Μια μελέτη από τον δρ. O’Donnell στο Ινστιτούτο Εγκεφάλου του πανεπιστημίου UT Southwestern απεικονίζει για πρώτη φορά την μεταβαλλόμενη φύση ενός τ-μορίου (tau molecule) πρωτεΐνης λίγο πριν αρχίσει να κολλάει στον εαυτό του και να αρχίσει να σχηματίζει μεγαλύτερα συσσωματώματα. Η ανακάλυψη αυτή προσφέρει μια νέα στρατηγική για την ανίχνευση της καταστροφικής νόσου του Αλτσχάιμερ, πριν καν εκδηλωθεί στον εγκέφαλο και ανοίγει ορίζοντες για νέες θεραπείες, που θα σταθεροποιούν τις τ-πρωτεΐνες πριν αλλάξουν μορφή.
“Το μεγαλύτερο εύρημα μέχρι σήμερα” στην μάχη ενάντια στο Αλτσχάιμερ
«Αυτό είναι ίσως το μεγαλύτερο εύρημα που έχουμε κάνει μέχρι σήμερα, αν και πιθανότατα θα περάσει κάποιο χρονικό διάστημα προτού δούμε τα οφέλη της ανακάλυψης αυτής να υλοποιούνται σε κλινικές δοκιμές. Αυτό αλλάζει μεγάλο μέρος του τρόπου με τον οποίο σκεφτόμαστε το πρόβλημα», δήλωσε ο δρ. Marc Diamond, διευθυντής του Κέντρου για την Νόσο Αλτσχάιμερ και τις Νευροεκφυλιστικές Ασθένειες του UT Southwestern, και κορυφαίος εμπειρογνώμονας άνοιας, που πιστώνεται με τον προσδιορισμό ότι το τ-μόριο δρα σαν “πρίον” (μια μολυσματική πρωτεΐνη που μπορεί να αυτοαναδιπλασιαστεί).
Η μελέτη που δημοσιεύτηκε στην επιστημονική επιθεώρηση eLife έρχεται σε αντίθεση με την προηγούμενη πεποίθηση ότι μια απομονωμένη τ-πρωτεΐνη δεν έχει ξεχωριστό σχήμα και είναι επιβλαβής μόνο αφότου αρχίσει να κολλάει με άλλες τ-πρωτεΐνες, για να σχηματίσει τις χαρακτηριστικές νηματώδεις συσσωρεύσεις, που παρατηρούνται στους εγκεφάλους των ασθενών με Αλτσχάιμερ.
Οι ανώμαλες συσσωρεύσεις μιας πρωτεΐνης που ονομάζεται tau μπορούν να συγκεντρωθούν μέσα στους νευρώνες, σχηματίζοντας νηματώδεις συσσωρεύσεις (σαν μπερδεμένες κλωστές) και τελικά βλάπτοντας τη συναπτική σύνδεση μεταξύ των νευρώνων
Οι επιστήμονες πέτυχαν την ανακάλυψη μέσω της εκχύλισης τ-πρωτεϊνών από ανθρώπινους εγκεφάλους και την απομόνωσή τους ως μεμονωμένα μόρια. Διαπίστωσαν ότι η επιβλαβής τους μορφή αφήνει έκθετο ένα κομμάτι της πρωτεΐνης, το οποίο υπό κανονικές συνθήκες παραμένει στο εσωτερικό της. Αυτό το εκτεθειμένο τμήμα την κάνει να κολλάει σε άλλες τ-πρωτεΐνες, επιτρέποντας τον σχηματισμό νημάτων, που τελικά θανατώνουν τους εγκεφαλικούς νευρώνες.
Το “Bing Bang” του Αλτσχάιμερ
«Το αντιμετωπίζουμε ως το Big Bang της παθολογίας της τ-πρωτεΐνης», δήλωσε ο δρ. Diamond, κάνοντας την αναγωγή στην επικρατούσα επιστημονική θεωρία για το σχηματισμό του σύμπαντος. «Αυτός είναι ένας τρόπος να εξεταστεί η αρχή της νόσου και μας μετακινεί προς τα πίσω σε μια πολύ συγκεκριμένη στιγμή, όπου βλέπουμε την εμφάνιση της πρώτης μοριακής αλλαγής, η οποία εν τέλει οδηγεί στον νευροεκφυλισμό του Αλτσχάιμερ. Αυτή η έρευνα έγινε σε στενή συνεργασία με τον συνάδελφό μου, δρ. Lukasz Joachimiak”.
Παρά τα δισεκατομμύρια δολάρια που έχουν δαπανηθεί για κλινικές δοκιμές εδώ και δεκαετίες, η νόσος του Αλτσχάιμερ παραμένει μια από τις πιο καταστροφικές και ενοχλητικές ασθένειες στον κόσμο, πλήττοντας περισσότερους από 5 εκατομμύρια ανθρώπους, μόνο στην ΗΠΑ.
Ο δρ. Diamond πιστεύει ότι είναι μια ιστορική στιγμή για τον επιστημονικό τομέα, σημειώνοντας ότι η αναγνώριση της “γένεσης” του Αλτσχάιμερ παρέχει στους επιστήμονες έναν ζωτικό στόχο στη διάγνωση της κατάστασης στο αρχικό της στάδιο, πριν καν εμφανιστούν τα συμπτώματα της απώλειας μνήμης και της γνωστικής παρακμής.
Τα επόμενα βήματα της ομάδας του είναι να αναπτύξουν ένα απλό κλινικό τεστ, που θα εξετάζει το αίμα του ασθενούς, ή το νωτιαίο υγρό, για να ανιχνεύσει τα πρώτα βιολογικά σημάδια της ανώμαλης τ-πρωτεΐνης. Αλλά εξίσου σημαντικό, λέει ο δρ. Diamond, είναι ότι βρίσκονται σε εξέλιξη προσπάθειες για την ανάπτυξη μιας θεραπείας που θα καθιστούσε τη διάγνωση δυνατή.
Συγκρατημένη αισιοδοξία με επιστημονικό υπόβαθρο
Αναφέρει έναν επιτακτικό λόγο για συγκρατημένη αισιοδοξία: Το Tafamides, ένα φάρμακο που εγκρίθηκε πρόσφατα από τον Αμερικανικό Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA), σταθεροποιεί μια διαφορετική πρωτεΐνη που, επίσης, αλλάζει μορφή και ονομάζεται τρανσθυρετίνη (transthyretin). Αυτή προκαλεί θανάσιμη συσσώρευση πρωτεϊνών στην καρδιά, παρόμοια με εκείνη που κάνει η τ-πρωτεΐνη στον εγκέφαλο που πλήττεται από Αλτσχάιμερ.
«Το κυνήγι μόλις άρχισε και βασίζεται σε αυτό το εύρημα για να φτάσουμε σε μια θεραπεία που θα εμποδίζει την διαδικασία νευροεκφυλισμού, στο σημείο που αυτή ξεκινάει», δήλωσε ο δρ. Diamond. “Εάν λειτουργήσει, η συχνότητα εμφάνισης της νόσου του Αλτσχάιμερ θα μπορούσε να μειωθεί σημαντικά. Αυτό θα ήταν εκπληκτικό”, πρόσθεσε.