Αλωπεκία: Όλα τα είδη και οι τρόποι θεραπείας

Αλλωπεκία είναι μια απρόβλεπτη καλοήθης νόσος αγνώστου αιτιολογίας στην οποία παρατηρείται η τέλεια έλλειψη ή και η αραίωση των τριχών της κεφαλής ή και του σώματος λόγω πτώσεως και σπάνια λόγω αγενεσίας.

Ενοχοποιούνται συχνότερα διάφοροι γενετικοί παράγοντες-κληρονομικότητα (10%-42% θετικό οικογενειακό ιστορικό), σωματικό και ψυχικό στρες, τραυματισμοί και παρατεταμένα εμπύρετα νοσήματα, αυτοάνοσα νοσήματα, θυρεοειδοπάθειες , αναιμία, σακχαρώδης διαβήτης, μυασθένεια, ελκώδη κολίτιδα. Συσχέτιση με λοιμώξεις, φάρμακα και ψυχολογικοί παράγοντες είναι μερικά ακόμη απ τα αίτια.

Θεωρείται φυσιολογική η πτώση από 50-100 τριχών ημερησίως, εφόσον αντικαθίστανται από αντίστοιχες φυσιολογικές τρίχες. Σε κανονικές συνθήκες το 80-85% των τριχών βρίσκονται στην αναγενή φάση που διαρκεί περίπου 6 χρόνια- τότε μεγαλώνουν και είναι δυνατές και δύσκολο να βγουν από το δέρμα, το 1-2% στην καταγενή φάση που διαρκεί περίπου 1 μήνα και η τρίχα σταματά να αναπτύσσεται και προοδευτικά νεκρώνεται, το 15 –20% στην τελογενή φάση όπου έχει νεκρωθεί ο βολβός (ρίζα) τους και απλά συγκρατούνται στο θύλακο μέχρι να πέσουν (διάρκεια 3-4 μήνες), και το 1-2% των τριχών είναι δυστροφικές.

Σε κάποια άτομα, όμως, η πτώση δεν είναι σταθερή και παρουσιάζει εποχιακή διακύμανση. Στην πράξη, χάνουμε λιγότερες από 100 τρίχες ημερησίως. Όταν, όμως η απώλεια είναι μεγαλύτερη, τότε η κατάσταση είναι παθολογική, ιδιαίτερα αν οι νέες τρίχες είναι λεπτότερες και μικρότερες από αυτές που αντικαθιστούν.

Είδη αλωπεκίας

Οι αλλωπεκίες διακρίνονται σε:

• Διάχυτη (απώλεια τριχών απ όλο το τριχωτό της κεφαλής),
• Περιγεγραμμένη (κατά πλάκες) και
• Ολική αρχικά, παροδική και μόνιμη στην συνέχεια, καθώς και σε
• Ουλωτική και μη-ουλωτική. Στην μη-ουλωτική αλωπεκία συναντάμε 3 τύπους:

1. Ανδρογενετικού τύπου αλωπεκία (φαλάκρα)
2. Γυροειδής αλωπεκία
3. Τριχορροή (effluvium) αναγενή ή τελογενή

Παθολογικές καταστάσεις στις οποίες εμφανίζεται η μη-ουλωτική αλωπεκία είναι πολλές. Κυριότερες απ’ αυτές είναι: νεογνική ηλικία, μετά την εγκυμοσύνη, λοιμώδη νοσήματα, ακτίνες Χ, συγκινησιακοί παράγοντες και ψυχικά νοσήματα. Δερματικά νοσήματα, διαταραχές του μεταβολισμού, ταχεία απώλεια βάρους, ορμονικές διαταραχές, τοξικές ουσίες και φάρμακα: αντιπηκτικά, αντιθυρεοειδικά ,φάρμακα κατά της χοληστερίνης, υδράργυρος, υπερβιταμίνωση Α, Λίθιο, σιμετιδίνη, βορικό κ.α.

Α) Ανδρογενετικού τύπου Αλωπεκία (φαλάκρα)

Οφείλεται στην επίδραση των ανδρογόνων επί των τριχοθυλακίων σε άτομα με γενετική προδιάθεση. Κυριότερος εκπρόσωπος των ανδρογόνων είναι η τεστοστερόνη. Πολύ σωστά πρώτος ο Αριστοτέλης, παρατήρησε ότι τα παιδιά και οι γυναίκες δεν παρουσίαζαν φαλάκρα. Το ίδιο συνέβαινε και με τους ευνουχισμένους. Το γεγονός ότι η χορήγηση τεστοστερόνης στους ευνουχισμένους έχει ως αποτέλεσμα την εμφάνιση φαλάκρας είναι αποδεικτικό της ορμονικής αιτιολογίας. Τόσο στους φαλακρούς όσο και στους ανθρώπους που διατηρούν τα μαλλιά τους η τεστοστερόνη είναι γενικά στα ίδια φυσιολογικά επίπεδα στο αίμα.

