Το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο (ΑΕΕ) ορίζεται ως αιφνίδια βλάβη του εγκεφαλικού ιστού προερχόμενη από διαταραχή της αιμάτωσης του με μόνιμη ή παροδική επίπτωση στις λειτουργίες του, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμός Υγείας.
Γράφει ο Δρ. Νικόλαος Μελάς*
Η βαρύτητά του εξαρτάται από την περιοχή του εγκεφάλου που προσβάλλει και από την έκταση της βλάβης. Δεν αποτελεί ιδιαίτερη πάθηση αλλά είναι το κλινικό αποτέλεσμα πλήθους παθήσεων, πολλές από τις οποίες μπορούν να προληφθούν και να θεραπευτούν.
Το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο αποτελεί την τρίτη αιτία θανάτου στις δυτικές κοινωνίες (προηγούνται τα καρδιαγγειακά νοσήματα και ο καρκίνος).
Η επίπτωσή του ανέρχεται σε 300 νέα επεισόδια ανά 100.000 γενικού πληθυσμού ανά έτος, με θνητότητα 30%. Στους επιζήσαντες η νοσηρότητα είναι πολύ υψηλή, με την πλειονότητα των ασθενών να μην ανακάμπτουν πλήρως.
Ο δε κίνδυνος νέου ΑΕΕ σε αυτούς τους ασθενείς είναι 50% στην 5ετία. Η νόσος έχει σημαντική οικονομική επιβάρυνση για τα συστήματα Υγείας. Μόνο στις ΗΠΑ υπολογίζεται ότι το συνολικό κόστος αγγίζει ετησίως τα 45 δισεκατομμύρια δολάρια.
Αναλόγως με την παθογένειά τους, τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια διακρίνονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: στα ισχαιμικά που αποτελούν το 90% των περιστατικών και στα αιμορραγικά (10%).
Τα ισχαιμικά ΑΕΕ προκαλούνται από μειωμένη παροχή αίματος σε κάποια περιοχή του εγκεφάλου. Τα αιμορραγικά σχετίζονται με ενδοεγκεφαλική ή υπαραχνοειδή αιμορραγία, απότοκο αυξημένης αρτηριακής πίεσης ή ενδοκράνιου ανευρύσματος που υπέστη ρήξη.
Η στένωση καρωτίδας
Με τη σειρά τους τα ισχαιμικά ΑΕΕ διακρίνονται σε εμβολικά, θρομβωτικά και οφειλόμενα σε μικροαγγειοπάθεια. Ένα από τα συχνότερα αίτια ισχαιμικών ΑΕΕ αποτελεί και η νόσος του καρωτιδικού διχασμού ή στένωση καρωτίδας, δηλαδή της βασικής αρτηρίας που αιματώνει τον εγκέφαλο.
Αποτελεί πάθηση που ανήκει στο φάσμα της Αγγειολογίας-Αγγειοχειρουργικής και σήμερα μπορεί να προβλεφθεί και να θεραπευτεί πλήρως.
Η καρωτιδική στένωση προκαλεί εγκεφαλικό επεισόδιο είτε με το μηχανισμό της θρόμβωσης ή με εμβολή ή με χαμηλή παροχή αίματος. Σχετίζεται συνήθως με το σχηματισμό αθηρωματικής πλάκας αντίστοιχα στο διχασμό της κοινής καρωτίδας αρτηρίας στον τράχηλο.
Προδιαθεσικοί παράγοντες αποτελούν η αρτηριακή υπέρταση, η υπερλιπιδαιμία, κάπνισμα, ο σακχαρώδης διαβήτης, η παχυσαρκία, η καθιστική ζωή, το stress, οικογενείς και γονιδιακοί παράγοντες.
Τα εγκεφαλικά επεισόδια που οφείλονται σε καρωτιδική στένωση εκδηλώνονται ως παροδικά (ΠΑΕΕ) ή μόνιμα (ΜΑΕΕ). Τα παροδικά ΑΕΕ έχουν εστιακή νευρολογική σημειολογία (ημισφαιρική ή από τον οφθαλμό) που διαρκεί λιγότερο από 24 ώρες. Τα μόνιμα ΑΕΕ διαρκούν πάνω από 24 ώρες με επακόλουθη βελτίωση, επιδείνωση ή στασιμότητα της κλινικής εικόνας.
Η κλινική εικόνα
Η κλινική εκδήλωση που έχει το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο κυμαίνεται από την ασυμπτωματική στένωση μέχρι τον αιφνίδιο θάνατο και μπορεί να συμπεριλαμβάνει:
- Κινητικές διαταραχές (ημιπάρεση της αντίθετης με τη βλάβη πλευράς του άνω άκρου ή κάτω άκρου ή προσώπου)
- Αισθητικές διαταραχές (ημιυπαισθησία αντίθετης πλευράς άνω / κάτω άκρου, προσώπου)
- Διαταραχές όρασης σύστοιχα με τη βλάβη (αμαύρωση fugax)
- Αφασικές διαταραχές (ομιλίας, αντίληψης, δυσαρθρία, απραξία, αγνωσία από το επικρατούν ημισφαίριο)
- Κώμα και αιφνίδιο θάνατο
Η διάγνωση
Η διάγνωση της καρωτιδικής στένωσης γίνεται εύκολα από την αγγειοχειρουργική εξέταση (ιστορικό, προδιαθεσικοί παράγοντες, συμπτωματολογία, κλινική εξέταση).
Αξίζει να τονίσουμε ότι σε μεγάλο ποσοστό η καρωτιδική στένωση μπορεί να είναι ασυμπτωματική πριν από την εκδήλωση ενός σοβαρού ΑΕΕ. Γι’ αυτό τον λόγο η προληπτική εξέταση του πληθυσμού άνω των 50 ετών έχει μεγάλη προληπτική σημασία.
