Μια χαρακιά στο αντικολλητικό τηγάνι αρκεί για να απελευθερώσει χιλιάδες “παντοτινά χημικά”

Μιχάλης Θερμόπουλος
17 Νοεμβρίου 2022 | 10:00

Η 6η Απριλίου 1938 ήταν μια από εκείνες τις μέρες που άλλαξαν τον κόσμο. Ένας νεαρός επιστήμονας ερευνητής, που εργαζόταν στη χημική εταιρεία DuPont για την ανάπτυξη νέων τύπων ψυκτικών, διαπίστωσε ότι ένα αέριο γνωστό ως τετραφθοροαιθυλένιο (TFE) είχε πολυμεριστεί κατά λάθος μέσα σε έναν από τους δοκιμαστικούς σωλήνες του, με αποτέλεσμα να έχει σχηματιστεί μια στερεή κηρώδης ουσία που ήταν ανθεκτική στην ακραία θερμότητα και στη διάβρωση.

Αυτό το παράξενο νέο υλικό, που αρχικά ονομαζόταν πολυτετραφθοροαιθυλένιο (PTFE), θα έβρισκε πολύ σύντομα το δρόμο του σε σχεδόν κάθε πτυχή της ζωής μας. Έπαιξε ζωτικό ρόλο στο διάσημο Manhattan Project. Έγινε υφαντό σε αδιάβροχα παλτά και διαστημικές στολές. Και αυτό που σίγουρα έχει φτάσει και σε εσάς: μπήκε σχεδόν σε κάθε κουζίνα του κόσμου.

Η εμπορική του ονομασία: Teflon.

Όμως, μετά από 70 και πλέον χρόνια, το τεφλόν δεν είναι πλέον το… θαυματουργό χημικό που κάποτε νομίζαμε. Σήμερα, είναι πιο διάσημο ως ένα από τα πολλά «παντοτινά χημικά» (οι ουσίες περ- και πολυφθοροαλκυλίου, πιο γνωστές ως PFAS), οι οποίες είναι πανταχού παρούσες: στα αποθέματα νερού, στα μακιγιάζ και, δυστυχώς, σε μέρη του οργανισμού μας, όπως το ήπαρ.

“Το αντικολλητικό υλικό επίστρωσης Teflon είναι γενικά μέλος της οικογένειας των PFAS”, εξήγησε ο Cheng Fang, ανώτερος ερευνητής στο Παγκόσμιο Κέντρο Περιβαλλοντικής Αποκατάστασης του Πανεπιστημίου του Newcastle και συν-συγγραφέας μιας πρόσφατης εργασίας που αποκαλύπτει το πόσα εκατομμύρια από αυτά μικροσκοπικά πλαστικά σωματίδια μπορούν δυνητικά να μεταφερθούν από τις αντικολλητικές κατσαρόλες και τηγάνια μας στο περιβάλλον.

“Δεδομένου του ότι τα PFAS αποτελούν μεγάλη ανησυχία πλέον, αυτά τα μικροσωματίδια τεφλόν στα τρόφιμά μας μπορεί να είναι ανησυχητικά για την υγεία. Χρειάζεται διερεύνηση επειδή δεν γνωρίζουμε πολλά για αυτούς τους αναδυόμενους ρύπους”, είπε ο ίδιος.

Αυτό ακριβώς έκανε λοιπόν η ερευνητική του ομάδα. Χρησιμοποιώντας μια τεχνική που ονομάζεται φασματοσκοπία Raman, η οποία επιτρέπει στους χημικούς να αναγνωρίζουν μόρια μετρώντας τις μεμονωμένες δονητικές δομές τους και εφαρμόζοντας μια πρόσφατα αναπτυγμένη αλγοριθμική προσέγγιση για την ανίχνευση της παρουσίας μικροπλαστικών, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι:

Μία και μόνο ρωγμή/χαρακιά στην επίστρωση τεφλόν ενός δοχείου ή τηγανιού μπορεί να απελευθερώσει περίπου 9.100 πλαστικά σωματίδια. Οι επιφάνειες τεφλόν στα τηγάνια που έχουν πολλές χαρακιές γενικά μπορεί να απελευθερώσουν έως και 2.300.000 μικροπλαστικά και νανοπλαστικά!

Τα PFAS είναι από καιρό γνωστό ότι έχουν ιδιότητες που προκαλούν καρκίνο, καθώς και μια ολόκληρη σειρά άλλων προβλημάτων υγείας. Μπορούν να επηρεάσουν τα επίπεδα των ορμονών, το μητρικό γάλα και ακόμη και να μειώσουν την ανοσολογική μας απόκριση έναντι λοιμώξεων και ιών.

Με άλλα λόγια, αυτά τα “παντοτινά πλαστικά” δεν είναι κάτι που το θέλουμε στο φαγητό που τρώμε. “Συνιστάται περισσότερη έρευνα για την αντιμετώπιση της αξιολόγησης κινδύνου των μικροπλαστικών και νανοπλαστικών από τεφλόν, δεδομένου ότι το τεφλόν είναι μέλος της οικογένειας των PFAS”, δήλωσε ο Youhong Tang, καθηγητής στο Κολλέγιο Επιστήμης και Μηχανικής στο Πανεπιστήμιο Flinders.

Μέχρι τότε, αυτή η μελέτη είναι απλώς η πιο πρόσφατη σε μια σειρά σχετικών ανακαλύψεων που αποκαλύπτουν τον βαθμό στον οποίο τα PFAS απειλούν την ανθρώπινη και περιβαλλοντική υγεία, ένα πρόβλημα για το οποίο, γίνεται ολοένα και πιο σαφές, είμαστε ακόμη… στο σκοτάδι.