Στο θύλακο της τρίχας η τεστοστερόνη, με τη δράση του ενζύμου 5α-αναγωγάση (5α-reductase), μετατρέπεται στο ισχυρότατο παράγωγό της, την διυδροτεστοστερόνη (DHT), που είναι υπεύθυνη για την ανδρογενετική αλωπεκία. Προφανώς όσοι έχουν κληρονομήσει την παρουσία του ενζύμου στους θυλάκους της τρίχας (άνδρες ή γυναίκες ) θα παρουσιάσουν νωρίτερα ή αργότερα αλωπεκία. Στην εξέλιξη της νόσου επιβαρυντικό ρόλο φαίνεται να παίζει η ψυχολογική επιβάρυνση για την εμφάνιση του προβλήματος. Στο 5% των ανδρών πριν τα 20 έτη αρχίζει μία συμμετρική μετωποκροταφική αραίωση καθώς και ελαφρά απώλεια των τριχών κατά μήκος της πρόσθιας γραμμής (τύπος Ι). Κατά την τρίτη δεκαετία, υπάρχει επιδείνωση και μερική απώλεια των τριχών της κορυφής (τύπος ΙΙ). Με την αύξηση της ηλικίας η απώλεια γίνεται εντονότερη και στις δύο θέσεις(τύπος ΙΙΙ).Στον τύπο ΙV γίνεται συνένωση των δυο θέσεων και πλήρης απογύμνωση της βρεγματικής περιοχής. Τέλος στον τύπο V παραμένει μόνο μια περιφερειακή ζώνη τριχώματος.

Στις γυναίκες η ανδρογενετική αρχίζει αργότερα και εξελίσσεται βραδύτερα. Αρχικά η εικόνα είναι τύπου διάχυτης αραίωσης στην κορυφή. Ο τύπος Ι αναπτύσσεται στην ηλικία των 40 ετών, ενώ οι τύποι IVκαι V είναι εξαιρετικά σπάνιοι. Η παραγωγή τεστοστερόνης όμως μπορεί να είναι αυξημένη οπότε πρέπει να γίνεται μερικές φορές ορμονικός έλεγχος. Άλλες φορές όμως υπάρχει απλά γενετική προδιάθεση, ιδίως αν οι συγγενείς και από τους δύο γονείς έχουν πρόβλημα αλωπεκίας.

Β) Γυροειδής Αλωπεκία (Alopecia Areata)

Αφορά κυρίως νεαρά άτομα (5-30ετών) και μπορεί να συνυπάρχει με διάφορα αυτοάνοσα νοσήματα π.χ(λεύκη-ψωρίαση), αν και ενοχοποιείται η κληρονομικότητα, ενδοκρινολογικές και νευροψυχικές διαταραχές. Εμφανίζεται αρχικά με μια ή περισσότερες αποψιλωτικές πλάκες στο τριχωτό της κεφαλής ή στο γένι στους άνδρες διαμέτρου 1-5εκατοστά.Οι τρίχες λείπουν τελείως και το δέρμα είναι λείο, λευκωπό και μαλακό με διευρυμένους πόρους. Μπορεί να εμφανιστεί σε φρύδια, βλεφαρίδες, μασχάλη, εφήβαιο. Η πρόγνωση και η εξέλιξη της νόσου δεν είναι ίδια από ασθενή σε ασθενή.

Γ) Διάχυτη Αλωπεκία (Telogen effluvium)

Σ αυτή τη μορφή τριχόπτωσης παρατηρείται ελάττωση της πυκνότητας της τριχοφυίας σε όλη την έκταση του τριχωτού. Αυτό γίνεται απ τη διακοπή της φυσιολογικής εξέλιξης του κύκλου ζωής των μαλλιών: τα μαλλιά, που βρίσκονται κατά 85% στην αναγενή φάση, εισέρχονται απότομα στην τελογενή φάση, που είναι το τελευταίο στάδιο στη διάρκεια ζωής της τρίχας. Στο τελογενές στάδιο, οι τρίχες παραμένουν για περίπου 4 μήνες και ακολούθως αποπίπτουν, καθώς άλλες τρίχες αναπτύσσονται στη θέση τους και της ωθούν προς αποδέσμευση. Όταν η αντικατάσταση γίνεται προοδευτικά δεν φαίνεται η απώλεια. Ο συγκεκριμένος όμως μαζικός χρονικός συντονισμός στην τελογενή τριχορροή επιφέρει διάχυτη αραίωση στο τριχωτό για το διάστημα που οι νέες τρίχες βρίσκονται ακόμη υπό ανάπτυξη.

