Ζήλια: Ποια είναι τα φυσιολογικά όριά της και πότε γίνεται τοξική

Η ζήλια είναι ένα φυσιολογικό συναίσθημα, το οποίο όμως μπορεί να γίνει τοξικό εάν υπερβεί ορισμένα όρια και φτάσει στην εμμονή και στον φθόνο, επηρεάζοντας τη συμπεριφορά και την καθημερινότητα του ατόμου, αναφέρει μία ελληνίδα ειδικός.

Όπως εξήγησε μιλώντας στο Mega και την εκπομπή «Όλα για τη Ζωή μας Vita» η κυρία Σμαράγδα Χρηστάκη, ψυχολόγος – ψυχοθεραπεύτρια, η ζήλια είναι ένα καθολικό συναίσθημα. «Δεν υπάρχει άνθρωπος ο οποίος δεν ένιωσε κάποια στιγμή ότι θα ήθελε και εκείνος να αποκτήσει κάτι όμορφο που έχει κάποιος άλλος ή ο οποίος δεν αναρωτήθηκε που πάει ο/η σύντροφός του και τι μπορεί να συμβεί εκεί», είπε.

Όπως εξήγησε, η ζήλια μπορεί να αφορά την διεκδίκηση ενός συντρόφου ή τα χαρίσματα, τα υλικά αγαθά, τις αρετές, τις κοινωνικές συναναστροφές ενός άλλου ανθρώπου που θα θέλαμε κι εμείς να έχουμε.

Το θέμα είναι μέχρι πιο σημείο φθάνει, γεγονός που εξαρτάται από το υπόβαθρό της. «Ακουμπάει» σε ανασφάλειες ή μήπως σε ψυχοπαθολογία που είναι κάτι βαθύτερο και έχει άλλες προεκτάσεις; Είναι ζήλια ή μήπως είναι φθόνος;

«Είναι φυσιολογικό να έχω για τον εαυτό μου κάποιες επιδιώξεις, να θέλω κάποια πράγματα. Και όταν βλέπω γύρω μου να τα έχει κάποιος άλλος, είναι φυσιολογικό να πω «»τι ωραία, θα ‘θελα να φτάσω κι εγώ εκεί, θα ‘θελα να το αποκτήσω κι εγώ αυτό». Αυτό είναι το αναμενόμενο για τους περισσότερους ανθρώπους», είπε η κυρία Χρηστάκη.

Όταν όμως ένας άνθρωπος δεν σταματά σε αυτή τη σκέψη, αλλά την συνεχίζει αποφασίζοντας να πάρει ή να καταστρέψει το αντικείμενο της ζήλιάς του αφού ο ίδιος δεν μπορεί να το έχει, τότε έχει υπερβεί τα όρια. «Αυτή δεν είναι μία υγιής αντίδραση ενός ισορροπημένου, υγιούς ανθρώπου. Είναι τοξικότητα και ψυχοπαθολογία», ξεκαθαρίζει η ειδικός. «Όπως είναι σύμπτωμα ψυχοπαθολογίας να παρακολουθεί συνεχώς, εμμονικά κάποιος έναν άλλο άνθρωπο».

Και θέμα ηλικίας

Η ζήλια δεν είναι η ίδια σε όλες τις ηλικίες. Υπάρχει μεγάλη διαφορά λ.χ. στη ζήλια που νιώθουμε στα 18 μας χρόνια και σε εκείνη στα 38. Και αυτό διότι διαφέρει ο βαθμός συνειδητοποίησης και ενσυναίσθησης των πραγμάτων. «Είναι άλλες οι εμπειρίες σου και αντιμετωπίζεις κι εσύ με άλλον τρόπο τα πράγματα», είπε χαρακτηριστικά η κυρία Χρηστάκη.

Γι’ αυτό τον λόγο εκλαμβάνουμε με διαφορετικό τρόπο την προδοσία από ένα φίλο ή σύντροφο στα 15 και στα 17 μας χρόνια, απ’ ό,τι στην ενήλικη ζωή.

Η διαφορά αυτή αποτυπώνεται και στις αιτίες της ζήλιας σε κάθε ηλικία. Οι περισσότεροι άνθρωποι ζηλεύουν ένα ή περισσότερα από τέσσερα πράγματα:

• Την εμφάνιση άλλων ατόμων
• Την επιτυχία στα προσωπικά
• Την επαγγελματική καταξίωση
• Την οικονομική άνεση

Οι έφηβοι ζηλεύουν συχνότερα την εμφάνιση άλλων ατόμων και δευτερευόντως την οικονομική άνεση. Οι ενήλικες όμως ζηλεύουν κυρίως την οικονομική άνεση. Και αυτό, διότι οι περισσότεροι πιστεύουν ότι τα χρήματα είναι το βασικό συστατικό για την επιτυχία και την ευτυχία.

