Παγκόσμια Ημέρα κατά της Χρόνιας Αποφρακτικής Πνευμονοπάθειας (ΧΑΠ) σήμερα και στο προσκήνιο έρχεται μία πάθηση που προσβάλλει περισσότερους από 600.000 ανθρώπους στη χώρα μας.
Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα, η ενημερωτική εκστρατεία #happyBREATHday, υπό την αιγίδα της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας και με χορηγό τη φαρμακευτική εταιρεία Chiesi Hellas, διοργάνωσε συζήτηση με τρεις διακεκριμένους Έλληνες πνευμονολόγους για τα συμπτώματα, τον αντίκτυπο, την αντιμετώπιση και την πρόληψη της ΧΑΠ.
Στη συζήτηση συμμετείχαν οι:
- Στέλιος Λουκίδης, καθηγητής Πνευμονολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, πρόεδρος της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας,
- Αφροδίτη Μπούτου, πνευμονολόγος, επιμελήτρια Β’ στο Γενικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης «Γεώργιος Παπανικολάου»
- Ελευθέριος Βρουβάκης, πνευμονολόγος-φυματιολόγος, διευθυντής της Πνευμονολογικής Κλινικής «Ανάσα» στο Metropolitan Hospital
Οι τρεις ειδικοί απάντησαν στα συνηθέστερα ερωτήματα των ασθενών, τα οποία παρατίθενται στη συνέχεια.
Τί είναι η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια ή αλλιώς ΧΑΠ;
Η ΧΑΠ είναι μια χρόνια νόσος που αφορά τους πνεύμονες. Προκαλείται συνήθως από το κάπνισμα, αν και υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που μπορεί να συμμετέχουν είτε συνεργικά είτε ανεξάρτητα. Τέτοιοι παράγοντες είναι ενδεικτικά η καύση βιομάζας, οι λοιμώξεις και η μόλυνση του περιβάλλοντος.
Η ΧΑΠ προκαλεί συμπτώματα όπως βήχας, απόχρεμψη, δύσπνοια τα οποία ποικίλουν σε βαρύτητα. Στα αρχικά στάδιά της τα συμπτώματα μπορεί να είναι πολύ ήπια.
Η νόσος χαρακτηρίζεται από κλείσιμο των αεραγωγών (οι αεραγωγοί είναι οι σωλήνες μέσω των οποίων αναπνέουμε). Η αναπνευστική ικανότητα, δηλαδή η δύναμη των πνευμόνων, αξιολογείται μέσω μιας ειδικής εξέτασης που λέγεται σπιρομέτρηση.
Πόσο συχνή είναι η ΧΑΠ;
Προσβάλλει το περίπου 10-11% ανθρώπων ηλικίας άνω των 45 ετών στη χώρα μας, που έχουν προδιαθεσικό παράγοντα. Επομένως, μιλάμε για ένα αρκετά μεγάλο μέρος του πληθυσμού.
Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη της νόσου;
Στην εκδήλωση της ΧΑΠ, όπως και σε κάθε άλλο χρόνιο νόσημα, παίζουν ρόλο πολλοί παράγοντες, όπως:
- Η γενετική προδιάθεση
- Οι συχνές και σοβαρές λοιμώξεις στην παιδική ηλικία
- Η επαγγελματική έκθεση σε αέρια και σωματίδια.
Ωστόσο, στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων ο σημαντικότερος παράγοντας κινδύνου για την ανάπτυξή της είναι το κάπνισμα. Όταν αναφερόμαστε στο κάπνισμα, δεν εννοούμε μόνο το ενεργητικό, δηλαδή τα τσιγάρα που κάνει ένας καπνιστής. Αναφερόμαστε και στο παθητικό, δηλαδή στον καπνό που εισπνέουν όσοι βρίσκονται στον ίδιο χώρο με έναν καπνιστή.
Η διακοπή του καπνίσματος είναι η πρώτη και σημαντικότερη παρέμβαση που συνιστάται στους καπνιστές τόσο για πρόληψη της νόσου, όσο και μετά την ανάπτυξή της. Αν διακοπεί το κάπνισμα μετά την έναρξη της ΧΑΠ, θα είναι πιο αποτελεσματική η αντιμετώπισή της και καλύτερη η ποιότητα ζωής του ασθενούς.
