, είναι πολύ εύκολο ακούσια να πείτε, ή να κάνετε πράγματα που βλάπτουν περισσότερο παρά βοηθούν, λέει η δρ. Joanne Frederick, σύμβουλος ψυχικής υγείας σε ιδιωτικό ιατρείο στην Ουάσιγκτον.

Τα λόγια σας έχουν τη δύναμη να βοηθήσουν κάποιον με αυτήν την αδιαταραχή άγχους. “Το να γνωρίζεις τα σωστά πράγματα να πεις σε ένα άτομο που έχει μια διαταραχή άγχους μπορεί να κάνει τεράστια διαφορά για εκείνο”, λέει η δρ. Egger.

Οπότε, τι πρέπει να μην πείτε σε κάποιον με διαταραχή άγχους; Επίσης, τι μπορείτε να πείτε για να βοηθήσετε; Οι ειδικοί συμβουλεύουν να αποφύγετε αυτές τις τέσσερις φράσεις:

1. ΜΗΝ λέτε: “Ηρέμησε”

Τις περισσότερες φορές, αυτή η πολύ συνηθισμένη φράση εμφανίζεται ως συγκαταβατική, λέει η δρ. Frederick. “Αν το άτομο που βιώνει άγχος μπορούσε να ηρεμήσει εκείνη τη στιγμή, απλώς θα το έκανε”.

Η ίδια προσθέτει ότι η φράση “ηρέμησε” υποδηλώνει ότι ο φίλος ή το αγαπημένο σου πρόσωπο επιλέγει να μην είναι ήρεμο ή ότι επιλέγει να αισθάνεται άγχος, ενώ στην πραγματικότητα η κατάστασή τους καθιστά εξαιρετικά δύσκολο κάτι τέτοιο για αυτούς. Ως αποτέλεσμα, αυτή η φράση μπορεί να τους κάνει να νιώθουν ντροπή, ανίσχυροι και μόνοι.

Τι να πείτε

Προσφέρετε απαλά υποστήριξη χωρίς κρίση, προτείνει η δρ. Frederick, χρησιμοποιώντας φράσεις όπως:

«Είμαι εδώ για σένα»
“Είμαι εδώ για να ακούσω αν θέλεις να μιλήσουμε»
“Θα μείνω μαζί σου αν θέλεις”

2. ΜΗΝ λέτε: “Εστίασε περισσότερο στο τώρα»

Πολλοί με αγχώδεις διαταραχές έχουν άγχος πρόβλεψης, που σημαίνει ότι ανησυχούν έντονα για πράγματα που δεν έχουν συμβεί ακόμη, αλλά μπορεί να συμβούν στο μέλλον, λέει η δρ. Frederick. “Το να ζητάς από το αγαπημένο σου πρόσωπο απλώς να εστιάσει στο τώρα θα ήταν το ίδιο με το να του ζητάς να κουνήσει ένα μαγικό ραβδί και να εξαφανιστεί το άγχος του”, εξηγεί.

Τι να πείτε

Ρωτήστε τους τι τους προκαλεί αυτή τη στιγμή την μεγαλύτερη ανησυχία τους. Εάν απαριθμήσουν πολλά πράγματα, η δρ. Frederick προτείνει να τους ζητήσετε να επικεντρωθούν σε ό,τι είναι πιο πιεστικό, ή πιο άμεσο και στη συνέχεια βοηθήστε τους να αντιμετωπίσουν πρώτα τους φόβους τους γύρω από αυτό το ένα πράγμα.

“Συνεργαστείτε μαζί τους για να αποκλιμακώσετε τις καταστάσεις που επείγουν και μην προσπαθήσετε να αντιμετωπίσετε τα πάντα αμέσως”, συμβουλεύει.

Η δρ. Egger προτείνει και το εξής:

Ζητήστε τους να επιλέξουν κάτι στο άμεσο περιβάλλον τους για να επικεντρωθούν και μετά ζητήστε τους να χρησιμοποιήσουν τις αισθήσεις τους για να περιγράψουν τι βλέπουν, ακούν, αγγίζουν, μυρίζουν και γεύονται. Αυτή η αποκαλούμενη “τεχνική γείωσης” τους βοηθά να αποσπάσουν την προσοχή τους από τις ανησυχίες τους και να επανέλθουν στο τώρα χωρίς να πιεστούν γι’ αυτό.

