Ανεπάρκεια σιδήρου: Συμπτώματα, αίτια και θεραπεία για την σιδηροπενική αναιμία

Έλλειψη σιδήρου υπάρχει, όταν τα αντίστοιχα επίπεδα αυτού του μετάλλου πέφτουν πολύ χαμηλά. Πολλές φορές ακούμε από γνωστούς και φίλους να λένε «μου έπεσε ο αιματοκρίτης«, «δεν έχω σίδηρο», «ζαλίζομαι», «πέφτουν τα μαλλιά μου, μάλλον έχω αναιμία«. Τι είναι όμως η αναιμία; Υπάρχει μόνο μία αναιμία; Πρέπει όλοι να παίρνουμε σίδηρο γι’ αυτό; Είναι όλες οι αναιμίες ίδιες; Μήπως υπάρχουν και αναιμίες που κάποιος μπορεί να έχει και εκ γενετής;

Ανεπάρκεια σιδήρου: Τι είναι η αναιμία

Η αναιμία δεν αποτελεί νόσο, αφού είναι αποτέλεσμα ποικίλων ασθενειών. Χαρακτηρίζεται ως μια παθολογική κατάσταση στην οποία η συνολική μάζα των ερυθρών αιμοσφαιρίων είναι μικρότερη από την φυσιολογική. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την μειωμένη ύπαρξη αιμοσφαιρίνης στο αίμα (αιμοσφαιρίνη είναι η πρωτεΐνη που περιέχεται στα ερυθρά αιμοσφαίρια).

Η αιμοσφαιρίνη μεταφέρει το οξυγόνο (Ο2) από τους πνεύμονες στα όργανα του σώματος και στους ιστούς μας. Αμέσως μετά προσλαμβάνει το διοξείδιο του άνθρακα (CO2) και το μεταφέρει στους πνεύμονες, έτσι ώστε να αποβληθεί από τον οργανισμό με την εκπνοή.

Η αιμοσφαιρίνη χρειάζεται τον σίδηρο για την σύνθεσή της. Η έλλειψη του σιδήρου στον οργανισμό έχει ως αποτέλεσμα την εμφάνιση μιας από τις μορφές της αναιμίας, την σιδηροπενική αναιμία.

Ανεπάρκεια σιδήρου: Τι συμβαίνει στο αίμα

Στα περισσότερα έμβια όντα υπάρχει αίμα. Αυτό είναι ένα σύνολο κυττάρων (ερυθρά, λευκά, αιμοπετάλια) με διαφορετικούς ρόλους που κυκλοφορούν μέσα σε ένα υγρό (πλάσμα) που περιέχει εκτός από τα κύτταρα, νερό και διάφορες ουσίες διαλυμένες σε αυτό, όπως σάκχαρα, λιπίδια, πρωτεΐνες, μέταλλα (νάτριο, κάλιο, ασβέστιο), ορμόνες ελεύθερες ή συνδεδεμένες με πρωτεΐνες και φυσικά και άχρηστες ουσίες που αποβάλλονται από τα κύτταρα.

Ο βασικός ρόλος του αίματος είναι η τροφοδοσία όλων των ιστών του σώματος με θρεπτικά στοιχεία και οξυγόνο και η αντίστοιχη μεταφορά των «σκουπιδιών» για απόρριψη.

Ως αιματοκρίτη ορίζουμε το ποσοστό των ερυθρών αιμοσφαιρίων μέσα στο σύνολο του αίματος, νούμερο που κυμαίνεται κατά μέσο όρο γύρω στο 45%, και πιο συγκεκριμένα σε 40-52% για τους άνδρες και σε 36-48% για τις γυναίκες.

Τα ερυθρά αιμοσφαίρια είναι τα κύτταρα που κουβαλούν τα αέρια ανταλλαγής για την ενέργεια που χρειάζονται οι ιστοί, δηλαδή το οξυγόνο και το διοξείδιο του άνθρακα (απόβλητο), από τους πνεύμονες στους ιστούς. Για να το πετύχουν αυτό έχουν μια πρωτεΐνη την αιμοσφαιρίνη που έχει στενή συγγένεια με τα αέρια αυτά. Απαραίτητος στη δομή της αιμοσφαιρίνης είναι ο σίδηρος για τον οποίο γίνεται τόσος λόγος. Ανεπάρκεια σιδήρου προκαλεί αλλαγή στο ποσό της αιμοσφαιρίνης, το μέγεθος των ερυθρών και τον αριθμό τους και τελικά σε πτώση του αιματοκρίτη.

Η σιδηροπενική αναιμία είναι η συνηθέστερη μορφή αναιμίας στον κόσμο και είναι μια μορφή αναιμίας που προκύπτει όταν ο οργανισμός παρουσιάζει έλλειψη σιδήρου. Η ανεπάρκεια σιδήρου διαταράσσει την λειτουργία της αιμοσφαιρίνης με αποτέλεσμα να περιορίζεται η μεταφορά του οξυγόνου στους ιστούς.

