Οι προληπτικές ιατρικές εξετάσεις -γνωστές και ως check-up- για άνδρες και γυναίκες μετά τα 40, 50, 60 έτη   επιτρέπουν την ανίχνευση προβλημάτων υγείας πριν αυτά γίνουν σοβαρά ή απειλητικά για τη ζωή.

Ο προσυμπτωματικός έλεγχος για γυναίκες και άνδρες περιλαμβάνει:

• αιματολογικές εξετάσεις,
• ηλεκτροκαρδιογράφημα,
• τεστ κοπώσεως,
• Stress Echo,
• υπερηχογράφημα άνω και κάτω κοιλίας,
• Triplex κοιλιακής αορτής,
• ακτινογραφία και αξονική τομογραφία θώρακος,
• κολονοσκόπηση,
• χαρτογράφηση σπίλων,
• διαγνωστικός έλεγχος για διαβήτη,
• έλεγχος οστεοπόρωσης,
• ακουόγραμμα,
• έλεγχος όρασης,
• μαστογραφία,
• PSA κ.ά.

Προληπτικές αιματολογικές εξετάσεις για άνδρες και γυναίκες άνω των 40 ετών

Οι εξετάσεις αίματος αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο της προληπτικής φροντίδας, καθώς περίπου το 70% όλων των ιατρικών αποφάσεων εξαρτάται από τα αποτελέσματα των αιματολογικών εργαστηριακών εξετάσεων όσον αφορά τη διάγνωση ή τη θεραπεία.

Μετά την ηλικία των 40 ετών, σε περίπτωση που δεν παρατηρείται κάποια ιδιαίτερα αυξημένη, ή αντιστοίχως μειωμένη τιμή, οι εξετάσεις αίματος πρέπει να διενεργούνται σε ετήσια βάση και πρέπει να περιλαμβάνουν:

Γενική αίματος, ΤΚΕ, Γενική ούρων, Ουρία, Σάκχαρο, Ουρικό οξύ, Χοληστερίνη, Τριγλυκερίδια, Ολικά λιπίδια, HDL (καλή χοληστερίνη), LDL (κακή χοληστερίνη), Τρανσαμινάσες, γGT, Αλκαλική φωσφατάση, Σίδηρο ορού και φεριτίνη.

Καρδιολογικό check up  για άνδρες και γυναίκες άνω των 40 ετών

Η διενέργεια του καρδιογραφήματος στις ηλικίες των 40, 50, 60 ετών σε τακτά χρονικά διαστήματα, αποτελεί την κορωνίδα του προληπτικού ελέγχου. Η περιοδικότητα αυτής της εξέτασης προσδιορίζεται από τον ίδιο τον καρδιολόγο εξατομικευμένα, βάσει των ευρημάτων όσο και του οικογενειακού ιστορικού του εκάστοτε ατόμου ή τις δράσεις που αυτό προτίθεται να αναπτύξει (ανταγωνιστικό αθλητισμό, χειρουργική επέμβαση κ.ά.).

Επιπλέον εξετάσεις όπως Τεστ κοπώσεως – Αξονική στεφανιογραφία – Stress Echo παρέχουν πληροφορίες για την λειτουργία των στεφανιαίων αρτηριών υπό συνθήκες πίεσης και μπορεί να δείξουν  ένα ισχαιμικό πρόβλημα που δεν εμφανίζεται στο απλό καρδιογράφημα το οποίο γίνεται σε κατάσταση ηρεμίας (καλό είναι να επαναλαμβάνεται κάθε 2-3 χρόνια).

