Απολυμαντικά χεριών: Η σωστή χρήση τους έναντι του κορωνοϊού – Τι πρέπει να ξέρουμε

Ο κορονοϊός Covid-19 προκαλεί φόβο και η ζήτηση για τα απολυμαντικά χεριών είναι πολύ υψηλή. Τί περιέχουν όμως και πόσο αποδοτικό είναι να φτιάξουμε απολυμαντικό στο σπίτι από αλκοολούχα ποτά, όπως διαδίδεται στο Ίντερνετ;

Ο Dr Jeffrey Gardner, αναπληρωτής καθηγητής Βιολογικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Μαίρυλαντ και άλλοι ειδικοί απαντούν σε αυτά και άλλα ερωτήματα.

Διαβάστε περισσότερα Κορωνοϊός Πότε χρειάζονται πλύσιμο και πότε απολύμανση τα χέρια

Κορωνοϊός: Τα μυστικά για καλό πλύσιμο των χεριών

Κορωνοϊός Γιατί μας αρρωσταίνουν οι ιοί και τί σχέση έχει το σαπούνι

Γιατί είναι το αλκοόλ το κύριο συστατικό στα απολυμαντικά χεριών;

Το οινόπνευμα εξουδετερώνει αποτελεσματικά πολλά είδη παθογόνων μικροοργανισμών, συμπεριλαμβανομένων ιών και βακτηρίων. Αυτό επιτυγχάνεται με ένα φαινόμενο που λέγεται αποδιάταξη πρωτεϊνών. Η αποδιάταξη έχει ως συνέπεια να αδρανοποιούνται οι πρωτεΐνες των παθογόνων και αυτά να καταστρέφονται.

Η θερμότητα επίσης μπορεί να προκαλέσει αποδιάταξη μερικών πρωτεϊνών. Πραδείγματος χάριν, όταν βράζουμε ένα αυγό, το στερεοποιημένο ασπράδι είναι πρωτεΐνες που έχουν υποστεί αποδιάταξη!

Σύμφωνα με τα ομοσπονδιακά Κέντρα Ελέγχου & Προλήψεως των Ασθενειών (CDC), τα απολυμαντικά χεριών με «αλκοόλ» περιέχουν ένα από δύο συστατικά. Τα συστατικά αυτά είναι η αιθυλική αλκοόλη (ethyl alcohol) και η ισοπροπυλική αλκοόλη (isopropyl alcohol).

Το αλκοόλ στα αντισηπτικά χεριών σκοτώνει όλα τα παθογόνα;

Υπάρχουν πολλά είδη ιών και βακτηρίων. Μερικά σκοτώνονται πιο εύκολα από το αλκοόλ και άλλα όχι. Παραδείγματος χάριν, το βακτήριο e.coli που μπορεί να προκαλέσει τροφική δηλητηρίαση, καταστρέφεται αποτελεσματικά με απολυμαντικά που περιέχουν αλκοόλ σε συγκέντρωση τουλάχιστον 60%.

Άλλα βακτήρια, όμως, δεν εξουδετερώνονται τόσο εύκολα. Αυτό οφείλεται σε διαφορές στην δομή των βακτηρίων, ιδίως στην εξωτερική στοιβάδα τους.

Αντίστοιχα, το αλκοόλ σκοτώνει αποτελεσματικά τους ιούς που διαθέτουν έλυτρο. Το έλυτρο είναι ένας εξωτερικός «φάκελος» από λιπίδια και πρωτεΐνες μέσα στον οποίο βρίσκεται το γενετικό υλικό του ιού με το πρωτεϊνικό περίβλημα (λέγεται καψίδιο) που το περιβάλλει.

Ο κορωνοϊός Covid-19 ανήκει στους ιούς που διαθέτουν έλυτρο. Επομένως, εξουδετερώνεται αποτελεσματικά από τα αλκοολούχα αντισηπτικά χεριών. Ωστόσο τα απολυμαντικά αυτά είναι λιγότερο αποτελεσματικά έναντι των ιών χωρίς έλυτρο.

Για να είναι πάντως αποτελεσματικά τα απολυμαντικά πρέπει να περιέχουν συγκεντρώσεις αλκοόλ τουλάχιστον 60%, σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες.

Δεν θα ήταν πιο αποτελεσματικά τα απολυμαντικά χεριών αν περιείχαν 100% αλκοόλ;

Παραδόξως όχι. Και αυτό, για πολλούς λόγους. Κατ’ αρχάς, η αποδιάταξη πρωτεϊνών είναι ταχύτερη όταν αναμιγνύεται με το αλκοόλ μικρή ποσότητα νερού. Δεύτερον, το καθαρό οινόπνευμα εξατμίζεται πολύ γρήγορα. Αν λοιπόν το χρησιμοποιούσαμε ως αντισηπτικό χεριών, δεν θα προλάβαινε να σκοτώσει τα βακτήρια και τους ιούς στο δέρμα. Αυτό θα ήταν ακόμα μεγαλύτερο πρόβλημα τον χειμώνα, διότι η υγρασία στην ατμόσφαιρα είναι μειωμένη.