Υπάρχουν συμπτώματα που πρέπει να μας οδηγήσουν στον γιατρό;
Συμπτώματα που πρέπει να διερευνώνται είναι:
- Η μείωση καθημερινών δραστηριοτήτων λόγω αισθήματος δυσφορίας
- Ο επίμονος, καθημερινός βήχας, ο οποίος είναι παραγωγικός ή μη παραγωγικός (δηλαδή με ή χωρίς φλέγματα). Οι ασθενείς συχνά θεωρούν φυσιολογικό αυτό τον βήχα, αλλά στην πραγματικότητα είναι ύποπτος για ΧΑΠ.
- Η απώλεια ευεξίας
- Η απώλεια βάρους χωρίς δίαιτα
- Το άγχος και η κατάθλιψη
Πως γίνεται η διάγνωση της νόσου; Οι εξετάσεις είναι επώδυνες;
Την υπόνοια για ύπαρξη ΧΑΠ θέτει κατ’ αρχάς το ιστορικό του ασθενούς (κάπνισμα, χρόνια συμπτώματα όπως δύσπνοια και βήχας ή συχνές λοιμώξεις αναπνευστικού). Ωστόσο η διάγνωση γίνεται μόνο με την σπιρομέτρηση.
Η σωστή διάγνωση είναι πολύ σημαντική, διότι πρέπει να εκτιμηθεί το στάδιο της νόσου, ώστε να λάβει ο ασθενής την κατάλληλη θεραπεία.
Η σπιρομέτρηση είναι μια σχετικά απλή, ανώδυνη και γρήγορη εξέταση που μπορεί να γίνει σε οποιοδήποτε πνευμονολογικό ιατρείο. Μπορεί να πραγματοποιηθεί από μικρά παιδιά μέχρι άτομα μεγάλης ηλικίας. Το μόνο που απαιτείται είναι να φυσήξει ο ασθενής στο σπιρόμετρο με συγκεκριμένο τρόπο, ακολουθώντας τις οδηγίες που δίδονται από τον ιατρό που εκτελεί την εξέταση.
Η σπιρομέτρηση μετρά τον αέρα που μπορεί να εκπνεύσει το άτομο με συγκεκριμένο τρόπο και σε συγκεκριμένο χρόνο. Η διάγνωση της ΧΑΠ γίνεται με βάση αν ο όγκος του αέρα είναι φυσιολογικός ή όχι.
Πως επηρεάζει η ΧΑΠ την καθημερινότητα και την ποιότητα ζωής;
Ο ασθενής με ΧΑΠ δυσκολεύεται να εκτελέσει πολλές καθημερινές δραστηριότητες, όπως:
- Να ανέβει σκάλες
- Να σηκωθεί από το κρεβάτι
- Να κάνει μπάνιο
- Να κάνει απλές δουλειές του σπιτιού
Επιπλέον, οι πάσχοντες μπορεί να παρουσιάζουν διαταραχές στον ύπνο. Όλ’ αυτά επηρεάζουν αρνητικά την ποιότητα ζωής των πασχόντων.
Μπορεί να θεραπευθεί η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια;
Τρόπος θεραπείας (δηλαδή ίασης) δεν υπάρχει. Υπάρχει όμως τρόπος πρόληψης, ενώ μετά τη διάγνωση μπορεί να τεθεί υπό έλεγχο. Αυτό απαιτεί να γίνει νωρίς η διάγνωση (γι’ αυτό χρειάζεται αμέσως έλεγχο ένας βήχας που επιμένει) και οι απαιτούμενες ενέργειες αναχαίτισης της φυσικής πορείας της.
Η πιο σημαντική από αυτές τις ενέργειες είναι η διακοπή του καπνίσματος. Απαιτείται επίσης να ακολουθεί ο ασθενής τις κατάλληλες φαρμακευτικές και μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις.
Έχουν γίνει βήματα προόδου στην αντιμετώπισή της; Και τι έχουν προσφέρει;
Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει πολύ σημαντικά βήματα όσον αφορά στην κατανόηση και αντιμετώπιση της νόσου. Γνωρίζουμε πλέον ότι κάθε ασθενής είναι διαφορετικός και χρειάζεται ειδική προσέγγιση. Επιπλέον, έχουν αναπτυχθεί πολλές και διαφορετικές θεραπείες γι’ αυτές, οι οποίες χορηγούνται στους κατάλληλους ασθενείς.