Η διάγνωση επιβεβαιώνεται με υπερηχογράφημα (triplex καρωτίδων), μία απλή και αναίμακτη εξέταση. Επιπλέον η μαγνητική ή η κλασσική αγγειογραφία και η αξονική ή μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου προσθέτουν πληροφορίες για τη θεραπευτική προσέγγιση.
Η θεραπευτική προσέγγιση
Η απόφαση για τη θεραπευτική επιλογή (συντηρητική αγωγή με φάρμακα ή επέμβαση) για την αντιμετώπιση της στένωσης, βασίζεται κυρίως στους ακόλουθους παράγοντες:
- Βαθμός και μορφολογία στένωσης
- Κατάσταση της άλλης καρωτίδας
- Κλινικό στάδιο νόσου
- Ηλικία
- Φύλο
- Γενική κατάσταση ασθενούς
Αξιολογώντας σωστά αυτούς τους παράγοντες και εφαρμόζοντας την κατάλληλη θεραπεία, ο κίνδυνος για αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο σχεδόν εκμηδενίζεται. Η συντηρητική αγωγή (εκτός από τη ρύθμιση των προδιαθεσικών παραγόντων) περιλαμβάνει φάρμακα όπως τα αντιαιμοπεταλιακά (κλοπιδογρέλη, ασπιρίνη), τα υπολιπιδαιμικά (στατίνες) και όλα εκείνα που τροποποιούν τους παράγοντες κινδύνου.
Η χειρουργική θεραπεία, περιλαμβάνει την αντιμετώπιση-αφαίρεση της αθηρωματικής πλάκας που προκαλεί την καρωτιδική στένωση. Αυτή γίνεται:
- Είτε με κλασσική χειρουργική τομή (καρωτιδική ενδαρτηριεκτομή) στον τράχηλο συνήθως υπό γενική αναισθησία που περιλαμβάνει την αφαίρεση της πλάκας και την συρραφή εμβαλώματος
- Είτε με ενδαγγειακή τεχνική (αγγειοπλαστική καρωτίδας) υπό τοπική αναισθησία από τη μηριαία αρτηρία που περιλαμβάνει τη διαστολή της στένωσης με μπαλόνι και την τοποθέτηση νάρθηκα (stent)
Κάθε μέθοδος έχει ενδείξεις και πλεονεκτήματα και πρέπει να εφαρμόζεται υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις αποκλειστικά από εξειδικευμένους αγγειοχειρουργούς.
Η αγγειοπλαστική της καρωτίδας
Τα τελευταία χρόνια η αγγειοπλαστική της καρωτίδας έχει εξελιχθεί ραγδαία στηριζόμενη στην καθημερινά εξελισσόμενη υλικοτεχνική υποδομή που προσφέρει νέα υλικά (stent, μπαλόνια, φίλτρα εγκεφαλικής προστασίας, σύρματα, καθετήρες κ.λπ.), τα οποία εξασφαλίζουν άριστα αποτελέσματα με ασφάλεια για τον ασθενή.
Παράλληλα με τα υλικά εξελίχθηκαν και τα μέσα τα οποία είναι απαραίτητα για την εξασφάλιση της επιτυχίας στην επέμβαση. Τα ακτινολογικά μηχανήματα εξελίχθηκαν και μετατράπηκαν σε ειδικές αίθουσες που συνδυάζουν όλα τα πλεονεκτήματα του πανίσχυρου αγγειογράφου αλλά και της υπερσύγχρονης χειρουργικής αίθουσας που χαρακτηρίζεται για την υψηλή αποστείρωση και άριστη εργονομία.
Αυτές οι υβριδικές αίθουσες αποτελούν προϋπόθεση για τη διενέργεια των σύγχρονων ενδαγγειακών επεμβάσεων που απαιτούν υψηλή ακρίβεια και ευκρίνεια.
Σήμερα στη νέα υβριδική αίθουσα του Ιατρικού Διαβαλκανικού Θεσσαλονίκης διαθέτουμε τα πλέον σύγχρονα υλικά και μέσα αλλά κυρίως την τεχνογνωσία και εκπαίδευση ώστε να πραγματοποιούμε τις πιο απαιτητικές επεμβάσεις αντιμετώπισης του αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου και της στένωσης της καρωτίδας, δίνοντας λύση σε παλαιότερα καταδικασμένους ασθενείς. Πλέον κανένα ΑΕΕ δεν είναι καταδικασμένο και όλα αντιμετωπίζονται συνήθως χωρίς ανοικτό χειρουργείο, χωρίς αναισθησία, χωρίς μονάδα εντατικής, ενδαγγειακά και διαδερμικά με ημερήσια νοσηλεία.
Σήμερα η πλειονότητα των ΑΕΕ μπορούν να προληφθούν και να αντιμετωπισθούν. Τα περισσότερα από τα αίτια που τα προκαλούν μπορούν να θεραπευτούν με απόλυτη επιτυχία. Η προληπτική αγγειοχειρουργική εξέταση συμβάλλει σημαντικά προς αυτή την κατεύθυνση. Είμαι ιδιαίτερα χαρούμενος που η υβριδική αίθουσα μας δίνει τη δυνατότητα να εφαρμόσουμε όλα όσα εκπαιδευτήκαμε.
* Ο Δρ. Νικόλαος Μελάς, MD, MSc, PhD, είναι αγγειοχειρουργός, διευθυντής της Α΄ Αγγειοχειρουργικής Κλινικής στο Ιατρικό Διαβαλκανικό Θεσσαλονίκης.
Φωτογραφία: iStock