Είναι ένα φαινόμενο που πλήττει πολλούς ενήλικες, κυρίως γυναίκες σε κάποια φάση της ζωής τους ενώ στους άνδρες είναι μάλλον σπάνιο. Στην πραγματικότητα, όλοι έχουμε βιώσει τη φάση της διάχυτης αλωπεκίας τους πρώτους μήνες της ζωής μας.

Συνήθως το φαινόμενο είναι αναστρέψιμο και σε λίγους μήνες έως ένα χρόνο, η αραίωση έχει αποκατασταθεί και τα τριχοθυλάκια παραμένουν υγιή. Σε κάποιες περιπτώσεις, η διάχυτη αλωπεκία μπορεί να λειτουργήσει ως προπομπός της ανδρογενετικής. Τα μαλλιά επανεκφύονται, όμως πιο λεπτά και συρρικνωμένα από ότι πριν, με αποτέλεσμα να μην επιτυγχάνεται ο αρχικός βαθμός πυκνότητας.

Στις περιπτώσεις που η διάχυτη αλωπεκία επιμένει και τείνει να εξελιχθεί σε χρόνια, επιβάλλεται πλήρης, ολοκληρωμένη διερεύνηση για να εντοπιστεί η παθολογική αιτία που συντηρεί το φαινόμενο. Κλασσικά αίτια είναι η σιδηροπενία με χαμηλή φεριτίνη ή/και αναιμία, ο υποθυρεοειδισμός, το ψυχικό στρες, παρατεινόμενα εμπύρετα νοσήματα, αυστηρές ολιγοθερμιδικές δίαιτες, ο τοκετός, μεγάλες εγχειρήσεις, λήψη διαφόρων φαρμάκων κ.α. Η αυξημένη απώλεια των μαλλιών συνήθως εμφανίζεται 3-4 μήνες μετά το επιβαρυντικό γεγονός και συνεχίζει εφόσον αυτό χρονίζει.

Δ) Ολική Αλωπεκία (Alopecia Totalis)

Πρόκειται για την πιο εκτεταμένη μορφή της γυροειδούς αλωπεκίας.Παρατηρείται ολική απώλεια όλων των τριχών της κεφαλής, των φρυδιών και των βλεφαρίδων. Οι λόγοι που οδηγούν σ αυτή την απώλεια δεν είναι γνωστοί, αλλά πιθανών να οφείλεται σε δυσλειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Το στρες είναι μερικές φορές ένας ενοχοποιητικός παράγοντας του συγκεκριμένου τύπου αλωπεκίας, αλλά έχουν αναφερθεί και περιπτώσεις ατόμων που δεν είχαν καθόλου στρες. Σαν θεραπεία προτείνονται τα κυτταροτοξικά φάρμακα (Μεθοτρεξάτη) αλλά και τα κορτικοστεροειδή.

Ε) Αλωπεκία μετά από χημειοθεραπεία ή ακτινοβολία (anagen effluvium)

Πρόκειται για μια μορφή παροδικής τριχόπτωσης μετά από την επίδραση τοξικών και χημικών παραγόντων(ακτινοθεραπεία-χημειοθεραπεία) Οι τρίχες της αναγενούς φάσης (85%) δεν περνάνε πρώτα στην τελογενή αλλά πέφτουν κατευθείαν.Η τριχόπτωση αρχίζει συνήθως μετά από 1-3 εβδ. απ την έναρξη της εν λόγω θεραπείας και μετά το πέρας των θεραπειών η τριχοφυία επανέρχεται στην αρχική κατάσταση, είναι δηλαδή μια κατάσταση αναστρέψιμη, που όμως αγχώνει πολύ τους ασθενείς.

Θεραπεία της αλωπεκίας

Μερικές φορές για τη διάκριση του είδους της αλωπεκίας υπάρχει δυσκολία. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις βοηθά το τριχοριζόγραμμα. Πολλές φορές, θεωρείται απαραίτητο για να κριθεί και η πορεία της αλωπεκίας. Άλλες διαγνωστικές μέθοδοι είναι η βιοψία δέρματος και η μελέτη των τριχών στο μικροσκόπιο.Στις περιπτώσεις των ουλωτικών αλωπεκιών θα πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή γιατί το ψυχολογικό πρόβλημα της εμφάνισης πολύ δύσκολα επιλύνεται.