Κατάλληλη θεραπεία σημαίνει λιγότερες παροξύνσεις της νόσου, λιγότερα χρόνια συμπτώματα, καλύτερη ποιότητα ζωής και μεγαλύτερη λειτουργικότητα. Όλες αυτές οι βελτιώσεις ασφαλώς έχουν αντίκτυπο στην καθημερινότητα των πασχόντων. Και καθώς η ιατρική έρευνα συνεχίζεται, αισιοδοξούμε ότι θα μπορούμε να βελτιώνουμε συνεχώς, ολοένα περισσότερο την ποιότητα ζωής και την πρόγνωση των ασθενών με ΧΑΠ.
Πώς μπορούν να αποφύγουν την αναπηρία οι πάσχοντες από προχωρημένη χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια;
Η βαρύτητα της νόσου ταξινομείται σε τέσσερα στάδια (ήπια, μέτρια, σοβαρή, πολύ σοβαρή). Το ποσοστό αναπηρίας καθορίζεται από τη βαρύτητά της νόσου. Η έγκαιρη διάγνωση αποτελεί καθοριστικό παράγοντα στην πρόληψη εξέλιξης της νόσου. Το 64% των ασθενών με ΧΑΠ περνούν τη μέρα τους καθιστοί ή ξαπλωμένοι.
Για να διατηρήσουν την ποιότητα ζωής που έχουν, είναι πολύ σημαντικό να διακόψουν το κάπνισμα. Πρέπει επίσης να ακολουθούν με συνέπεια τη φαρμακευτική αγωγή που έχει συστήσει ο θεράπων ιατρός. Απαιτείται επίσης τακτική παρακολούθηση από τον πνευμονολόγο τους και φυσικά να μην ακινητοποιούνται. Πρέπει να προσπαθούν να διατηρούν όσο μεγαλύτερη κινητικότητα μπορούν.
Τι μπορούν να κάνουν οι ασθενείς με ΧΑΠ για να προστατευθούν από τη λοίμωξη που προκαλεί ο νέος κορωνοϊός;
Πρέπει κατ’ αρχάς να τηρούν ευλαβικά όλα τα μέτρα ατομικής προστασίας, ιδίως τη χρήση μάσκας, την υγιεινή των χεριών και την αποφυγή του συγχρωτισμού.
Ορισμένοι ασθενείς μπορεί να αισθάνονται μια υποκειμενική δυσφορία με την χρήση μάσκας. Πρέπει όμως να γνωρίζουν ότι είναι ένα αναγκαίο μέτρο, διότι αποτελούν ευπαθή ομάδα, με ιδιαίτερη ευαισθησία στην εκδήλωση λοιμώξεων του αναπνευστικού. Επίσης θα πρέπει να ακολουθήσουν πιστά τις οδηγίες εμβολιασμού που τους έχουν δοθεί, όπως κάθε έτος.
Ο βασικός στόχος για τους ασθενείς με ΧΑΠ κάθε έτος, αλλά ιδίως εφέτος, είναι να βρίσκονται σε όσο το δυνατόν πιο σταθερή κατάσταση, αποφεύγοντας τις παροξύνσεις. Γι’ αυτό το λόγο δεν πρέπει να αλλάζουν ή να διακόπτουν την φαρμακευτική αγωγή τους εάν δεν το έχει συστήσει ο θεράπων ιατρός τους.
Αν παρουσιάσουν επιδείνωση ή παρόξυνση των συμπτωμάτων τους, είναι απαραίτητο να επικοινωνούν αμέσως με τον ιατρό τους. Αν χρειασθεί να πάνε στο νοσοκομείο, δεν πρέπει να το αναβάλλουν ή να το καθυστερήσουν, φοβούμενοι ότι θα κολλήσουν κορωνοϊό.
Ποιο είναι το βασικότερο δεδομένο που πρέπει να γνωρίζουν οι ασθενείς;
Τα τελευταία χρόνια έχουν αυξηθεί σημαντικά οι γνώσεις για τη νόσο και έχουν ανακαλυφθεί νέες θεραπείες. Οι εξελίξεις αυτές σε συνδυασμό με τη διακοπή του καπνίσματος, δίνουν ελπίδα και αισιοδοξία στους πάσχοντες.
Επομένως, η ΧΑΠ είναι μια νόσος που προλαμβάνεται και ελέγχεται. Και οι πάσχοντες από αυτήν μπορούν να έχουν μια καλή ποιότητα ζωής.