Διαβήτης: 8 δεδομένα που όλοι πρέπει να γνωρίζουμε για το «ζάχαρο» και την όραση

Ο σακχαρώδης διαβήτης μπορεί να προκαλέσει σοβαρές βλάβες στα μάτια, οι οποίες αναπτύσσονται σταδιακά, με την πάροδο του χρόνου, και αν δεν γίνουν εγκαίρως αντιληπτές μπορεί να πλήξουν την όραση.

Ωστόσο οι βλάβες αυτές συχνά είναι ασυμπτωματικές, στα αρχικά στάδιά τους. Επιπλέον, δεν κινδυνεύουν εξίσου όλοι οι πάσχοντες από διαβήτη να τις αναπτύξουν.

Ο χειρουργός-οφθαλμίατρος δρ Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, καθηγητής Οφθαλμολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, εξηγεί ποια βασικά δεδομένα πρέπει να γνωρίζουμε για τον διαβήτη και τις επιπτώσεις του στα μάτια.

Ο κίνδυνος επιπλοκών στα μάτια απειλεί όλους τους ασθενείς με διαβήτη

Αφορά τους πάσχοντες από όλες τις μορφές της νόσου (διαβήτης τύπου 1, τύπου 2, διαβήτης κύησης). Εν τούτοις, όσο περισσότερα χρόνια νοσεί ένα άτομο, τόσο περισσότερο κινδυνεύει η όρασή του. Ο κίνδυνος είναι επίσης μεγαλύτερος:

• Στους ασθενείς που δεν ρυθμίζουν καλά το σάκχαρό τους (γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη HbA1c πάνω από 7%)
• Σε όσους έχουν συνοδά προβλήματα (π.χ. καπνίζουν, έχουν αυξημένη χοληστερόλη ή/και κυρίως έχουν μη ελεγχόμενη υπέρταση).

«Ο συνδυασμός σακχαρώδους διαβήτη με υπέρταση δείχνει να είναι ο χειρότερος εχθρός του αγγειακού συστήματος», τονίζει ο κ. Κανελλόπουλος. «Ο αμφιβληστροειδής και τα αγγεία του είναι τα πρώτα τμήματα του σώματος που πλήττονται από αυτά τα δύο νοσήματα».

Οι οφθαλμικές επιπλοκές του διαβήτη είναι συχνές

Η πιο γνωστή (αλλά όχι και η μοναδική) είναι η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια. Περίπου ένας στους τρεις πάσχοντες από διαβήτη ηλικίας άνω των 40 ετών έχει ενδείξεις της οφθαλμοπάθειας αυτής, η οποία εκδηλώνεται λόγω των βλαβών που προκαλεί η αυξημένη γλυκόζη (σάκχαρο) στα μικροσκοπικά αιμοφόρα αγγεία των ματιών.

Άλλα προβλήματα που μπορεί να παρουσιάσουν οι διαβητικοί ασθενείς στα μάτια είναι καταρράκτης, γλαύκωμα κ.λπ. Τα προβλήματα αυτά μπορεί να απειλήσουν την όραση. Στην πραγματικότητα, ο σακχαρώδης διαβήτης αποτελεί την κύρια αιτία τύφλωσης στις ηλικίες κάτω των 65 ετών.

Τα καλά νέα είναι ότι ο καλός γλυκαιμικός έλεγχος (καλή ρύθμιση του σακχάρου αίματος) μπορεί να μειώσει σημαντικά τον κίνδυνο αναπτύξεως διαβητικών οφθαλμοπαθειών. Επιπλέον, η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση της διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας μειώνει έως και 95% τον κίνδυνο τύφλωσης εξαιτίας της.

Επομένως, «η συνεργασία του διαβητολόγου ιατρού με τον χειρουργό-οφθαλμίατρο δημιουργούν την απόλυτη ομάδα αντιμετώπισης, φυσικά μαζί με την προσήλωση και συμμετοχή των ασθενών», τονίζει ο κ. Κανελλόπουλος.