Αξίζει να σημειωθεί ότι σύμφωνα με μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό JACC, η αξονική στεφανιογραφία μπορεί να έχει  μεγαλύτερη προγνωστική αξία από τη δοκιμασία κόπωσης  σε ασθενείς με υποψία στεφανιαίας νόσου,  ιδιαίτερα σε άτομα με χαμηλή ή μέτρια πιθανότητα της νόσου. Σε περίπτωση που τα ευρήματα της αξονικής στεφανιογραφίας δείχνουν στενώσεις, τότε το επόμενο τεστ είναι το Stress Echo, το οποίο διενεργείται όλο και περισσότερο για τη διερεύνηση της ανεξήγητης δύσπνοιας (λαχάνιασμα) στην εύκολη κόπωση ή και σε ηρεμία.

Triplex κοιλιακής αορτής για άνω των 65 ετών

Συνιστάται στους άνω των 65 ετών με ιστορικό υπέρτασης, σακχαρώδους διαβήτη και καπνίσματος.

Ακτινογραφία και αξονική τομογραφία θώρακος για άνω των 40 ετών

Συνιστάται να γίνεται από την ηλικία των 40 ετών, ιδιαίτερα για τους καπνιστές, και αποτελεί ακτινογραφία αναφοράς για πιθανά μελλοντικά ευρήματα από τον θώρακα. Στους βαρείς καπνιστές μετά τα 50 έτη συνίσταται η διενέργεια αξονικής τομογραφίας θώρακος.

Υπερηχογράφημα άνω και κάτω κοιλίας

Διενεργείται για τον έλεγχο του ήπατος, της χολής, των νεφρών, του παγκρέατος και του σπλήνα. Το υπερηχογράφημα κάτω κοιλίας δύναται να ανιχνεύσει καλοήθεις ή κακοήθεις όγκους των γυναικολογικών οργάνων (μήτρα, σάλπιγγες, ωοθήκες). Καλό είναι να επαναλαμβάνεται όποτε ο γιατρός το υποδείξει, ανάλογα με τα ευρήματα, ή κάθε 2-3 χρόνια.

Κολονοσκόπηση (Προληπτικός έλεγχος για τον καρκίνο του παχέος εντέρου) για άνω των 50 ετών

Ο καρκίνος του παχέος εντέρου είναι ο συχνότερος καρκίνος του πεπτικού συστήματος, ο τρίτος συχνότερος καρκίνος στους άνδρες και ο δεύτερος συχνότερος στις γυναίκες.

Υπολογίζεται ότι κάθε άνθρωπος έχει περίπου 5% πιθανότητες στη ζωή του να αναπτύξει καρκίνο του παχέος εντέρου. Ωστόσο, εάν ανιχνευθεί έγκαιρα με κολονοσκόπηση ή εξέταση αίματος στα κόπρανα (FOBT), τα ποσοστά επιβίωσης είναι εξαιρετικά.

Επομένως, ο τακτικός έλεγχος – ξεκινώντας από την ηλικία των 50 ετών– (αν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό από τα 40 έτη) είναι εξαιρετικά σημαντικός.

Χαρτογράφηση σπίλων (Προληπτικός έλεγχος για καρκίνο του δέρματος) για άνω των 50 ετών

Με την πάροδο της ηλικίας, η ικανότητα του δέρματός σας να επουλώνεται και να διατηρεί την ελαστικότητά του επιβραδύνεται. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι ηλικιωμένοι είναι πιο επιρρεπείς στην ανάπτυξη καρκίνου του δέρματος.

Τα καλά νέα είναι ότι ο καρκίνος του δέρματος είναι μία από τις πιο ιάσιμες μορφές καρκίνου, εάν εντοπιστεί έγκαιρα. Οι επαγγελματίες υγείας συνιστούν τον έλεγχο για τον καρκίνο του δέρματος από την ηλικία των 50 ετών, πόσο μάλλον για άτομα με ανοιχτόχρωμο δέρμα, οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του δέρματος ή ιστορικό ηλιακών εγκαυμάτων στην παιδική ηλικία.

Διαγνωστικός έλεγχος για διαβήτη για άνω των 45 ετών

Η Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία συνιστά διενέργεια ελέγχου για διαβήτη σε άτομα άνω των 45 ετών.

