Διατροφή: Τι να προσέχουν τα άτομα με διαβήτη

Η διατροφή που συνιστάται στους πάσχοντες από διαβήτη είναι πολύ σημαντική, γιατί βραχυπρόθεσμα μπορεί να τους προστατεύσει από τις απότομες διακυμάνσεις στα επίπεδα γλυκόζης (σακχάρου) στο αίμα και μακροπρόθεσμα από τις σοβαρές επιπλοκές της νόσου, όπως το έμφραγμα και το εγκεφαλικό.

Όπως εξηγεί ο κλινικός διαιτολόγος-βιολόγος Χάρης Δημοσθενόπουλος, προϊστάμενος στο Τμήμα Διατροφής του Λαϊκού Νοσοκομείου της Αθήνας, πολλοί είναι οι παράγοντες που μπορεί να παίξουν ρόλο στη ρύθμιση του σακχάρου και του διαβήτη. «Η συνέπεια στις βασικές αρχές της δίαιτας για τον σακχαρώδη διαβήτη και η αποφυγή των συχνών παρεκλίσεων από αυτήν, η προσπάθεια για τακτική και συστηματική άσκηση, η ρύθμιση του σωματικού βάρους και ο τακτικός έλεγχος του σακχάρου αίματος είναι απαραίτητα για την σωστή γλυκαιμική ρύθμιση», λέει.

Ακολουθώντας μια προσεγμένη, υγιεινή διατροφή το άτομο με διαβήτη μπορεί:

1. Να διατηρήσει όσο το δυνατόν πιο κοντά στο φυσιολογικό τα επίπεδα της γλυκόζης (σακχάρου) στο αίμα του.
2. Να περιορίσει σημαντικά τον κίνδυνο διακυμάνσεων του σακχάρου που οδηγούν σε επεισόδια υπογλυκαιμίας ή υπεργλυκαιμίας.
3. Να διατηρήσει καλή κατάσταση θρέψης και να βελτιώσει τη γενικότερη κατάσταση της υγείας του, δίχως να στερηθεί την απόλαυση του φαγητού.
4. Να χάσει τυχόν περιττά κιλά που διαθέτει.
5. Να μειώσει τον κίνδυνο καρδιαγγειακών επεισοδίων (ο διαβήτης είναι βασικός παράγοντας κινδύνου για έμφραγμα και εγκεφαλικό).

H διατροφή που θα ακολουθήσει το άτομο με διαβήτη πρέπει:

* Να παρέχει ενέργεια (θερμίδες) που να ανταποκρίνονται στις ανάγκες του οργανισμού του και το επίπεδο της δραστηριότητάς του.

* Να παρέχει μία σχετικά υψηλή αναλογία υδατανθράκων, με μειωμένα απλά σάκχαρα και αυξημένους σύνθετους υδατάνθρακες (π.χ. φυτικές ίνες).

* Να περιέχει σωστή αναλογία λίπους (περιορισμένο κορεσμένο λίπος από ζωικές τροφές, περισσότερα μονοακόρεστα λιπαρά από το ελαιόλαδο).

* Να μην είναι υπερβολικά πλούσια σε πρωτεΐνες.

* Να είναι χαμηλή σε αλάτι.

Συχνά γεύματα

Η σωστή κατανομή των γευμάτων είναι εξαιρετικά σημαντική για τα άτομα με διαβήτη, διότι επηρεάζει άμεσα όχι μόνο τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα, αλλά και την επίδραση της φαρμακευτικής αγωγής, ενώ ειδικά στα άτομα με τύπου 1 διαβήτη επηρεάζει και τις δόσεις της ινσουλίνης που θα κάνουν.

Στην πλειονότητα των περιπτώσεων τα άτομα με διαβήτη πρέπει να κάνουν τρία κύρια γεύματα και 2-3 ενδιάμεσα γευματίδια (snacks) την ημέρα. Η συνολική ημερήσια πρόσληψη των υδατανθράκων πρέπει να μοιράζεται σε όλα τα γεύματα.

«Τα ενδιάμεσα γευματίδια μπορεί να χορηγούνται ως δεκατιανό, ως απογευματινό καθώς και προ του ύπνου, ανάλογα με τις ανάγκες και το είδος της θεραπείας του ασθενούς», λέει ο κ. Δημοσθενόπουλος. «Ειδικά στις περιπτώσεις των εντατικοποιημένων σχημάτων και στις περιπτώσεις όπου υπάρχει αντλία ινσουλίνης, υπάρχει η δυνατότητα μεγαλύτερης ευελιξίας και ελευθερίας στα γεύματα και στα σνακ, και γι’ αυτό τα τελευταία χρόνια γίνονται ιδιαίτερα δημοφιλή, κυρίως για τα νέα άτομα με διαβήτη».

Απώλεια βάρους

Οι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι ενήλικες που ήδη έχουν εκδηλώσει διαβήτη τύπου 2 ή έχουν προδιαβήτη και επομένως διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξουν τη νόσο, είναι σημαντικό να επιδιώκουν μείωση της κατανάλωσης θερμίδων, διατηρώντας παράλληλα μια υγιεινή διατροφή, ώστε να επιτύχουν την επιθυμητή απώλεια βάρους.

«Η απώλεια βάρους με τη βοήθεια της τακτικής άσκησης (π.χ. περπάτημα) και ενός μέτρια υποθερμιδικού προγράμματος διατροφής μπορεί να παρέχει κλινικά οφέλη στα άτομα με διαβήτη, ιδιαίτερα σε όσους βρίσκονται στα αρχικά στάδια της ασθένειας», τονίζει ο κ. Δημοσθενόπουλος.