3. ΜΗΝ λέτε: “Σταμάτα να τα σκέφτεσαι/αναλύεις όλα τόσο πολύ”

Παρόμοια με τη φράση “ηρέμησε”, το να πεις σε κάποιον να σταματήσει να σκέφτεται υπερβολικά σημαίνει ότι απλώς επιλέγει να μην ελέγξει το άγχος του.

Η διαταραχή άγχους είναι μια πολύπλοκη αλλά θεραπεύσιμη ασθένεια, όπως ο διαβήτης. Όπως ποτέ δεν θα λέγατε σε κάποιον να σταματήσει να νιώθει τα συμπτώματα του διαβήτη, έτσι δεν είναι και χρήσιμο να πεις σε κάποιον με διαταραχή άγχους να σταματήσει να νιώθει τα συμπτώματα της κατάστασής του, λέει η δρ. Egger.

Οι περισσότεροι που ζουν με άγχος γνωρίζουν σε κάποιο βαθμό ότι οι ανησυχίες τους μπορεί να είναι δυσανάλογες με την πραγματικότητα και το να γνωρίζουν ότι δεν μπορούν να ελέγξουν την αντίδρασή τους απλώς τους κάνει να αισθάνονται χειρότερα.

Επιπλέον, όταν λέτε σε κάποιον στην μέση μιας κρίσης άγχους ότι αυτό για το οποίο ανησυχεί δεν είναι μεγάλο θέμα, ή ότι πρέπει να σταματήσει να σκέφτεται υπερβολικά, ουσιαστικά αδιαφορείτε για την πραγματική του αγωνία, λέει η δρ. Frederick.

Τι να πείτε

Ακούστε τις ανησυχίες τους και επικυρώστε τα συναισθήματά τους χωρίς να προσπαθήσετε να προσφέρετε λύσεις επιτόπου. Οι φράσεις που προτείνει η δρ. Egger είναι:

“Μπορώ να το καταλάβω ότι περνάς πολύ δύσκολη περίοδο”
«Είσαι ασφαλής»
“Είμαι εδώ για να σε βοηθήσω να το ξεπεράσεις αυτό”

4. ΜΗΝ λέτε: “Με το να ανησυχείς δεν θα αλλάξει τίποτα”

Όταν κάποιος που μας ενδιαφέρει υποφέρει, το ένστικτό μας είναι να προσπαθήσουμε να του φτιάξουμε την διάθεση. Το πρόβλημα είναι ότι η διαταραχή άγχους συνήθως δεν έχει κάποια εύκολη λύση. Οι αγχώδεις σκέψεις συχνά δεν είναι λογικές και εστιάζουν στην χειρότερη πιθανή μελλοντική έκβαση των πραγμάτων.

Το να προσπαθείς να κατευνάσεις το άγχος κάποιου λέγοντάς του ότι οι σκέψεις του δεν είναι παραγωγικές, αξιόλογες, ή ότι είναι χάσιμο χρόνου, ακυρώνει και πάλι τα συναισθήματά του και μπορεί ακόμη και να τον κάνει να αισθάνεται ακόμα χειρότερα από πριν, εξηγεί η δρ. Egger.

Τι να πείτε

Το να δείξετε στο αγαπημένο σας πρόσωπο κατανόηση, υπομονή και ενσυναίσθηση μπορεί να βοηθήσει πολύ.

“Αν έχω μάθει κάτι στα 30 μου χρόνια ως ψυχίατρος, είναι ότι τα λόγια μας έχουν δύναμη”, εξηγεί η δρ. Egger. “Αυτό που χρειάζεται να ακούσει ένα άτομο με διαταραχή άγχους είναι ότι καταλαβαίνεις ότι περνάει δύσκολα και ότι είσαι εκεί για να σταθείς κοντά του”.

Ας υποθέσουμε ότι ένα μέλος της οικογένειας ή ένας φίλος είναι πολύ αγχωμένος για μια μεγάλη παρουσίαση στη δουλειά και είναι “πεπεισμένος ότι θα αποτύχει”. Η δρ. Frederick προτείνει να τονίσετε ότι είναι εντάξει να νιώθει άγχος, αλλά να του υπενθυμίσετε προηγούμενες επιτυχίες, λέγοντάς του, για παράδειγμα: “Είναι απολύτως φυσιολογικό να νιώθεις άγχος. Αλλά ξέρω ότι έχεις δουλέψει σκληρά για να προετοιμαστείς γι’ αυτό και έχεις κάνει ήδη εξαιρετικές παρουσιάσεις στο παρελθόν”.