Εάν τα αποτελέσματα του προσυμπτωματικού ελέγχου είναι φυσιολογικά, θα πρέπει να επαναλαμβάνονται τουλάχιστον ανά 3ετία, με πιθανό πιο συχνό έλεγχο ανάλογα με τα αρχικά ευρήματα και τους παράγοντες κινδύνου. Το υψηλό επίπεδο σακχάρου στο αίμα μπορεί να προκαλέσει σοβαρές επιπλοκές όπως καρδιακές παθήσεις, προβλήματα όρασης και βλάβες στα νεύρα.

Έλεγχος οστεοπόρωσης (μέτρηση οστικής πυκνότητας DXA) για άνω των 45 ετών

Η ασθένεια της οστεοπόρωσης αποδυναμώνει τα οστά, με αποτέλεσμα να καθίστανται εύθρυπτα. Μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, αν και είναι πιο διαδεδομένη στις ηλικιωμένες γυναίκες λόγω της χαμηλότερης οστικής τους πυκνότητας.

Η οστεοπόρωση μπορεί να περάσει απαρατήρητη έως ότου μια πτώση, ένας τραυματισμός ή μια ξαφνική καταπόνηση προκαλέσει το σπάσιμο ενός οστού. Οι γιατροί συνιστούν σε όλους τους ηλικιωμένους να κάνουν μια εξέταση οστικής πυκνότητας για την πρόληψη της οστεοπόρωσης. Αυτό δείχνει πόσο πυκνά (ισχυρά) είναι τα οστά σας -όσο χαμηλότερη είναι η πυκνότητα, τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος κατάγματος.

Ακουόγραμμα για άνω των 50 ετών

Εάν δεν αντιμετωπιστεί η απώλεια ακοής σε ηλικιωμένους ενήλικες, αυξάνεται ο κίνδυνος να υποφέρουν από γνωστικές διαταραχές, κατάθλιψη και τραυματισμούς.

Ενδέχεται να μην παρατηρήσετε αλλαγές στην ακοή, καθώς αυτές μπορεί να εμφανιστούν σταδιακά. Οι γιατροί συνιστούν έλεγχο ακοής για άτομα άνω των 50 ετών κατά το καθιερωμένο check-up.

Έλεγχος όρασης για άνω των 50 ετών

Συχνά πολλοί ενήλικες δεν ελέγχουν την όρασή τους όσο συχνά θα έπρεπε. Όμως, ο έλεγχος της όρασης είναι απαραίτητος επειδή οι οφθαλμικές παθήσεις όπως το γλαύκωμα και ο εκφυλισμός της ωχράς κηλίδας είναι πιο συχνές, ιδιαίτερα στους ηλικιωμένους.

Οι ενήλικες άνω των 50 ετών ή όσοι έχουν οικογενειακό ιστορικό οφθαλμολογικών παθήσεων και όσοι φορούν φακούς επαφής καλό είναι να κάνουν ετήσιο οφθαλμολογικό έλεγχο.

Γυναικολογικές Εξετάσεις και Μαστογραφία για άνω των 40 ετών

Επίσκεψη στον γυναικολόγο για εξέταση και αντιμετώπιση φλεγμονών, λοιμώξεων, καλοήθων και κακοήθων όγκων του κόλπου, της μήτρας και των ωοθηκών. Επίσης, ψηλάφηση των μαστών με στόχο τον εντοπισμό τυχόν ογκιδίων -διαδικασία που οι γυναίκες άνω των 40 ετών καλό είναι να πραγματοποιούν και στο πλαίσιο της αυτοεξέτασής τους.

