Γράφει η Κατερίνα Δεληβελιώτου, Μαιευτήρας Γυναικολόγος – Ειδική Παιδογυναικολόγος, Υπεύθυνη Τμήματος Παιδικής και Εφηβικής Γυναικολογίας Κλινικής ΡΕΑ
Οι αιδοιοκολπίτιδες είναι το πιο συχνό γυναικολογικό πρόβλημα στη νεογνική και παιδική ηλικία. Υπολογίζεται ότι μέχρι την ηλικία των 10 ετών, το 80% των κοριτσιών θα εμφανίσει, έστω για μια φορά, αιδοιοκολπίτιδα.
Κολπίτιδα ονομάζεται η λοίμωξη ή φλεγμονή του κόλπου. Στα παιδιά συνήθως δεν πρόκειται μόνο για κολπίτιδα αλλά για αιδοιοκολπίτιδα, δηλαδή φλεγμονή των έξω γεννητικών οργάνων (του αιδοίου) και του κόλπου (αιδοιίτιδα και κολπίτιδα μαζί).
Οι αιδοιοκολπίτιδες που εμφανίζονται σε νεαρά κορίτσια και μένουν αδιάγνωστες ή αθεράπευτες, μπορεί να αποτελέσουν βασική αιτία υπογονιμότητας κατά την αναπαραγωγική ηλικία. Τα μικρόβια μπορεί να μετακινηθούν προς τις σάλπιγγες και να προκαλέσουν απόφραξη τους και κατά συνεπεία υπογονιμότητα ή ακόμα και στειρότητα.Η έγκαιρη θεραπεία απομακρύνει τον κίνδυνο μείωσης της γονιμότητας και γενικότερα της μελλοντικής αναπαραγωγικής υγείας του νεαρού κοριτσιού, ενώ η ενημέρωση των γονέων για τα απαραίτητα προληπτικά μέτρα, έχει μεγάλη σημασία.
Αιτίες – Προδιαθεσικοί παράγοντες
Τα αίτια της αιδοιοκολπίτιδας περιλαμβάνουν μία μεγάλη ποικιλία παραγόντων, όπως μικροβιακές μολύνσεις, μη ειδικές δερματολογικές βλάβες, τραυματισμούς, ξένα σώματα, νεοπλάσματα, ορμονικούς λόγους, παράσιτα εντέρου, κ.λπ.
Στον κόλπο υπάρχει μια λεπτή ισορροπία, η φυσιολογική χλωρίδα, η οποία μπορεί να διαταραχθεί εύκολα από μια ποικιλία παραγόντων και έτσι να δοθεί η δυνατότητα να αναπτυχθούν παθογόνα μικρόβια. Στην παιδική ηλικία το αιδοίο και ο κόλπος του κοριτσιού είναι ευαίσθητα, γιατί δεν έχουν ακόμα οιστρογόνα, οπότε η λοίμωξη συνήθως είναι πρωτοπαθής στο αιδοίο με δευτεροπαθή εντόπιση στον κόλπο.
Στην εφηβεία η παραγωγή οιστρογόνων από τις ωοθήκες βοηθά στην ανάπτυξη του κολπικού επιθηλίου, ενώ μειώνεται το pH, αυξάνεται το γλυκογόνο των κυττάρων και αναπτύσσεται η φυσιολογική χλωρίδα του κόλπου. Ταυτόχρονα αναπτύσσονται τα μεγάλα χείλη, η τρίχωση του εφηβαίου, το δέρμα της περιοχής γίνεται πιο ανθεκτικό και λειτουργούν οι σμηγματογόνοι αδένες. Παράλληλα με αυτές τις αλλαγές η αιδοιοκολπίτιδα δίνει σταδιακά τη θέση της, όσον αφορά τη συχνότητα, στην κολπίτιδα, τραχηλίτιδα και σαλπιγγίτιδα και η αιδοιίτιδα γίνεται σχεδόν αποκλειστικά δευτεροπαθής.
Επιπλέον, στην παιδική ηλικία, η είσοδος του κόλπου είναι πιο κοντά στον πρωκτό, ενώ στις πολύ μικρές ηλικίες, η χρήση της «πάνας» συγκρατεί και μεταφέρει κόπρανα και μικρόβια από τον πρωκτό προς τον κόλπο. Συμμετοχή στην παθογένεια της αιδοιοκολπίτιδας, έχουν οι κακοί κανόνες υγιεινής, όπως ο καθαρισμός των γεννητικών οργάνων από πίσω προς τα εμπρός, η επαφή των γεννητικών οργάνων με την τουαλέτα, το ξύσιμο με βρώμικα χέρια και ο ιδρώτας.
