Αλήθειες και μύθοι για τις βιταμίνες!

Iatropedia
02 Δεκεμβρίου 2013 | 06:00

Καταλυτικό ρόλο στην ομαλή λειτουργεία του οργανισμού παίζουν οι βιταμίνες.Τελικά είναι απαραίτητες και πόσο; Η διατροφή τι ρόλο παίζει στην θωράκιση του οργανισμού; Απαντήσεις σε αυτά και σε άλλα ερωτήματα στο επιστημονικό άρθρο που ακολουθεί.

Της Βασιλικής Παπαδοπούλου Ειδικής Παθολόγου

Η λέξη βιταμίνη προέρχεται από το λατινικό vita που σημαίνει ζωή και αποδεικνύει ότι οι ουσίες αυτές αποτελούν απαραίτητα για τη ζωή συστατικά. Η έλλειψή τους προκαλεί νοσήματα και το ερώτημα που προκύπτει είναι :

Παίρνουμε αρκετές βιταμίνες από την καθημερινή διατροφή ή οφείλουμε να λαμβάνουμε και διατροφικά συμπληρώματα;

Ο επιστημονικός κόσμος που ασχολείται με τη διατροφή, υποστηρίζει ότι, πλην περιπτώσεων αβιταμίνωσης, η διατροφή αρκεί. Η βιομηχανία σκευασμάτων αντίθετα υποστηρίζει και διαφημίζει το αντίθετο. Ο κόσμος είναι σε σύγχυση πιστεύοντας ότι τελικά το παραπάνω, δεν είναι δα και βλαπτικό. Δυστυχώς όμως δεν είναι έτσι και σε επίπεδο υγείας αλλά και σε οικονομικό.

Αντί λοιπόν να βελτιώσουμε τον τρόπο ζωής μας και την δίαιτά μας γενικά, νομίζουμε ότι με τα χάπια υποκαθιστούμε το φυσικό τρόπο πρόληψης, δίνουμε άλλοθι σε καταχρήσεις και θεωρούμε ότι «κερδίζουμε» το χρόνο που απαιτεί το καθάρισμα ενός φρούτου, ή η ετοιμασία μιας σαλάτας.

Η χρήση μεμονωμένων βιταμινών και ή συνδυασμών σε πολυβιταμινούχα σκευάσματα, είναι ευρέως διαδεδομένη στον Αναπτυγμένο κόσμο με τα ποσοστά να δείχνουν στις ΗΠΑ ποσοστό 49% να έχει κάνει χρήση 1 σκευάσματος βιταμινών και 32% πολυβιταμινών με κόστος για τον πληθυσμό αξίας $28,1 δισεκατομμύρια (2010).

Οι κυριότερες αιτίες είναι η πεποίθηση ότι η χρήση τους ενισχύει τον οργανισμό να προλάβει τις ασθένειες (καρδιαγγειακού, κακοήθειες, λοιμώξεις), να μειώσει το χρόνο ανάρρωσης σε όποιον νοσεί ή να ενισχύσει τις αντοχές και τη φυσική κατάσταση και να αυξήσει τη σωματική και πνευματική απόδοση.

Είναι όμως ο Αναπτυγμένος κόσμος (και η Ελλάδα) σε κατάσταση στέρησης βιταμινών από την διατροφή;

Η αβιταμίνωση λόγω στέρησης τροφής, αφορά γεωγραφικά χώρες στο επίπεδο φτώχειας, ή επιλεκτικό αποκλεισμό τροφών λόγω κακής, επιλεγμένης όμως, δίαιτας. Από τις έρευνες που διεξήγαν επιστήμονες -με κύρια αυτή από τη USPSTF (= Us Preventive Services Task Force)- δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι η εξωγενής χορήγηση πολυβιταμινούχων μειώνει τόσο τον κίνδυνο καρδιαγγειακών νοσημάτων ή συμβάλλει στη προστασία απέναντι σε κακοήθειες, που αποτελούν για τις ΗΠΑ 23.7% and 22.8% των ετήσιων θανάτων.

Σε αντίθεση με τη χρήση βιταμινών και πολυβιταμινούχων σε έτοιμα σκευάσματα, η φυσική πρόσληψη σε ένα ισορροπημένο διαιτολόγιο φρούτων, λαχανικών, δημητριακών ολ. αλέσεως, ελαιόλαδο, ψαριών και προϊόντων με χαμηλά κορεσμένα λιπαρά σαφώς έχει αποδείξει ότι προλαμβάνει την εμφάνιση καρδιαγγειακών συμβαμάτων και κακοήθειας (Μεσογειακή Δίαιτα).

