Αντιβιοτικά: 133.000 άνθρωποι πεθαίνουν ετησίως στην Ευρώπη λόγω της μικροβιακής αντοχής

Τα αντιβιοτικά είναι απαραίτητα για την θεραπεία πολλών βακτηριακών λοιμώξεων, αλλά δυστυχώς η αντοχή των βακτηρίων σε αυτά είναι πια τόσο μεγάλη, ώστε συχνά είναι αναποτελεσματικά.

Το επακόλουθο είναι να πεθαίνουν πολλοί ασθενείς από λοιμώξεις που θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν, εάν δεν ήταν ανθεκτικές σε όλα τα υπάρχοντα αντιβιοτικά. Αυτές οι παν-ανθεκτικές λοιμώξεις δεν είναι σπάνιες. Το 2019 υπολογίστηκε πως η μικροβιακή αντοχή ευθύνονταν άμεσα για 1,27 εκατομμύρια θανάτους σε όλο τον κόσμο.

Από τους θανάτους αυτούς οι 133.000 σημειώθηκαν στην Ευρωπαϊκή Περιφέρεια του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, όπου ανήκει και η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), αναφέρει ο ΕΟΔΥ στο νεότερο ενημερωτικό δελτίο του.

Όπως γράφει η παθολόγος-λοιμωξιολόγος δρ Ελισάβετ Σταυροπούλου, «είναι επιστημονικά τεκμηριωμένο πως η αλόγιστη χρήση αντιβιοτικών είναι άμεσα συνδεδεμένη με την ανάπτυξη μικροβιακής αντοχής. Επομένως, η διατήρηση της αποτελεσματικότητας των αντιβιοτικών μέσω της ορθολογικής χρήσης τους είναι ευθύνη όλων μας και σώζει ζωές».

Όταν χρησιμοποιούμε σωστά τα αντιβιοτικά αποκομίζουμε και ένα πρόσθετο πλεονέκτημα: μπορεί να γλιτώσουμε πολλές από τις ανεπιθύμητες ενέργειες  που σχετίζονται με αυτά. Σε αυτές συμπεριλαμβάνονται ενδεικτικά:

• Αλλεργικές αντιδράσεις
• Αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα
• Μεταβολές του υγιούς μικροβιώματος του οργανισμού
• Γαστρεντερικές διαταραχές που φθάνουν έως την ψευδομεμβρανώδη κολίτιδα

Η ψευδομεμβρανώδης κολίτιδα είναι μία λοίμωξη που προκαλείται από το σπορογόνο βακτήριο Clostridioides difficile, που αναπτύσσεται μετά από χορήγηση αντιβιοτικών.

Οι βασικοί κανόνες

Δυστυχώς η Ελλάδα είναι μία από τις χώρες με τα υψηλότερα επίπεδα μικροβιακής αντοχής, σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Κέντρο Ελέγχου & Προλήψεως Ασθενειών (ECDC).

Για να μειωθούν, πρέπει να μάθουμε επιτέλους να παίρνουμε σωστά τα αντιβιοτικά. Οι βασικοί κανόνες για την ορθολογική χρήση τους περιλαμβάνουν:

• Μείωση της χρήσης τους όταν δεν είναι απαραίτητα. Πρακτικά αυτό σημαίνει πως θα πάψουμε να παίρνουμε αντιβιοτικά για συμπτώματα που προκαλούνται από ιογενείς λοιμώξεις όπως το κοινό κρυολόγημα και η γρίπη.
• Σωστή διάγνωση και επιλογή του αντιβιοτικού. Αυτό προϋποθέτει ότι θα κάνει τη διάγνωση ένας γιατρός, ο οποίος θα κρίνει ότι υπάρχει πραγματική ανάγκη για αντιβιοτική θεραπεία. Ο γιατρός θα διαλέξει το κατάλληλο αντιβιοτικό, λαμβάνοντας υπ’ όψιν το είδος του μικροοργανισμού,  την ευαισθησία του, αλλά και το αντιμικροβιακό φάσμα των αντιβιοτικών.
• Λήψη της κατάλληλης δοσολογίας για όσο καιρό χρειάζεται. Ο γιατρός θα καθορίσει την σωστή δόση και τη διάρκεια της θεραπείας, αναλόγως με το είδος της λοίμωξης. Η διάρκεια της θεραπείας είναι πολύ σημαντική, διότι αν είναι υπερβολικά σύντομη ή υπερβολικά παρατεταμένη ενθαρρύνεται η ανάπτυξη ανθεκτικών μικροβίων.

Μην τα παίρνετε μόνοι σας, μην τα κόβετε πρόωρα

Η αντίληψη ότι η ανάρρωση από οποιαδήποτε λοίμωξη επιταχύνεται με τα αντιβιοτικά είναι απολύτως λανθασμένη. Το ίδιο και η πίεση που πολλοί ασθενείς ασκούν στους γιατρούς για να τους συνταγογραφήσουν «μία αντιβίωση». Ωστόσο αυτά ακριβώς τα λάθη αποτελούν από τους κύριους παράγοντες αλόγιστης χρήσης αντιβιοτικών, κατά την δρα Σταυροπούλου.

Σοβαρό πρόβλημα στην Ελλάδα αποτελεί και η «αυτοθεραπεία» με αντιβιοτικά. Μελέτες έχουν δείξει ότι το ποσοστό των Ελλήνων ασθενών που αποθηκεύουν αντιβιοτικά στα σπίτια τους για ώρα ανάγκης, χωρίς να απευθυνθούν στον ιατρό τους, είναι πολύ υψηλότερο απ’ ό,τι στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες.

Για να καταπολεμηθεί αυτό το φαινόμενο έχει τεθεί από το 2020 σε ισχύ νομοθεσία (Ν. 4675/2020 – ΦΕΚ A 54 – 11.03.2020) που απαγορεύει την προμήθεια αντιβιοτικών χωρίς ιατρική συνταγή.

Μεγάλο λάθος αποτελεί, τέλος, η πρόωρη διακοπή της θεραπείας από τον ασθενή, επειδή τα συμπτώματά του έχουν βελτιωθεί. Όταν τα αντιβιοτικά διακόπτονται πρόωρα, υπάρχει κίνδυνος να ενισχυθεί η ανάπτυξη ανθεκτικών βακτηρίων.

«Από την πλευρά του ιατρού και του φαρμακοποιού, αφενός η πίεση που μπορεί να ασκείται από τους ασθενείς, αφετέρου ο φόβος μιας κακής έκβασης του ασθενούς σε συνδυασμό με την ανεπαρκή ενημέρωση και την δια βίου εκπαίδευση, μπορεί να οδηγήσουν σε μη ορθολογική χρήση αντιβιοτικών, είτε λόγω χορήγησης ενός αντιβιοτικού ενώ αυτό δεν ήταν απαραίτητο  είτε χορηγώντας προωθημένα αντιβιοτικά χωρίς να υπάρχει ένδειξη», προσθέτει η ιατρός.

Τα δεδομένα αυτά υποδηλώνουν πως «είναι απαραίτητη η εκπαίδευση και ενημέρωση όλων των επαγγελματιών που εμπλέκονται στη χρήση αντιμικροβιακών παραγόντων με τη συνεργασία επιστημονικών και επαγγελματικών φορέων με ταυτόχρονη ευαισθητοποίηση του γενικού πληθυσμού και κυρίως με την ανάπτυξη στρατηγικών αλλαγής συμπεριφοράς», καταλήγει.

Φωτογραφία: iStock