Τεστ Παπανικολάου

Για τις γυναίκες είναι ίσως η πιο χρήσιμη εξέταση για την πρόληψη του καρκίνου της μήτρας. Πρέπει να ξεκινάει μαζί με τη σεξουαλική ζωή της γυναίκας και να επαναλαμβάνεται κάθε 2 χρόνια ανελλιπώς, εφόσον είναι αρνητικό και δεν παρουσιάζει άλλα ευρήματα που χρειάζονται επανέλεγχο.

Μαστογραφία

Γίνεται κυρίως για την πρώιμη ανακάλυψη ογκιδίων στο μαστό αλλά και άλλων παθολογικών καταστάσεων. Διεθνείς μελέτες έχουν δείξει ότι η τακτική μαστογραφία μπορεί να μειώσει σημαντικά τον κίνδυνο θανάτου (της τάξεως του 20%) από καρκίνο του μαστού.

Οι κατευθυντήριες οδηγίες, της Αμερικανικής Εταιρείας Καρκίνου (ACS) είναι οι εξής:

• Οι γυναίκες ηλικίας 40-44 ετών μπορούν να κάνουν μαστογραφία κάθε χρόνο, εάν το επιθυμούν.
• Οι γυναίκες ηλικίας 45-54 ετών πρέπει να κάνουν μαστογραφία κάθε χρόνο.
• Οι γυναίκες ηλικίας 55 ετών και άνω μπορούν να συνεχίσουν την ετήσια μαστογραφία ή να την πραγματοποιούν κάθε 2 χρόνια.

Στην Ελλάδα οι κατευθυντήριες οδηγίες του Υπουργείου Υγείας σύμφωνα με την Ένωση Ακτινολόγων Μαστού Ελλάδος είναι για ασθενείς μέσου κινδύνου μετά την ηλικία των 40 χρονών να πραγματοποιείται ανά έτος, χωρίς όμως να καθορίζεται επίσημα ανώτερο ηλικιακό όριο.

Ανδρολογικές εξετάσεις και PSA για άνω των 40 ετών

Ανδρολογική και ουρολογική εξέταση

Μια ανδρολογική εξέταση που αποσκοπεί στην έγκαιρη διάγνωση διαφόρων δυσμορφιών, φλεγμονών και παθήσεων του γεννητικού συστήματος καλό είναι να έχει γίνει πριν από τα 40 και να επαναληφθεί μετά τα 50.

PSA (ειδικό προστατικό αντιγόνο)

Γίνεται για την έγκαιρη ανακάλυψη του καρκίνου του προστάτη και είναι μια αιματολογική εξέταση που πρέπει να γίνεται κάθε χρόνο μετά τα 45, ενώ καλό είναι να υπάρχει και μια τιμή αναφοράς μετά τα 40. Όσο πιο νωρίς διαγνωστεί ένας τέτοιος καρκίνος, τόσο πιο μεγάλες είναι οι πιθανότητες ριζικής θεραπείας.

Συμπερασματικά:

Με τη πάροδο της ηλικίας,  καλό είναι να διαφυλάσσουμε την υγεία μας ακόμα περισσότερο!

Η προληπτική φροντίδα αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της διατήρησης της υγείας των ατόμων μέσης ηλικίας. Δυστυχώς, είναι λίγοι αυτοί που αξιοποιούν τη χρήση των διαθέσιμων εξετάσεων προληπτικής φροντίδας. Μετά την μέση ηλικία, η προληπτική φροντίδα θα πρέπει να θεωρείται αναπόσπαστο κομμάτι της συνολικότερης προσπάθειας που έχει στόχο την ευζωία του ατόμου.

Συντάκτρια: Βάλια Γριμπά, sosiatroi.gr

Πηγές:

“Preventive health screenings, by age”, UCLA Health, mag. 196
“Are You Up to Date on Your Preventive Care?”, National Center for Chronic Disease Prevention and Health Promotion (NCCDPHP)
“Bilan de santé – Examen de prévention en santé (EPS)”, Service-public.fr
“Qu’est-ce que l’examen de prévention en santé ?”, Centre de médecine preventive française