Μελέτες έχουν δείξει ότι η απώλεια έστω και του 5% του αρχικού σωματικού βάρους από έναν ασθενή που ήδη πάσχει από διαβήτη, μπορεί να μειώσει τις τιμές σακχάρου νηστείας στο αίμα και να μειώσει ή να καθυστερήσει την ανάγκη για φαρμακευτική παρέμβαση, ενώ στους ενήλικες με τύπου 2 διαβήτη που παίρνουν ινσουλίνη μπορεί να βελτιώσει τη δράση της.

Η απώλεια βάρους μπορεί να τους ευνοήσει και με άλλους τρόπους, μειώνοντας την αρτηριακή πίεση και βελτιώνοντας το λιπιδαιμικό προφίλ (επίπεδα χοληστερόλης, τριγλυκεριδίων).

Άλλες μελέτες έχουν δείξει πως στους ανθρώπους με προδιαβήτη, η απώλεια του 7% του αρχικού σωματικού βάρους μειώνει κατά 58% τις πιθανότητες αναπτύξεως διαβήτη τύπου 2 τα επόμενα χρόνια.

Εξατομικευμένο πρόγραμμα

Τα πιο πρόσφατα επιστημονικά στοιχεία συνηγορούν ότι δεν υπάρχει κάποιο διαιτολόγιο που να είναι κατάλληλο για όλους τους πάσχοντες από διαβήτη, καθώς οι ανάγκες τους σε υδατάνθρακες, πρωτεΐνες και λίπη διαφοροποιούνται. Επομένως, «η κατανομή των μακροθρεπτικών συστατικών πρέπει να βασίζεται στην εξατομικευμένη αξιολόγηση, στις τρέχουσες διατροφικές συνήθειες, στις προτιμήσεις και τους μεταβολικούς στόχους για το κάθε άτομο», κατά τον κ. Δημοσθενόπουλο.

Το διαιτολόγιο που θα προταθεί στο ασθενή μπορεί να βασίζεται (πάντοτε εξατομικευμένα) σε κάποιο υγιεινό πλάνο διατροφής, όπως η μεσογειακή διατροφή, μία δίαιτα χαμηλών υδατανθράκων, μία δίαιτα χαμηλού λίπους, το χορτοφαγικό πρότυπο διατροφής ή το μοντέλο της δίαιτας DASH (είναι ειδικό για τη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης).

Οι υδατάνθρακες

Αν και παλαιότερα οι επίσημες οδηγίες συνιστούσαν να προέρχεται από υδατάνθρακες το 45-55% των ημερήσιων θερμίδων, τα τελευταία χρόνια έχει υπερισχύσει η άποψη ότι δεν υπάρχει ιδανικό ποσοστό για όλους τους ασθενείς.

Έτσι, γενικώς συνιστάται να υπάρχει υψηλή πρόσληψη από υδατάνθρακες πλούσιους σε φυτικές ίνες, για να επιτυγχάνεται ικανοποιητική ρύθμιση του σακχάρου, καθώς και από ημίπαχα γαλακτοκομικά προϊόντα τα οποία παρέχουν πολύτιμα θρεπτικά συστατικά στους ασθενείς.

Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι το άτομο θα καταναλώνει υψηλές ποσότητες από λαχανικά, φρούτα, δημητριακά πρωινού ολικής αλέσεως, όσπρια και γαλακτοκομικά με μέτρια ποσότητα λιπαρών, αλλά περιορισμένες από επεξεργασμένα φυτικής προελεύσεως τρόφιμα (π.χ. λευκό ψωμί, λευκά ζυμαρικά και ρύζι, λευκά δημητριακά πρωινού) και φυσικά από τρόφιμα με πρόσθετη ζάχαρη. Περιορισμένη πρέπει να είναι και η πρόσληψη υδατανθράκων με πρόσθετα λίπη ή νάτριο (αλάτι).

Τα λιπαρά

Όσον αφορά το λίπος στη διατροφή για τον διαβήτη, «πιο σημαντική θεωρείται πλέον η ποιότητα του, ενώ την συνολική ποσότητα πρέπει να προσέχουν κυρίως όσοι πάσχοντες από διαβήτη έχουν αυξημένο σωματικό βάρος», εξηγεί ο κ. Δημοσθενόπουλος.

Η αυξημένη κατανάλωση τροφών που περιέχουν ωφέλιμα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα, όπως τα λιπαρά ψάρια είναι πολύ σημαντική για τα άτομα με διαβήτη. Συνιστάται λοιπόν, κατανάλωση τουλάχιστον δύο μερίδων την εβδομάδα από ψάρια όπως οι σαρδέλες, ο τόνος, ο σολομός και το σκουμπρί.

Επιπλέον, ως κύριο πρόσθετο λίπος στη διατροφή πρέπει να επιλέγεται το ελαιόλαδο, ενώ ενδείκνυται και η κατανάλωση ξηρών καρπών, που όμως πρέπει να είναι σε λογικά πλαίσια επειδή περιέχουν πολλές θερμίδες.

Αντιθέτως, πρέπει να περιορίζεται η κατανάλωση κορεσμένων λιπαρών,  διατροφικής χοληστερόλης και τρανς λιπαρών, που προέρχονται κυρίως από τρόφιμα όπως το κρέας, τα λιπαρά τυριά, οι ζύμες, τα γλυκά και τα τυποποιημένα και πρόχειρα φαγητά.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

Ενδεικτικά διαιτολόγια για τα άτομα με διαβήτη

6 απρόσμενοι παράγοντες που απορρυθμίζουν το «ζάχαρο»

Τι πρέπει να ξέρουν τα άτομα με διαβήτη για τη ζάχαρη

Το «ζάχαρο» αλλάζει χιλιάδες φορές την ημέρα