Θεραπεία γυροειδούς αλωπεκίας

• Ενέσεις κορτιζόνης: η πιο συνήθης θεραπεία είναι η έγχυση κορτιζόνης στην πάσχουσα περιοχή. Οι ενέσεις γίνονται μέσα και γύρω απ την πάσχουσα περιοχή και τα αποτελέσματα είναι εμφανή μέσα σε 4-8 εβδομάδες. Eπανάληψη μετά από 4-6εβδ.
• Διάλυμα μινοξιδίλης: τοπική εφαρμογή διαλύματος Minoxidil 5% δύο φορές την εβδομάδα διεγείρει ξανά την τριχοφυΐα και το αποτέλεσμα εμφανίζεται μετά από περίπου 4 μήνες. Η νέα τρίχα είναι πιο λεπτή από τη φυσική. Πρέπει να αποφεύγεται η διαβροχή του μετώπου με το διάλυμα, γιατί μπορεί να εμφανιστεί ανεπιθύμητη τριχοφυΐα στην περιοχή αυτή. Μη αποτελεσματική σε ασθενείς με καθολική αλωπεκία. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε συνδυασμό με αθραλίνη.
• Συστηματική χορήγηση κορτικοστεροειδών: για έκταση πάνω από 50% της νόσου, συστήνεται χορήγηση πρεδνιζολόνης(30-40mg) και σταδιακή μείωση ανα εβδομ.
• Κρέμα ή αλοιφή ανθραλίνης: εφαρμόζεται τοπικά 20-60 λεπτά. Ανταπόκριση σε 3 μήνες- πολύ καλό αποτέλεσμα σε 6 μήνες. Η ανθραλίνη ερεθίζει το δέρμα ενώ προκαλεί παροδικό αποχρωματισμό της περιοχής όπου εφαρμόζεται. Πρέπει να αποφεύγεται η επαφή της με τα μάτια. Ανεπιθύμητες ενέργειες : ερεθιστική δερματίτιδα, κνησμός (φαγούρα), ερύθημα(κοκκινίλα), απολέπιση.

Θεραπεία ανδρογενετικής αλωπεκίας

Τα εγκεκριμένα φάρμακα για την πιο συχνή αιτία αλωπεκίας είναι 2: η φιναστερίδη και η μινοξιδίλη. Η φιναστερίδη σε λήψη από το στόμα αναστέλλει την 5α-αναγωγάση και εμποδίζει τη δημιουργία της διυδροτεστοστερόνης. Είναι το πιο αποτελεσματικό φάρμακο για την αλωπεκία, ιδίως αν ληφθεί στα αρχικά στάδια. Οι ανεπιθύμητες ενέργειες είναι σε μικρό ποσοστό ανδρών (1-2%) οτι μειώνει τη λίμπιντο και τη διάρκεια στύσης, παρενέργειες αναστρέψιμες με τη διακοπή του φαρμάκου.

Απαγορεύεται η χρήση της από γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας γιατί σε περίπτωση εγκυμοσύνης με άρρεν κύημα οδηγεί σε γυναικεία εξωτερικά γεννητικά όργανα.

Η μινοξιδίλη σε συγκεντρώσεις 2% για τις γυναίκες και 5% για τους άνδρες βοηθά μετρίως στη διατήρηση των μαλλιών που έχουν μείνει με τοπική εφαρμογή σε λοσιόν ή αφρό.

Το πρόβλημα και με τις δύο θεραπείες είναι οτι χρειάζονται αρκετοί μήνες συνεχούς θεραπείας για να έχουν αποτέλεσμα (τουλάχιστον 6) και αν διακοπούν τα μαλλιά επανέρχονται στην προηγούμενη ή και χειρότερη κατάσταση μετά από 3-4 μήνες.

Τα διάφορα σκευάσματα με μορφή πολυβιταμινών από το στόμα δεν έχουν πάρει έγκριση για ανδρογενετική αλωπεκία αλλά βοηθάνε όταν η τριχόπτωση είναι της μορφής τελογενούς τριχορροής (telogen effluvium) σχεδόν αποκλειστικά σε γυναίκες με προβλήματα σιδηροπενίας, αβιταμίνωσης, αυστηρής δίαιτας κτλ. Αντίστοιχα τα διάφορα σαμπουάν είναι δύσκολο να φθάσουν στη ρίζα της τρίχας αλλά μπορούν να προετοιμάζουν κατάλληλα το δέρμα για τη δράση των λοσιόν με μινοξιδίλη.

Σήμερα αρκετοί γιατροί χρησιμοποιούν και εναλλακτικές θεραπείες για την αλωπεκία όπως μεσοθεραπεία με βιταμίνες και φιναστερίδη τοπικά, διέγερση τριχοθυλακίων με lasers, μεθόδους που σε κάποιες περιπτώσεις συμβάλλουν στην διατήρηση των μαλλιών.

Καθώς το θέμα της αλωπεκίας απασχολεί πολύ κόσμο πολλές εταιρείες παγκοσμίως προσπαθούν να ανακαλύψουν νέα σκευάσματα που θα αναστέλουν το πρόβλημα ή και θα το διορθώνουν με επανέκφυση τριχών. Τα πρώτα αποτελέσματα είναι ελπιδοφόρα και ίσως σε λίγα χρόνια να υπάρχουν ακόμα πιο αποτελεσματικές θεραπείες.