Χρειάζονται περίπου 10 χρόνια για να αναπτυχθούν σοβαρά οφθαλμολογικά προβλήματα

Αυτό δίνει στους ασθενείς το περιθώριο:

• Να ρυθμίσουν το σάκχαρό τους
• Να επισκέπτονται τακτικά τον οφθαλμίατρό τους (τουλάχιστον 1 φορά τον χρόνο) για να ελέγχουν προληπτικά τα μάτια τους.

Οι πάσχοντες από διαβήτη έχουν διπλάσιες πιθανότητες να αναπτύξουν πρόωρο καταρράκτη

Αυτό σημαίνει ότι διατρέχουν διπλάσιο κίνδυνο να εκδηλώσουν καταρράκτη πριν από την ηλικία των 70 ετών, όταν φυσιολογικά θα ήταν αναμενόμενος.

Ο καταρράκτης τους θα εξελίσσεται επίσης ταχύτερα. Αυτό οφείλεται στο ότι η αυξημένη γλυκόζη (σάκχαρο) οδηγεί σε συσσώρευση κυττάρων και πρωτεϊνών στον φυσικό φακό του ματιού, με συνέπεια να θολώνει.

Η αυστηρή ρύθμιση των επιπέδων γλυκόζης μπορεί να καθυστερήσει την ανάπτυξη του καταρράκτη.

Οι έγκυοι με διαβήτη διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας

Έχουν επίσης αυξημένες πιθανότητες να παρουσιάσουν απώλεια όρασης εξαιτίας της. Ο κίνδυνος αυτός, όμως, δεν αφορά τις γυναίκες που εκδηλώνουν διαβήτη στη διάρκεια της κυήσεως (διαβήτης κύησης). Παρατηρείται σε γυναίκες οι οποίες έπασχαν από τη νόσο πριν την εγκυμοσύνη (επομένως είχαν διαβήτη τύπου 1 ή τύπου 2).

Η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια μπορεί επίσης να επιδεινωθεί πολύ γρήγορα στην εγκυμοσύνη. Γι’ αυτό τον λόγο, στις γυναίκες με διαβήτη πριν την εγκυμοσύνη συνιστάται προληπτικός οφθαλμολογικός έλεγχος νωρίς στην πορεία της. Ύστερα πρέπει να τον επαναλαμβάνουν αναλόγως με τις συστάσεις του οφθαλμιάτρου τους.

Όσον αφορά εκείνες με διαβήτη κύησης, πρέπει να προσέχουν τις επόμενες δεκαετίες της ζωής τους διότι μπορεί να εκδηλώσουν διαβήτη τύπου 2. Σε τέτοια περίπτωση πρέπει να ελέγχουν (και) τα μάτια τους.

Ο διαβήτης μπορεί να προκαλέσει παροδικό ή επίμονο θόλωμα της όρασης

Το θόλωμα μπορεί να παρατηρηθεί για διαφορετικούς λόγους στους ασθενείς με αρρύθμιστο σάκχαρο και σε όσους δεν έχουν διαγνωστεί ακόμα με τη νόσο. Ειδικότερα:

• Σε όσους έχουν αρρύθμιστο σάκχαρο, ο πιο συχνός λόγος είναι το διαβητικό οίδημα της ωχράς κηλίδας
• Σε όσους δεν γνωρίζουν ακόμα ότι έχουν διαβήτη, ο λόγος είναι οι απότομες αλλαγές (αυξήσεις ή μειώσεις) της γλυκόζης (σακχάρου) αίματος.

Οι απότομες αυξομειώσεις της γλυκόζης έχουν ως συνέπεια το φαινόμενο του διαβητικού φακού. Κατ’ αυτό, προκαλείται μέσω πολύπλοκων βιολογικών διεργασιών απότομο οίδημα ή συρρίκνωση του φυσιολογικού φακού του ματιού. Η συνέπεια είναι απότομες αλλαγές της μυωπίας ή και της υπερμετρωπίας.

