Ακράτεια ούρων: Που οφείλεται και πότε πρέπει να πάτε στο γιατρό

Η ακράτεια ούρων είναι ένα πολύ συνηθισμένο πρόβλημα, που προσβάλλει ολοένα περισσότερους ανθρώπους με το πέρασμα του χρόνου, φθάνοντας στην τρίτη ηλικία να αφορά ποσοστό έως και 84% των ηλικιωμένων.

Αν και η συχνότητά της αυξάνεται με την ηλικία, δεν αποτελεί αναπόφευκτη συνέπεια της γήρανσης αλλά έχει συγκεκριμένες αιτίες, πολλές από τις οποίες μπορούν να αντιμετωπιστούν.

Τι λένε οι ειδικοί…

«Η ακράτεια ούρων δυστυχώς αποτελεί ακόμα θέμα ταμπού, γιατί δημιουργεί ισχυρά αισθήματα ντροπής στους πάσχοντες οι οποίοι συχνά αποφεύγουν να εκμυστηρευθούν τι τους συμβαίνει στον οικογενειακό τους περίγυρο ή έστω στον γιατρό τους», λέει ο πρόεδρος της Ελληνικής Ουρολογικής Εταιρείας δρ Ηρακλής Πούλιας, τ. διευθυντής στην Ουρολογική Κλινική του Κοργιαλένειου Μπενάκειου Νοσοκομείου ΕΕΣ. «Το επακόλουθο είναι να υποφέρουν για πολύ καιρό σιωπηρά, παρότι συνήθως έχουμε τρόπους να τους βοηθήσουμε, αφού για τους περισσότερους ορισμένες αλλαγές στον τρόπο ζωής και η ενδεδειγμένη ιατρική θεραπεία μπορεί να μειώσουν τα ενοχλήματα ή και να σταματήσουν εντελώς την ακράτεια».

Οι περισσότεροι άνθρωποι με ακράτεια ούρων βιώνουν περιστασιακή, μικρή διαφυγή ούρων, ενώ αρκετοί χάνουν πιο συχνά μικρές έως μέτριες ποσότητες ούρων. Ωστόσο η ακράτεια δεν είναι μία ενιαία πάθηση, αλλά μπορεί να έχει διάφορες μορφές. Οι πιο σημαντικές είναι:

Ακράτεια από προσπάθεια

Παρατηρείται διαφυγή ούρων όταν ασκείται πίεση στην ουροδόχο κύστη (π.χ. όταν το άτομο βήχα δυνατά, φταρνίζεται, γελάει, γυμνάζεται ή σηκώνει ένα βαρύ αντικείμενο).

Επιτακτική ακράτεια

Χαρακτηρίζεται από αιφνίδια, έντονη ανάγκη για ούρηση που ακολουθείται από ακούσια απώλεια ούρων όταν το άτομο δεν προλαβαίνει να πάει στην τουαλέτα. Μπορεί να συνοδεύεται από συχνουρία, ακόμα και τη νύχτα. Η επιτακτική ακράτεια μπορεί να οφείλεται σε μικροπροβλήματα, όπως μια λοίμωξη, ή σε πιο σοβαρές παθήσεις, όπως μια νευρολογική ασθένεια ή ο διαβήτης. Συχνά, όμως, δεν ανευρίσκεται κάποια αιτία γι’ αυτήν, οπότε θεωρείται ιδιοπαθής και αποδίδεται σε υπερλειτουργία της ουροδόχου κύστης.

Ακράτεια από υπερπλήρωση

Χαρακτηρίζεται από συχνή ή συνεχή απώλεια ούρων σε μορφή σταγόνων, λόγω «υπερχείλισης» της ουροδόχου κύστεως η οποία με τη σειρά της αναπτύσσεται όταν το άτομο δεν κατορθώνει να αδειάσει πλήρως την κύστη του σε κάθε ούρηση. Το παράδοξο με αυτή τη μορφή ακράτειας είναι ότι ο πάσχων μπορεί και να μην αντιλαμβάνεται την υπερπλήρωση της κύστης του. Ο μεγάλος κίνδυνος, όμως, είναι πως όταν τα ούρα «λιμνάζουν» στην ουροδόχο κύστη, δημιουργείται πρόσφορο έδαφος για την ανάπτυξη βακτηρίων με συνέπεια επαναλαμβανόμενες ουρολοιμώξεις. Αν μάλιστα τα βακτήρια παλινδρομήσουν, φθάνοντας έως τους νεφρούς, μπορεί να προκαλέσουν σοβαρή λοίμωξη (πυελονεφρίτιδα).

Λειτουργική ακράτεια

Εκδηλώνεται όταν μια σωματική ή νοητική διαταραχή εμποδίζει το άτομο να καθήσει εγκαίρως στην τουαλέτα (π.χ., όταν ένα άτομο έχει αρθρίτιδα στα χέρια και δεν μπορεί να ξεκουμπώσει αρκετά γρήγορα το παντελόνι του).

Μικτή ακράτεια

Η ακράτεια χαρακτηρίζεται ως μικτή όταν συνυπάρχουν περισσότεροι από ένας τύποι.

Οι αιτίες

Η ακράτεια ούρων μπορεί να έχει πολλές και διαφορετικές αιτίες, και να είναι άλλοτε παροδική και άλλοτε επίμονη ή και χρόνια ακόμα.

