Κατακόρυφη αύξηση παρουσίασε το 2022 η κατανάλωση αντιβιοτικών στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), επιστρέφοντας στα επίπεδα που ήταν πριν ξεσπάσει η πανδημία και τεθούν οι περιορισμοί που την μείωσαν ραγδαία. Το γεγονός αυτό εντείνει τις ανησυχίες των ειδικών για το πώς θα εξελιχθεί η αντοχή των βακτηρίων σε αυτά, αφού όσο πιο άσκοπα τα χρησιμοποιούμε, τόσο πιο ανθεκτικά γίνονται τα μικρόβια (βακτήρια).
Ήδη η μία στις πέντε βακτηριακές λοιμώξεις στην ΕΕ προκαλούνται από βακτήρια που είναι ανθεκτικά στα αντιβιοτικά. Αν δεν αλλάξει άμεσα κάτι, σε 10 χρόνια οι 9 στις 10 ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις θα είναι πολυανθεκτικές (αντοχή σε πολλά αντιβιοτικά).
Πρακτικά αυτό σημαίνει πως κάθε ασθενής που θα μπαίνει στο νοσοκομείο θα κινδυνεύει να κολλήσει βακτήριο που δύσκολα θα αντιμετωπίζεται και μπορεί να απειλήσει τη ζωή του.
Τις προειδοποιήσεις αυτές απηύθυναν οι ιθύνοντες του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου & Προλήψεως Νοσημάτων (ECDC) σε συνέντευξη Τύπου με αφορμή την 16η Ευρωπαϊκή Ημέρα Ενημέρωσης για τα Αντιβιοτικά (18 Νοεμβρίου 2023).
Όπως εξήγησε η διευθύντρια του ECDC Dr. Andrea Ammon, η αντοχή των μικροβίων (βακτηρίων) στα αντιμικροβιακά φάρμακα αποτελεί μεγάλη απειλή για την υγεία των ανθρώπων στην Ευρώπη και όλο τον κόσμο. Απειλεί επίσης την υγεία των ζώων αλλά και το περιβάλλον, διότι τα βακτήρια κυκλοφορούν μεταξύ τους.
«Σε ετήσια βάση πεθαίνουν στην ΕΕ περισσότεροι από 35.000 άνθρωποι λόγω λοιμώξεων που προκαλούνται από τα ανθεκτικά στα αντιβιοτικά βακτήρια», είπε. «Ο αριθμός αυτός αυξάνεται συνεχώς. Πλέον ο αντίκτυπος των ανθεκτικών λοιμώξεων στην δημόσια υγεία είναι εφάμιλλος με αυτόν της γρίπη, του HIV/AIDS και της φυματίωσης μαζί».
Για να αντιμετωπιστεί η κατάσταση είναι απόλυτη ανάγκη να μειωθεί η κατανάλωση αντιβιοτικών στην κοινότητα. Και αυτό διότι τα αντιβιοτικά που παίρνουμε χωρίς να νοσηλευόμαστε στα νοσοκομεία, αντιπροσωπεύουν το 90% της συνολικής κατανάλωσης.
Δυσοίωνο μέλλον
Τι θα συμβεί εάν δεν κάνουμε απολύτως τίποτα για να αντιμετωπίσουμε την μικροβιακή αντοχή; «Και η πιο απλή βακτηριακή λοίμωξη θα είναι δύσκολο έως αδύνατον να αντιμετωπιστεί με τα αντιβιοτικά», είπε η Dr. Ammon. Επομένως οι ασθενείς θα μένουν άρρωστοι για πολύ καιρό, με ενδεχόμενο ακόμα και να απειληθεί η ζωή τους.
Επιπλέον, θα πληγούν σοβαρά οι νοσηλείες στα νοσοκομεία και στις εντατικές. Το ίδιο και οι εγχειρήσεις, οι μεταμοσχεύσεις οργάνων, αλλά και οι αντικαρκινικές θεραπείες. «Η επιτυχία όλων τους εξαρτάται από την ύπαρξη αποτελεσματικών αντιβιοτικών φαρμάκων», πρόσθεσε.
Διαβάστε ακόμα Κολλημένοι με τα αντιβιοτικά οι Έλληνες: Έχουμε (πάλι) την υψηλότερη κατανάλωση στην Ευρώπη
Προβλήματα θα υπάρξουν και στους υπόλοιπους χώρους υγειονομικής φροντίδας, όπου θα συσσωρεύονται ασθενείς με λοιμώξεις που δύσκολα θα αντιμετωπίζονται.