Εννοείται ότι σε ειδικούς πληθυσμούς η χρήση βιταμινών συνιστάται όπως πχ εγκυμοσύνη και χορήγηση φυλλικού οξέως.

Βιταμίνη Α – β καροτένια

Καμιά απόδειξη πρόληψης καρδιαγγειακών νοσημάτων και κακοήθειας.

Αντίθετα:

Μείωση πυκνότητας οστών και αύξηση των ποσοστών καταγμάτων σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες, ηπατοτοξικότητα, τερατογένεση (σε δόση που υπερβαίνει τη συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη), αύξηση των ποσοστών καρκίνου πνεύμονα σε άτομα με προδιάθεση και άλλους παράγοντες κινδύνου (κάπνισμα, περιβάλλον με αμίαντο= 1996 The New England Journal of Medicine 18,000 άτομα υπό Βιτ Α + β καροτ> 46% αύξηση του καρκίνου του πνεύμονα οδήγησε σε διακοπή της μελέτης)

Η πιο διάσημη δηλητηρίαση και θάνατος από βιτ.Α συνέβη σε εξερευνητές της Ανταρκτικής (1912) που αναγκάστηκαν λόγω αποκλεισμού να τραφούν από τα σκυλιά των ελκήθρων τους αγνοώντας ότι το συκώτι τους αποτελεί πλούσια πηγή βιτ.Α.

Beta-Carotene

6 μελέτες, εκ των οποίων οι 2 δείχνουν αύξηση της εμφάνισης καρκίνου πνεύμονα στους ήδη καπνιστές με κυριότερη αυτή επί 29,000 Φιλανδών δημοσίευση στο The New England Journal of Medicine 1994 (Βιτ Ε+Β-καροτ) Υπερκαροτιναιμία = κιτρίνισμα του δέρματος.

Vitamin B (σύμπλεγμα)

Β3 = ηπατοτοξικότητα

Β6 = Περιφερική αισθητική νευροπάθεια σε δόση >200mg/μέρα, εξάνθημα

Β12 = εξάνθημα τύπου ακμής

Folic Acid (Β9)

Καμιά απόδειξη βελτίωση σχετικά με τη καρδιαγγειακή νοσηρότητα και θνησιμότητα, 1 μελέτη είχε ενδείξεις για αύξηση της εμφάνισης καρκίνου προστάτη.

Vitamin C

Η πιο γνωστή ίσως βιταμίνη που περιγράφηκε από την εποχή του Ιπποκράτη (2400πχ) που θεραπεύει το σκορβούτο, νόσημα που για αιώνες βασάνιζε την ανθρωπότητα. Ο Σκοτσέζος γιατρός James Lind πρωτοθεράπευσε σκορβούτο με χυμό από γκειπ φρουτ 1753 και η ανακάλυψη της βιταμίνης έγινε το 1933 από τους Albert Szent-Gyorgyi και Charles Glen King δίνοντας το όνομα ασκορβικό οξύ από a-scurvy (αντί-σκορβουτικό). Παρ’ όλα αυτά μέχρι στιγμής δεν υπάρχει καμιά απόδειξη πρόληψης καρδιαγγειακών νοσημάτων και κακοήθειας.

Δόση >2000 mg αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης νεφρολιθίασης. Η ενίσχυση της άμυνας και πρόληψη λοιμώξεων με φαρμακευτικά συμπληρώματα βιταμίνης C αμφισβητείται καθώς δεν έχει τεκμηριωθεί.

Vitamin D με ή χωρίς τη συγχορήγηση ασβεστίου

Καμιά απόδειξη πρόληψης καρδιαγγειακών νοσημάτων και κακοήθειας. Αύξηση της εμφάνισης νεφρολιθίασης. Υπερβολές στη χορήγηση ασβεστίου σχετίζεται με γαστρεντερικές διαταραχές.

