Αν πάσχετε από σακχαρώδη διαβήτη, μην ξεχνάτε να ελέγχετε τουλάχιστον μία φορά τον χρόνο την όρασή σας. Η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια είναι η συχνότερη επιπλοκή του, καθώς σχεδόν όλοι οι πάσχοντες θα την εκδηλώσουν μέσα σε μερικά χρόνια από την ανάπτυξή του. Ευτυχώς, η αμφιβληστροειδοπάθεια εκδηλώνεται σταδιακά, επομένως υπάρχει περιθώριο να ληφθούν μέτρα για να διαφυλαχθεί η όραση.
Όπως εξηγεί ο χειρουργός οφθαλμίατρος δρ Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, καθηγητής Οφθαλμολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια εκδηλώνεται όταν η αυξημένη γλυκόζη (σάκχαρο) προκαλέσει βλάβες στα αιμοφόρα αγγεία του αμφιβληστροειδούς χιτώνα, ο οποίος βρίσκεται στο πίσω μέρος του ματιού. Αυτό είναι πιθανότερο να συμβεί όταν το «ζάχαρο» συνδυάζεται με αρτηριακή υπέρταση.
Τα προσβεβλημένα αγγεία του αμφιβληστροειδούς μπορεί να διογκωθούν και να παρουσιάσουν διαφυγή αίματος ή να αποφραχθούν εντελώς. Η συνέπεια είναι να μην αιματώνεται σωστά ο αμφιβληστροειδής, γεγονός που μπορεί να απειλήσει την όραση.
Η έγκαιρη διάγνωση έχει ζωτική σημασία για την διαφύλαξή της. Στην πραγματικότητα, η απώλεια της όρασης μπορεί να αποφευχθεί σε σημαντικό βαθμό με την έγκαιρη διάγνωση και την κατάλληλη θεραπεία.
Ποιοι κινδυνεύουν
«Όλοι οι πάσχοντες από σακχαρώδη διαβήτη, είτε είναι διαβήτης κύησης είτε τύπου 1 ή τύπου 2 διαβήτης, μπορεί να εκδηλώσουν αμφιβληστροειδοπάθεια», τονίζει κ. Κανελλόπουλος «Όσο καλύτερα όμως ρυθμίζουν οι ασθενείς το σάκχαρό τους (γλυκαιμικός έλεγχος), τόσο μικρότερος είναι ο κίνδυνος. Ωστόσο με την πάροδο του χρόνου, η νόσος θα αναπτυχθεί τελικά».
Μελέτες έχουν δείξει πως αλλοιώσεις στον αμφιβληστροειδή παρουσιάζει:
- Το 25% των διαβητικών ασθενών μέσα σε 5 χρόνια από τη διάγνωσή τους
- Το 60% στα 10 χρόνια
- Το 80% στα 15 χρόνια
Επιπλέον, η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια αποτελεί στατιστικά τον κύριο λόγο απώλειας όρασης στις ηλικίες κάτω των 65 ετών.
Οι παράγοντες κινδύνου
Εκτός από τη διάρκεια του διαβήτη, καθοριστικός είναι ο ρόλος και της ρύθμισης των επιπέδων σακχάρου. Έχει βρεθεί ότι οι ασθενείς με φτωχό γλυκαιμικό έλεγχο διατρέχουν 25 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο για απώλεια όρασης σε σύγκριση με τον γενικό πληθυσμό.
Άλλοι παράγοντες που συμβάλλουν στην διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια είναι:
- Η αρτηριακή υπέρταση που προαναφέρθηκε
- Το κάπνισμα
- Η δυσλιπιδαιμία (αυξημένη χοληστερόλη, τριγλυκερίδια)
Όλοι αυτοί οι παράγοντες προκαλούν πρόσθετες βλάβες στα αιμοφόρα αγγεία, τονίζει ο κ. Κανελλόπουλος.
Η μη παραγωγική αμφιβληστροειδοπάθεια
Η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια εκδηλώνεται σε στάδια, οπότε υπάρχει περιθώριο παρέμβασης και λήψης μέτρων. Κάθε ένα από αυτά έχει τα δικά του χαρακτηριστικά γνωρίσματα.
Το πρώτο στάδιο είναι η λεγόμενη αμφιβληστροειδοπάθεια υποστρώματος ή μη παραγωγική. Κατ’ αυτήν, τα τοιχώματα των τριχοειδών αιμοφόρων αγγείων υφίστανται σημαντικές αλλοιώσεις και δημιουργούνται μικρά «εξογκώματα» (υπερπλασία των αγγείων – μικροανευρύσματα).