Οι κολπίτιδες είναι πιο συχνές κατά τις καλοκαιρινές διακοπές, τα μπάνια, τις θάλασσες και τα παιχνίδια στην άμμο. Σε πολλές περιπτώσεις οι αιδοιοκολπίτιδες συνυπάρχουν ή είναι επακόλουθα μιας άλλης φλεγμονής, όπως η ωτίτιδα, η βρογχίτιδα και η αδενίτιδα. Τέλος τα ξένα σώματα αποτελούν μια πιο σπάνια αιτία φλεγμονής του κόλπου στα κορίτσια πριν από την ήβη.
Συμπτώματα
Τα συμπτώματα που εμφανίζονται στην αιδοιοκολπίτιδα ποικίλουν ανάλογα με το αίτιο. Και περιλαμβάνουν:
- Παχύρρευστα, άσπρα κολπικά υγρά
- Πράσινα – κίτρινα – γκρίζα κολπικά υγρά
- Δυσοσμία του κόλπου
- Κνησμός, τσούξιμο
- Ερεθισμένη γεννητική περιοχή
- Πόνος κατά την ούρηση
- Διάχυτος πόνος χαμηλά στην κοιλιά
Διάγνωση
Απαραίτητη για τη σωστή διάγνωση είναι πρωταρχικά η λήψη λεπτομερούς ιστορικού όσον αφορά τοχρόνο έναρξης των συμπτωμάτων, τις συνήθειες υγιεινής του παιδιού, καθώς επίσης τυχόν συνυπάρχουσες παθήσεις. Ακολούθως γίνεται η παιδογυναικολογική εξέταση, με την οποία ελέγχεται η ανατομία της περιοχής των έξω γεννητικών οργάνων και καταγράφεται το στάδιο ενήβωσης.
Στη συνέχεια πραγματοποιείται η λήψη κολπικών υγρών μέσα από τον κόλπο του παιδιού ή της έφηβης και αποστέλλεται για καλλιέργεια. Η λήψη των υγρών δεν πρέπει να γίνεται ποτέ εξωτερικά, γιατί συνήθως οδηγεί σε λάθος διάγνωση. Η σωστή ειδική λήψη γίνεται από το βάθος του κόλπου δια μέσω της οπής του παρθενικού υμένα, όπου λόγω της πολύ νεαρής ηλικίας των προσερχομένων απαιτείται ειδική επιμέλεια και πρέπει να πραγματοποιείται μόνο από εξειδικευμένο και έμπειρο Παιδογυναικολόγο.
Η διαγνωστική προσέγγιση των αιδοιοκολπιτίδων στην προ και εφηβική περίοδο, συμπληρώνεται με συστηματικό έλεγχο μυκοπλασματικών και χλαμυδιακών λοιμώξεων και επί θετικού αποτελέσματος συστήνεται έλεγχος του οικογενειακού περιβάλλοντος του παιδιού.
Αντιμετώπιση
Η χορήγηση αντιβιοτικών στα παιδιά πρέπει να είναι πάντα δικαιολογημένη.Δεν πρέπει να δίνονται «τυφλές» θεραπείες σε παιδιά, είτε αυτό αφορά τοπική θεραπεία με αλοιφές είτε αντιβίωση από το στόμα.
Πρέπει να γίνεται καλλιέργεια κολπικών υγρών και να απομονώνεται το υπεύθυνο μικρόβιο. Μόνο τότε και σύμφωνα με το τεστ ευαισθησίας σε αντιβιόγραμμα αναγνωρίζεται ποια είναι η κατάλληλη αντιβίωση για το παιδί. Πολλές φορές μπορεί να γίνει αν το αντιβιόγραμμα το επιτρέπει και τοπική κολπική εφαρμογή φαρμακευτικών σκευασμάτων για την θεραπεία της αιδοιοκολπίτιδας παράλληλα με την συστηματική θεραπεία.
Επιπροσθέτως, θεμελιώδους σημασίας είναι η διδασκαλία ορισμένων κανόνων σωστής υγιεινής που πρέπει το ίδιο το παιδί και το περιβάλλον που ασχολείται με το παιδί να ακολουθεί, όπως επίσης απαραίτητος είναι και ο επανέλεγχος του παιδιού μετά το τέλος της θεραπείας.
Το Τμήμα Παιδικής & Εφηβικής Γυναικολογίας της Κλινικής ΡΕΑ προσφέρει μια ολοκληρωμένη προσέγγιση και αντιμετώπιση σε όλα τα γυναικολογικά προβλήματα που εμφανίζονται ή/και διαγιγνώσκονται από τη νεογνική μέχρι και την εφηβική ηλικία.Το Τμήμα παρέχει με ιδιαίτερη λεπτότητα και ευαισθησία μια προσεκτική και εξειδικευμένη προσέγγιση σε όλο το φάσμα της γυναικολογικής φροντίδας των παιδιών και των νέων κοριτσιών δημιουργώντας μία ουσιαστική σχέση εμπιστοσύνης και επικοινωνίας.