Vitamin E

Από τις 6 μελέτες υπήρξαν ενδείξεις για αύξηση καρδιαγγειακού κινδύνου όπως το 2005 δημοσίευση στο «the Annals of Internal Medicine» μετανάλυση 19 μελετών με 136000 συνολικά άτομα, που ανέφερε αύξηση θνησιμότητας. Την ίδια χρονιά (2005) μελέτη στεφανιαίων και διαβητικών όπου χορηγήθηκε βιταμίνη Ε αύξανε τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιακής ανεπάρκειας. Υπήρξε επίσης 1 μελέτη αυξημένου κινδύνου για αιμορραγικά ΑΕΕ, και φυσικά η πιο πρόσφατη για αύξηση της εμφάνισης καρκίνου προστάτη δημοσιευμένη το 2011, (Journal of the American Medical Association).

Selenium

2 μελέτες: Καμιά απόδειξη βελτίωση σχετικά με τη καρδιαγγειακή νοσηρότητα και θνησιμότητα. Αντιφατικά αποτελέσματα σχετικά με την εμφάνιση ή πρόληψη του καρκίνου με ενδείξεις μόνο στους άνδρες που έχουν όμως διατροφική ανεπάρκεια, να ευνοούνται σχετικά με τη μη εμφάνιση καρκίνου, καμία όμως στατιστικά σημαντική απόδειξη καθώς απαιτείται μεγαλύτερες ομάδες ελέγχου. Υπερβολές στη χορήγηση σελήνιου σχετίζεται με γαστρεντερικές διαταραχές.

Πολυβιταμινούχα

Εξανθήματα. Αιμορραγική διάθεση

2004, ανάλυση of 14 τυχαιοποιημένων μελετών με βιταμίνες Α, C, E, β-καροτένια, μέταλλα και σελήνιο παρατηρήθηκε αύξηση θνησιμότητας

Γιατί η υπερβολή άρει το ευεργετικό αποτέλεσμα των βιταμινών και των ιχνοστοιχείων

Η μάχη οξειδωτικών παραγόντων με τα αντιοξειδωτικά είναι η μάχη καλού και κακού και συμβαίνει μέσα στα κύτταρα στα εργοστάσια ενέργειας τα μιτοχόνδρια. Κατά τη διάρκεια απελευθερώνονται τοξικά προϊόντα (ελεύθερες ρίζες) που κάνουν ζημιά στο DNA, στις κυτταρικές μεμβράνες και το ενδοθήλιο των αγγείων. Έτσι σχετίζονται με γήρανση, καρκίνο και αγγειοπάθεια.

Ο ίδιος ο οργανισμός παράγει αντιοξειδωτικά ενώ η φυσική προέλευση τους βρίσκεται σε φρούτα και λαχανικά. Παρόλα αυτά η χορήγηση μέσω έτοιμων σκευασμάτων δεν έχει το ίδιο όφελος «Ουκ εν τω πολλώ το ευ».

Ας μη ξεχνάμε άλλωστε ότι οι ελεύθερες ρίζες είναι μηχανισμός άμυνας του οργανισμού, σκοτώνουν μικρόβια, καρκινικά κύτταρα και υπερβολική χορήγηση αντιοξειδωτικών έχει το αντίθετο αποτέλεσμα, μειώνοντας την αποτελεσματικότητα του αμυντικού συστήματος και καθιστώντας το περισσότερο ανίκανο να αντιμετωπίσει εισβολές κάτι σαν την υπερβολική αποστείρωση.

Αυτό ονομάζεται το ΑΝΤΙΟΞΕΙΔΩΤΙΚΟ ΠΑΡΑΔΟΞΟ. Έτσι πλέον, για τους υγιείς ανθρώπους, κανένας επίσημος οργανισμός Υγείας δε συνιστά την επιπλέον χορήγηση συμπληρωμάτων.

Η υγεία δε χορηγείται με χάπια. Είναι μια συνεχής προσπάθεια που περιλαμβάνει άσκηση για τη καλή φυσική κατάσταση και ισορροπημένη διατροφή, αποφυγή καταχρήσεων και καπνίσματος. Το μαγικό χάπι δεν έχει ακόμα κυκλοφορήσει.

Μην παίρνετε συμπληρώματα χωρίς ιατρική συνταγή. Ενημερώστε το γιατρό σας για οτιδήποτε λαμβάνετε ως συμπλήρωμα ακόμα και αν σας το σύστησαν ως 100% εγγυημένο και ασφαλές και το θεωρείτε αβλαβές.