Η παροδική ακράτεια ούρων μπορεί να οφείλεται σε ορισμένα ροφήματα, τρόφιμα και φάρμακα που έχουν διουρητικές ιδιότητες και επομένως διεγείρουν την ουροδόχο κύστη και αυξάνουν τον όγκο των ούρων. Σε αυτά συμπεριλαμβάνονται το αλκοόλ και η καφεΐνη σε υψηλές δόσεις, τα αναψυκτικά με ανθρακικό, τα ανθρακούχα μεταλλικά νερά, τα τεχνητά γλυκαντικά, η σοκολάτα, οι καυτερές πιπεριές (τσίλι) και τα πλούσια σε μπαχαρικά, ζάχαρη ή όξινα τρόφιμα (ιδίως τα εσπεριδοειδή). Παροδική ακράτεια ούρων μπορεί επίσης να προκαλέσουν ορισμένα φάρμακα για την καρδιά και την αρτηριακή πίεση, τα ηρεμιστικά και τα μυοχαλαρωτικά, καθώς και οι μεγάλες δόσεις βιταμίνης C.

Η προσωρινή ακράτεια ούρων μπορεί επίσης να οφείλεται σε ορισμένα συνήθως παροδικά ιατρικά προβλήματα, όπως οι ουρολοιμώξεις (μπορεί να ερεθίσουν την ουροδόχο κύστη, δημιουργώντας επιτακτική ακράτεια) και η δυσκοιλιότητα (ο πρωκτός βρίσκεται κοντά στην ουροδόχο κύστη και έχει κοινά νεύρα με αυτήν, τα οποία υπερδιεγείρονται σε περίπτωση δυσκοιλιότητας και αυξάνουν την συχνότητα της ούρησης).

Η επίμονη ακράτεια ούρων μπορεί να προκαλείται από υποκείμενα σωματικά προβλήματα ή αλλαγές όπως:

Η εγκυμοσύνη

Οι ορμονικές αλλαγές και το αυξανόμενο βάρος του εμβρύου μπορεί να οδηγήσουν σε ακράτεια από προσπάθεια.

Ο τοκετός

Ο φυσικός τοκετός μπορεί να επιφέρει μία σειρά από αλλαγές στους μυς, τα νεύρα και τους υποστηρικτικούς ιστούς της κύστης, οδηγώντας τελικά στην ακράτεια.

Αλλαγές λόγω ηλικίας

Η γήρανση των μυών της κύστης μπορεί να ελαττώσει την ικανότητά της να κατακρατά ούρα. Επιπλέον, καθώς μεγαλώνουμε γίνονται πιο συχνές οι ακούσιες συσπάσεις της κύστης.

Εμμηνόπαυση

Τα οιστρογόνα βοηθούν το εσωτερικό τοίχωμα της κύστης και της ουρήθρας να διατηρούνται υγιή. Η δραστική μείωσή τους μετά την κλιμακτήριο έχει ως συνέπεια φθορά αυτών των ιστών, με συνέπεια επιδεινούμενη ακράτεια ούρων.

Υστερεκτομή

Στις γυναίκες, η ουροδόχος κύστη και η μήτρα υποστηρίζονται από πολλούς κοινούς μυς και αρθρώσεις και κάθε γυναικολογική εγχείρηση, συμπεριλαμβανομένης της υστερεκτομής (αφαίρεση μήτρας) μπορεί να οδηγήσει στην ακράτεια ούρων.

Διόγκωση του προστάτη

Ειδικά στους ηλικιωμένους άνδρες, η ακράτεια συχνά οφείλεται στην καλοήθη υπερπλασία του προστάτη.

Καρκίνος του προστάτη

Μερικές φορές, η ακράτεια από προσπάθεια και η επιτακτική ακράτεια σχετίζονται με τον καρκίνο του προστάτη ή με τις θεραπείες γι’ αυτόν.

Απόφραξη στο ουροποιητικό

Ένας όγκος οπουδήποτε στο ουροποιητικό σύστημα μπορεί να προκαλέσει ακράτεια από υπερπλήρωση, ενώ μία πέτρα στην ουροδόχο κύστη μπορεί να προκαλέσει διαφυγή ούρων.

Νευρολογικές παθήσεις

Η πολλαπλή σκλήρυνση (σκλήρυνση κατά πλάκας), η νόσος Πάρκινσον, ένα εγκεφαλικό και ένας όγκος στον εγκέφαλο ή τραυματισμός στη σπονδυλική στήλη μπορεί να επέμβουν στα νευρικά μηνύματα που ελέγχουν την λειτουργία της ουροδόχου κύστης, οδηγώντας σε ακράτεια.

Πότε να πάτε στον γιατρό

«Εάν η ακράτεια ούρων είναι συχνή ή επηρεάζει την ποιότητα της ζωής, είναι σημαντικό να ζητήσει ο ασθενής ιατρική συμβουλή διότι η ακράτεια ούρων μπορεί να αποτελεί ένδειξη σοβαρού υποκείμενου προβλήματος, να τον αναγκάσει να περιορίσει τις δραστηριότητες και την κοινωνική του ζωή ή/και να αυξήσει τον κίνδυνο τραυματισμού από πτώση καθώς θα τρέχει στην τουαλέτα, ιδιαίτερα στους ηλικιωμένους», τονίζει ο δρ Πούλιας.