Η μη-παραγωγική αμφιβληστροειδοπάθεια μπορεί να είναι ήπια, μετρίας βαρύτητας ή σοβαρή. Όταν είναι ήπια, ο ασθενής δεν αντιμετωπίζει προβλήματα όρασης. Ωστόσο διατρέχει κίνδυνο να τα εκδηλώσει στο μέλλον. Στο στάδιο αυτό δεν συνιστάται κάποια ειδική θεραπεία. Οι ασθενείς, όμως, πρέπει:
- Να εντείνουν τον γλυκαιμικό έλεγχο
- Να υποβάλλονται τακτικά σε οφθαλμολογικές εξετάσεις, για να εντοπιστεί εγκαίρως τυχόν επιδείνωση
- Να κάνουν ανά τρίμηνο έλεγχο της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης (HbA1c) στο αίμα
Στην μέτρια έως σοβαρή μη-παραγωγική διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια είναι αυξημένες οι αλλοιώσεις στον αμφιβληστροειδή. Μπορεί να εμφανιστούν μικροαιμορραγίες, εξιδρώματα και οίδημα.
Μπορεί επίσης να παρατηρηθεί οίδημα στο κέντρο του χιτώνα. Αυτό είναι το λεγόμενο διαβητικό οίδημα της ωχράς (ή διαβητική ωχροπάθεια). Σε αυτό το στάδιο αρχίζουν επίσης και οι αποφράξεις των αγγείων που οδηγούν σε ισχαιμία (μειωμένη παροχή αίματος).
Ο κίνδυνος για την όραση αυξάνεται σημαντικά. Συνιστάται στον ασθενή επαναληπτικός οφθαλμολογικός έλεγχος σε συχνά χρονικά διαστήματα (ακόμα και ανά τρίμηνο). Παρ’ όλα αυτά η όραση ακόμα δεν έχει επηρεαστεί σε σημείο που να ανησυχήσει ο ασθενής.
Η παραγωγική αμφιβληστροειδοπάθεια
Το πιο σοβαρό στάδιο της νόσου είναι το επόμενο, η παραγωγική αμφιβληστροειδοπάθεια. Ο οφθαλμός αντιδρά στην ισχαιμία παράγοντας νέα, παθολογικά αγγεία, που λέγονται νεοαγγεία. Τα αγγεία αυτά έχουν αδύναμα τοιχώματα, είναι ασταθή και αιμορραγούν εύκολα.
«Εάν τα νεοαγγεία δεν αντιμετωπιστούν εγκαίρως, προκαλείται είτε σταδιακή είτε απότομη ελάττωση της όρασης λόγω των αιμορραγιών ή, τελικά, λόγω αποκόλλησης του αμφιβληστροειδούς χιτώνα», τονίζει ο καθηγητής.
Η αποκόλληση μπορεί να συμβεί επειδή η διαρροή υγρού και αίματος από τα αγγεία στο μάτι προκαλεί εκτεταμένη δημιουργία ουλώδους ιστού. Αυτός μπορεί να επηρεάσει τη θέση του αμφιβληστροειδούς, προσθέτει.
Αν αναπτυχθούν νεοαγγεία και στην ίριδα του ματιού, αυξάνεται και η πίεση στο εσωτερικό του ματιού (ενδοφθάλμια πίεση). Σε τέτοια περίπτωση, υπάρχει κίνδυνος να αναπτυχθεί νεοαγγειακό γλαύκωμα.
Ένα άλλο πολύ συχνό εύρημα, εξάλλου, είναι το διαβητικό οίδημα της ωχράς λόγω διαρροής υγρού στο κέντρο του αμφιβληστροειδούς. «Υπολογίζεται ότι το περίπου 50% των ασθενών με παραγωγική διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια παρουσιάζουν διαβητικό οίδημα της ωχράς κηλίδας, χωρίς να αισθάνονται συνήθως τίποτα», προσθέτει ο κ. Κανελλόπουλος.
Ανάγκη για επείγουσα θεραπεία
Όταν ένας ασθενής έχει παραγωγική διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια ο κίνδυνος απώλειας της όρασης και τύφλωσης είναι πολύ μεγάλος. Χρειάζεται επειγόντως θεραπεία για να σταθεροποιηθεί όσο το δυνατόν περισσότερο η όρασή του. Εν τούτοις, δεν είναι εφικτό να αποκατασταθεί εκείνη που ήδη έχει χαθεί.
«Για να μην φτάσει σε αυτό το στάδιο ένας ασθενής με διαβήτη, είναι απαραίτητο να ελέγχει προληπτικά την όρασή του, ειδικά με βυθοσκόπηση, μία φορά τον χρόνο», τονίζει ο κ. Κανελλόπουλος. «Αν διαγνωστεί με διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια, πρέπει να ελέγχεται όσο συχνά συστήσει ο οφθαλμίατρός του».
Απαραίτητο είναι ακόμα:
- Να ρυθμίζει όσο πιο καλά μπορεί το σάκχαρό του, με δίαιτα, συστηματική γυμναστική και φαρμακευτική αγωγή
- Να ελέγχει και τους άλλους παράγοντες που πλήττουν τα αγγεία των ματιών (υπέρταση, υψηλή χοληστερόλη, κάπνισμα)
«Ο συνδυασμός του τακτικού ελέγχου με τη φροντίδα του σακχαρώδους διαβήτη και των άλλων παραγόντων κινδύνου μπορεί να αποδειχθεί σωτήριος για την όραση», καταλήγει ο κ. Κανελλόπουλος.
Φωτογραφία: iStock