Πώς εκδηλώνεται η παθολογική ζήλια

Όταν ένας άνθρωπος έχει φθάσει στον φθόνο, υπάρχει μεγάλη ένταση στη συμπεριφορά του. Το άτομο που φθάνει σε αυτή την τοξική ζήλια μπορεί να γίνει επιθετικό με διάφορους τρόπους, πρακτικά, λεκτικά, ακόμα και έμμεσα.

Μπορεί, π.χ., να συκοφαντήσει το αντικείμενο της ζήλιας του. Ή μπορεί να του δημιουργήσει αρνητικές καταστάσεις. Η ακραία ζήλια του φαίνεται έντονα και στον τρόπο που θα του μιλήσει και θα αντιδράσει απέναντί του.

Η έντονη ζήλια μπορεί επίσης να του προκαλεί σωματικά συμπτώματα, όπως οι συχνοί πονοκέφαλοι. Τα συμπτώματα αυτά οφείλονται στο ακραίο στρες που νιώθει και την αγωνία του έως ότου μάθει π.χ. που και με ποιους ήταν ο/η σύντροφός του.

«Δεν μπορεί να καλυφθεί εύκολα ο φθόνος», τόνισε η κυρία Χρηστάκη. «Όσοι τον βιώνουν, πρέπει να ψάχνουν λίγο τον εαυτό τους, να δουν γιατί τους συμβαίνει».

Γιατί ζηλεύουμε, όμως; Κυρίως από ανασφάλεια, εξήγησε. Λίγο πολύ όλοι νομίζουμε ότι κάπου υστερούμε ή ότι κάποιος θα μας πάρει αυτό που θέλουμε και έχουμε. Δεν είναι όμως εύκολο να το παραδεχθεί κάποιος, ιδίως όταν έχει φτάσει στην τοξική ζήλια και τον φθόνο.

Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης

Η αλήθεια είναι ότι πάντοτε υπήρχε η ζήλια. Πλέον όμως έχει ενταθεί αφού είναι πολύ εύκολες οι συγκρίσεις του εαυτού μας με άλλα άτομα. Όπως χαρακτηριστικά είπε η κυρία Χρηστάκη, «μέχρι πριν από λίγα χρόνια η σύγκριση γινόταν με την κόρη της γειτόνισσας. Πλέον γίνεται με όλο τον πλανήτη».

Σε αυτό καθοριστικός είναι ο ρόλος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, στα οποία υπάρχουν ατέλειωτες ευκαιρίες για συγκρίσεις. Οι γονείς καλούνται να δώσουν τα σωστά εφόδια στα παιδιά και τους εφήβους, ώστε να αποκτήσουν επίγνωση του εαυτού και των δυνατοτήτων τους και να φιλτράρουν ό,τι βλέπουν.

Στους ενήλικες τα πράγματα είναι ενδεχομένως πιο δύσκολα. Οι άνθρωποι που ζηλεύουν παθολογικά σπανίως το παραδέχονται, ιδίως όταν η ζήλια αφορά την ερωτική σχέση.  Κατά κανόνα δίνουν άλλοθι στον εαυτό τους. Μόνιμη επωδός «δεν βλέπεις τι κάνεις, δεν βλέπεις πως μου φέρεται, δεν φταίω εγώ».

«Σε τέτοια περίπτωση υπάρχουν τεράστια κενά στην προσωπική αξία και στην αίσθηση της επιβεβαίωσης», είπε η ειδικός. «Έτσι αναγκαζόμαστε να «τραβάμε»  ενέργεια και ό,τι χρειαζόμαστε από τον άλλον, αλλά σε βαθμό που δεν είναι εφικτός».

Ο ρόλος συγγενών και φίλων

Στους ανθρώπους αυτούς μεγάλη βοήθεια μπορεί να προσφέρει το περιβάλλον τους. Είτε το οικογενειακό περιβάλλον εάν υπάρχουν σχέσεις εγγύτητας, είτε οι καλοί φίλοι με τους οποίους ο πάσχων έχει θετική διάθεση και δεν θα εκλάβει αρνητικά τα λεγόμενά τους.

Αυτοί οι άνθρωποι μπορεί να αρχίσουν να του επισημαίνουν σιγά-σιγά κάποια λάθη που κάνει στη συμπεριφορά του.

Ωστόσο η έντονη ζήλια δεν μπορεί πάντοτε να αντιμετωπιστεί με την απλή συζήτηση. «Δεν μπορείς απλά με καλόπιστο διάλογο να μετατοπίσεις την σκέψη ενός ανθρώπου που έχει εμμονή με κάτι. Θέλει πάρα πολύ χρόνο και πάρα πολλή δουλειά με τον εαυτό του ο άνθρωπος αυτός για να τα καταφέρει», τόνισε η κυρία Χρηστάκη.

Μολονότι λοιπόν δεν χρειάζονται όλοι οι πάσχοντες τη βοήθεια ενός ειδικού, οι άνθρωποι με ζήλια που έχει γίνει εμμονή καλό είναι να τους συμβουλεύονται.

Φωτογραφία: iStock