Ο διαβήτης μπορεί να προκαλέσει μυϊκή πάρεση στα μάτια και διπλωπία

Αυτό μπορεί να συμβεί κυρίως σε συνδυασμό με υπέρταση, διότι μπορεί να προκληθούν μικροαγγειακά επεισόδια στα εξειδικευμένα νεύρα που νευρώνουν τους λεπτούς μύες των οφθαλμών.

Το αποτέλεσμα είναι συνήθως μυϊκή πάρεση (όχι μόνιμη παράλυση) και συνήθως οριζόντια διπλωπία. Στην πραγματικότητα, αυτός είναι ο πιο συχνός λόγος διπλωπίας στη χώρα μας (μετά την θυρεοειδοπάθεια). Η διπλωπία συνήθως διαρκεί λιγότερο από δύο μήνες. Εν τούτοις, σε μερικές περιπτώσεις η διάρκειά της φθάνει στους τρεις μήνες.

Οι ασθενείς με διαβήτη διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο λοιμώξεων

Όταν η γλυκόζη (σάκχαρο) αίματος δεν ρυθμίζεται σωστά, μπορεί να επηρεάσει το ανοσοποιητικό σύστημα, μειώνοντας την ικανότητά του να καταπολεμά τις λοιμώξεις σε όλο το σώμα και επομένως στα μάτια.

Για την προστασία από αυτές, οι διαβητικοί ασθενείς πρέπει να τηρούν σχολαστικά όλους τους κανόνες υγιεινής (καλό πλύσιμο των χεριών, αποφυγή αγγίγματος των ματιών με τα χέρια). Εξυπακούεται ότι πρέπει να ρυθμίζουν επίσης καλά το σάκχαρό τους.

Κάθε πότε χρειάζονται έλεγχο τα μάτια

«Τα οφθαλμολογικά προβλήματα που προκαλεί ο σακχαρώδης διαβήτης είναι πολλά και συχνά αρχίζουν νωρίς στην πορεία της νόσου», τονίζει ο καθηγητής. «Γι’ αυτό έχει μεγάλη σημασία να κάνει ο πληθυσμός τακτικές οφθαλμολογικές εξετάσεις, οι οποίες και τον διαβήτη μπορούν να αποκαλύψουν και να ανιχνεύσουν εγκαίρως τις επιπλοκές του στα μάτια. Πόσο μάλλον που μιλάμε για μία νόσο η οποία είναι ύπουλη, διότι αρχικά δεν προκαλεί συμπτώματα ώστε να γίνει αντιληπτή χωρίς εξετάσεις».

Οι ασθενείς με διαβήτη συνιστάται να ελέγχονται προληπτικά από τον οφθαλμίατρο με την εξής συχνότητα:

• Αν έχουν τύπου 1 διαβήτη, μία φορά τον χρόνο. Ο έλεγχος πρέπει να αρχίζει μέσα σε 5 χρόνια από τη διάγνωση του διαβήτη τύπου 1.
• Αν έχουν τύπου 2 διαβήτη, 1 φορά τον χρόνο αμέσως μετά τη διάγνωση.
• Αν είναι γυναίκες με τύπου 1 ή τύπου 2 διαβήτη και μείνουν έγκυοι, μία φορά πριν μείνουν έγκυοι ή εντός του πρώτου τριμήνου της κυήσεως. Ο έλεγχος μπορεί να επαναληφθεί αργότερα στην εγκυμοσύνη και ακόμα μία ή περισσότερες φορές έως ότου το μωρό γίνει 1 έτους.
• Οι γυναίκες που αναπτύσσουν διαβήτη στη διάρκεια της κυήσεως, συνήθως δεν χρειάζονται πρόσθετο οφθαλμολογικό έλεγχο διότι είναι απίθανο να εκδηλώσουν διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια.

«Εννοείται ότι η συχνότητα των ελέγχων θα αλλάξει, αν υπάρξουν παθολογικά ευρήματα. Σε τέτοια περίπτωση οι ασθενείς πρέπει να τηρούν τις συστάσεις του οφθαλμιάτρου τους», καταλήγει ο κ. Κανελλόπουλος.

Φωτογραφία: iStock