Η δράση των οπιοειδών εξασκείται διαμέσου υποδοχέων της κυτταρικής μεμβράνης. Ένας από αυτούς, ο πιο γνωστός και ο πιο μελετημένος είναι ο μ – υποδοχέας (το μ είναι από την λέξη μορφίνη). Υπάρχουν τρία βασικά είδη μ-υποδοχέων και αρκετές παραλλαγές τους. Οι περισσότεροι ευρίσκονται στον νωτιαίο μυελό (οπίσθιο κέρας και αλλού) και τον εγκέφαλο (φλοιός και σε πολλούς πυρήνες). Εκτός από το ΚΝΣ μ-υποδοχείς ευρίσκονται και στο γαστρεντερικό σύστημα και όταν διεγερθούν προκαλούν δυσκοιλιότητα.
Αγωνιστές των μ-υποδοχέων είναι η μορφίνη και οι παραλλαγές της και οι διέγερσή τους προκαλεί αναλγησία, καταστολή, τάση προς έμετο, ευφορία κά. Αρκετές από τις ανεπιθύμητες ενέργειές τους μειώνονται σε ένταση με την συνεχή χρήση. Απενεργοποίηση των μ-υποδοχέων γίνεται με διάφορες ουσίες (arrestin κά) που η δράση τους οδηγεί σε ταχυφυλαξία. Η χρόνια χορήγηση οπιοειδών επιδρά πάνω στο γονίδιο των μ-υποδοχέων και προκαλεί μείωση της παραγωγής τους και εξαφάνιση τους από τις κυτταρικές μεμβράνες οδηγώντας σε βαθμιαία ανοχή τους από τον οργανισμό. Τέλος ανταγωνιστές των μ-υποδοχέων είναι διάφορες ουσίες με πρώτη την ναλοξόνη.
Πρόσφατα δημοσιεύθηκαν δύο μελέτες που περιγράφουν μια διαφορετική δράση των μ-υποδοχέων.
Στην πρώτη βρέθηκε ότι κάποιοι από τους τύπους των ανθρώπινων καρκινικών κυττάρων του καρκίνου του πνεύμονα διαθέτουν 10 φορές περισσότερους μ-υποδοχείς από τα φυσιολογικά κύτταρα του πνεύμονα. Οι υποδοχείς αυτοί διεγειρόμενοι από τα ενδογενή οπιοειδή προκαλούν αύξηση του πολλαπλασιασμού των καρκινικών κυττάρων και αυξάνουν την τάση των τελευταίων μέχρι και 20 φορές, για μετάσταση. Ουσίες όπως η ναλοξόνη και άλλοι αναστολείς των μ-υποδοχέων αναστέλλουν αυτή την τάση. Για τους συγγραφείς οι μ-υποδοχείς μπορεί να αποτελέσουν έναν μελλοντικό θεραπευτικό στόχο (Lennon FE et al., Anesthesiology. 2012 Apr;116(4):940-5).
Η δεύτερη μελέτη είναι επιδημιολογική. Οι συγγραφείς μελέτησαν 2000 περίπου γυναίκες με καρκίνο του μαστού και βρήκαν ότι η επιβίωση στις γυναίκες που είχαν μια ελαφριά γενετική παραλλαγή που τις καθιστούσε ανθεκτικές στα οπιοειδή ήταν μεγαλύτερη. Κατά τους συγγραφείς αυτό αποτελεί ένδειξη ότι πιθανόν τα ενδογενή ή/και τα εξωγενή οπιοειδή μπορεί να διεγείρουν τα καρκινικά κύτταρα (Lennon FE et al., Anesthesiology. 2012 Apr;116(4):857-867 και Bortsov AV et al., Anesthesiology. 2012 Apr;116(4):896-902).
Μετά από την δημοσίευση των παραπάνω μελετών η Ευρωπαϊκή Οργάνωση για την Παρηγορητική Φροντίδα εξέδωσε μια ανακοίνωση (in http://eapcnet.wordpress.com/) η οποία ανατρέπει πλήρως τις απόψεις που διατύπωσαν οι παραπάνω ομιλητές και παραθέτει άλλες πρόσφατες μελέτες που καταλήγουν στα ακριβώς αντίθετα αποτελέσματα.
Σε δύο από αυτές (Afsharimani B et al., Cancer Metastasis Rev. 2011 Jun;30(2):225-38.( http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21267766) και (Gash et al., Press release – March 12, 2012, http://www.uchospitals.edu/news/2012/20120321-opioid.html) οι συγγραφείς αναφέρουν ότι έχει αποδειχθεί ότι η μορφίνη: α) ενισχύει την απόπτωση των καρκινικών κυττάρων, β) αναστέλλει την έκκριση των παραγόντων που ενισχύουν την τοπική αύξηση του καρκινικού όγκου, γ) μειώνει τις μεταστάσεις από καρκίνο του εντέρου, δ) μειώνει την αύξηση όλων των καρκίνων σε υψηλές δόσεις και σε χρόνια χρήση.
Η ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Οργάνωσης για την Παρηγορητική φροντίδα καταλήγει ότι η χορήγηση οπιοειδών βελτιώνει τόσο πολύ την ποιότητα ζωής των καρκινοπαθών που τα οποιαδήποτε ευρήματα σε κυτταροκαλλιέργειες σχετικά με την δράση των φαρμάκων αυτών στα καρκινικά κύτταρα θα πρέπει να αξιολογούνται με μεγάλη προσοχή και να αποφεύγονται οι όποιες γενικεύσεις που μπορούν να οδηγήσουν σε παρεξηγήσεις σχετικά με την ωφελιμότητά τους.
Δρ. Αχιλ. Ε. Γεωργιάδης, ρευματολόγος
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
μάθετε τα πάντα για τον καρκίνο στην κατηγορία του iatropedia
γιατί ο καρκίνος προτιμάει τους άνδρες από τις γυναίκες
μάθετε τα πάντα για τον καρκίνο του προστάτη
πονάνε οι όρχεις σας; δώστε προσοχή στα διάφορα είδη πόνων
περισσότερα από 6 στα 10 παιδιά με λευχαιμία, μπορούν να γίνουν εντελώς καλά