Σιδηροπενική αναιμία: Αίτια

Η σιδηροπενική αναιμία προκαλείται όταν ο οργανισμός:

1. Χάνει αίμα και σίδηρο εξαιτίας εμφανούς αιμορραγίας που προκαλείται από ασθένεια του πεπτικού, όπως είναι οι αιμορροΐδες, το πεπτικό έλκος, τα νεοπλάσματα, τα εκκολπώματα και φυσικά στις γυναίκες ηέμμηνος ρύση. Μη αντιληπτό εξαιτίας μικροσκοπικής αιμορραγίας είτε λόγω των παραπάνω αιτιών αλλά σε μικρότερο βαθμό μη ικανό να το καταλάβει ο ασθενής, είτε μετά από τη λήψη φαρμάκων όπως η ασπιρίνη και τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη (φάρμακα που δίνουμε για πόνο).
2. Δεν προσλαμβάνει επαρκές σίδηρο είτε γιατί δεν του παρέχεται μέσω της διατροφής είτε γιατί, ακόμη και όταν του παρέχεται, δε μπορεί να το απορροφήσει (λόγω προβλημάτων απορρόφησης που αφορούν το πεπτικό – στομάχι, έντερο).
3. Έχει αυξημένες ανάγκες για σίδηρο (παιδική ηλικία, εγκυμοσύνη).

Το 30% του ολικού σιδήρου περίπου που έχουμε στο σώμα μας βρίσκεται αποθηκευμένο στο συκώτι, τον σπλήνα και τον μυελό των οστών με τη μορφή ουσιών, όπως φερριτίνη και αιμοσιδηρίνη, προσλαμβάνεται από τον οργανισμό μέσω των τροφών και απορροφάται από το λεπτό έντερο. Αν υπάρχει ανεπάρκεια σιδήρου ο οργανισμός κινητοποιεί τον αποθηκευμένο.

Ανεπάρκεια σιδήρου: Συμπτώματα σιδηροπενικής αναιμίας

• Κόπωση
• Ωχρό δέρμα
• Αδυναμία
• Πονοκέφαλος
• Ζάλη
• Λαχάνιασμα
• Κρύα χέρια και πόδια
• Ευερεθιστότητα
• Αίσθημα παλμών (δηλαδή «φτερούγισμα» στην καρδιά)
• Ανορεξία (ειδικά σε βρέφη και παιδιά με σιδηροπενική αναιμίαδιαταραχή ανάπτυξης)
• Διάσπαση προσοχής
• Ευπάθεια σε λοιμώξεις
• Eιδικά συμπτώματα σιδηροπενίας
• Εύθραυστα και κοίλα νύχια (κοιλονυχία)
• Πόνος και κάψιμο στη γλώσσα εξαιτίας λέπτυνσης των πλαϊνών επιφανειών της (γλωσσίτιδα)
• Χειλίτιδα
• Ασυνήθιστη επιθυμία για μη θρεπτικές ουσίες, όπως είναι ο πάγος και τα παγωμένα λαχανικά

Ανεπάρκεια σιδήρου: Θεραπεία

Οι περισσότεροι λένε αβίαστα «θα πάρω σίδηρο». Είναι αυτό η λύση; ΟΧΙ!

Η σιδηροπενική αναιμία δεν είναι κάτι για αυτο-διάγνωση και θεραπεία. Όλες οι αναιμίες δεν είναι σιδηροπενικές και ειδικά στη σιδηροπενική αναιμία η ουσία δεν είναι η συμπτωματική της αντιμετώπιση (δηλαδή λείπει σίδηρος = παίρνω σίδηρο) αλλά η αιτιολογική (δηλαδή το γιατί λείπει σίδηρος).

Άλλωστε η υπερφόρτωση του οργανισμού με σίδηρο χωρίς λόγο, μπορεί να είναι επικίνδυνο γιατί η συσσώρευση σιδήρου μπορεί να βλάψει το συκώτι σας και να προκαλέσει άλλες επιπλοκές.

Ουσιαστικά στην ανακάλυψη μια σιδηροπενίας οφείλει ο γιατρός κυρίως να αποκλείσει (αν δεν υπάρχει οφθαλμοφανής ερμηνεία πχ περίοδος, εγκυμοσύνη, χορτοφαγία) την απώλεια αίματος από το πεπτικό σύστημα (στομάχι, έντερο).

Αυτός είναι άλλωστε και ο λόγος που στα πλαίσια της πρόληψης του καρκίνου του παχέος εντέρου η μικροσκοπική ανίχνευση αιμοσφαιρίνης στα κόπρανα και φυσικά η κολονοσκόπηση ανήκει στο συνιστώμενο υποχρεωτικό προληπτικό έλεγχο για τους ενήλικες  άνω των 50 ετών.