Ένας άλλος λόγος είναι ότι το καθαρό οινόπνευμα ξεραίνει το δέρμα και του προκαλεί ερεθισμό. Σε τέτοια περίπτωση, θα αποφεύγαμε τα απολυμαντικά χεριών. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο τα απολυμαντικά χεριών περιέχουν μαλακτικές ουσίες  που ενυδατώνουν το δέρμα.

Είναι αποτελεσματικά τα αντισηπτικά που φτιάχνουμε στο σπίτι;

Είναι γεγονός ότι στο διαδίκτυο κυκλοφορούν διάφορες «συνταγές» για παρασκευή απολυμαντικών στο σπίτι. Ωστόσο «είναι πολύ δύσκολο να επιτύχουμε στο σπίτι τις σωστές συγκεντρώσεις σε αλκοόλ», προειδοποιεί ο Dr Daniel Parker, επίκουρος καθηγητής Δημόσιας Υγείας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Irvine (UCI).

Οι «συνταγές» που συνιστούν χρήση βότκας, λ.χ., παραβλέπουν το γεγονός ότι η βότκα τυπικά είναι 80 βαθμών. Αυτό σημαίνει ότι περιέχει μόνο 40% αλκοόλ. Σε αυτή την περιεκτικότητα δεν μπορεί να σκοτώσει αποτελεσματικά τα παθογόνα όπως ο κορωνοϊός Covid-19, τονίζει ο Dr Gardner.

Ένα άλλο πρόβλημα είναι ότι τα σπιτικά απολυμαντικά χεριών μπορεί να μην περιέχουν επαρκείς μαλακτικές ουσίες. Επομένως «δεν θα προστατεύουν αποτελεσματικά το δέρμα από τον ερεθισμό που μπορεί να προκαλέσει το αλκοόλ», προσθέτει η ειδική σε θέματα υγιεινής Dr Sally Bloomfield, ομότιμη καθηγήτρια στην Σχολή Υγιεινής & Τροπικής Ιατρικής του Λονδίνου (LSHTM). Με άλλα λόγια, προτιμότερο είναι να αφήνουμε την παρασκευή των απολυμαντικών στους ειδικούς.

Όσον αφορά, τέλος, το οινόπνευμα που έχουμε στο μπάνιο για τους μικροτραυματισμούς ασφαλώς είναι καλή εναλλακτική λύση. Όταν, όμως, βρίσκεται κανείς στο σπίτι του, το πρώτο που πρέπει να κάνει για να σκοτώσει τον κορωνοϊό είναι καλό πλύσιμο με σαπούνι και χλιαρό νερό.

Έχουν τα απολυμαντικά χεριών ημερομηνία λήξεως;

Τα περισσότερα αντισηπτικά χεριών είναι αποτελεσματικά για περίπου 2 χρόνια, όταν φυλάσσονται με σωστό τρόπο. Αυτό σημαίνει ότι θα τα διατηρείτε σε δροσερό χώρο, μακριά από τις πηγές θερμότητας.

Ωστόσο πρέπει να θυμάστε ότι το αλκοόλ είναι πτητικό, δηλαδή εξατμίζεται εύκολα. Επομένως, ακόμα κι όταν θα έχετε το μπουκαλάκι κλειστό, με το πέρασμα του χρόνου το αλκοόλ θα εξατμίζεται σταδιακά. Και τελικά θα χάσει το προϊόν την ικανότητα να καταπολεμά βακτήρια και ιούς.

Επομένως, φροντίστε να τηρείτε την ημερομηνία λήξεως που αναγράφεται στη συσκευασία – κάτι που ειδικά αυτή την εποχή, δεν θα είναι διόλου δύσκολο!

Υπάρχει κάτι που πρέπει να προσέχουμε όταν χρησιμοποιούμε απολυμαντικά χεριών;

Τα αμερικανικά CDC συνιστούν να προσέχετε τα εξής:

• Να βάζετε αρκετή ποσότητα. Όταν αρχίσετε να τρίβετε τα χέρια σας με το αντισηπτικό πρέπει να καλυφθούν όλες οι επιφάνειές τους .
• Να τρίβετε τα χέρια σας έως ότου στεγνώσουν. Συνήθως χρειάζονται περίπου 20 δευτερόλεπτα για να στεγνώσει το απολυμαντικό.
• Μην ξεβγάλετε τα χέρια σας και μην τα στεγνώσετε πριν στεγνώσει μόνο του το απολυμαντικό. Κάτι τέτοιο παρεμποδίζει την αντισηπτική δράση του.
• Μην σαπουνίζετε τα χέρια σας ΜΕΤΑ τη χρήση του απολυμαντικού. Αν τα χέρια σας είναι βρώμικα, πρέπει πρώτα να τα σαπουνίσετε και ύστερα να βάλετε απολυμαντικό.