Έτσι, θα πιέζονται ολοένα περισσότερο τα ήδη υπερφορτωμένα συστήματα Υγείας και θα αυξάνεται το ήδη υψηλό υγειονομικό κόστος. Χώρια οι απώλειες σε ανθρώπινες ζωές, αλλά και σε παραγωγικότητα από τους εργαζομένους που θα είναι για καιρό άρρωστοι ή και θα χάνουν τη ζωή τους.
«Από το 2008 που ήταν η πρώτη Ευρωπαϊκή Ημέρα Ενημέρωσης για τα Αντιβιοτικά μειώθηκε σταδιακά η κατανάλωση αντιβιοτικών. Η ραγδαία «υποτροπή» του 2022, όμως, αποδεικνύει πως η ορθή χρήση τους δεν έχει εδραιωθεί σε όλες τις χώρες της ΕΕ. Επομένως απαιτείται σημαντική ακόμα προσπάθεια για να αντιμετωπίσουμε την κατάχρησή τους και την μικροβιακή αντοχή», τόνισε η Dr. Ammon.
Ακόμα πιστεύουμε ότι καταπολεμούν τους ιούς
Η ΕΕ προσπαθεί εδώ και 16 χρόνια να περάσει το μήνυμα ότι τα αντιβιοτικά καταπολεμούν ΜΟΝΟ βακτήρια και ΟΧΙ ιούς. Ωστόσο, το 40% των Ευρωπαίων εξακολουθούν να μην το γνωρίζουν, τόνισε η κυρία Roser Domenech Amado, διευθύντρια της στρατηγικής Ενιαία Υγεία (One Health) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που έχει ως στόχο την διεπιστημονική συνεργασία για την υγεία των ανθρώπων, των ζώων και του περιβάλλοντος.
Του λόγου το αληθές είχε επιβεβαιώσει και πανευρωπαϊκή δημοσκόπηση (Ευροβαρόμετρο) που δημοσιεύθηκε τον Νοέμβριο του 2022. Ποσοστό υψηλότερο (σχεδόν 50%) των 26.511 συμμετεχόντων (μεταξύ αυτών 1.013 Έλληνες) απάντησαν πως τα αντιβιοτικά είναι αποτελεσματικά εναντίον των ιών! Έτσι, δήλωσαν πως τα παίρνουν:
- Για τη γρίπη, το κρυολόγημα και τον κορωνοϊό (όλα προκαλούνται από ιούς)
- Για μεμονωμένα συμπτώματα όπως ο πυρετός, ο πονόλαιμος ή ο βήχας (δεν έχουν ένδειξη)
Ακόμα, δε, και όταν έπαιρναν αντιβιοτικά για πνευμονία ή βρογχίτιδα, συχνά δεν είχε προηγηθεί τεστ για να εξακριβωθεί αν είναι βακτηριακής ή ιογενούς αιτιολογίας.
Από τους Έλληνες συμμετέχοντες, το 58% είπαν πως τα αντιβιοτικά καταπολεμούν ιούς. Ένα 7%, εξ άλλου, δεν ήξερε τι να απαντήσει στην σχετική ερώτηση. Με άλλα λόγια, μόλις το 35% γνωρίζουν τι κάνουν στ’ αλήθεια τα αντιβιοτικά και τι όχι.
Βρισκόμαστε ακόμα στο… 2003
«Με το υπάρχον επίπεδο ενημέρωσης βρισκόμαστε όπου ήμασταν πριν από 20 χρόνια», είπε η κυρία Domenech Amado. «Εδώ όμως που έχει φτάσει η αντοχή των μικροβίων στα αντιβιοτικά, δεν έχουμε άλλα 20 χρόνια για να τους ενημερώσουμε για το πόσο κινδυνεύουν. Πρέπει τώρα να γίνει κατανοητό και να μειωθεί η κατανάλωση».
Όπως εξήγησε, ήδη το σχεδόν 20% των βακτηριακών λοιμώξεων στην ΕΕ προκαλούνται από μικρόβια (δηλαδή βακτήρια) που είναι ανθεκτικά στα αντιβιοτικά. Σε μια δεκαετία το αντίστοιχο ποσοστό θα έχει φτάσει στο 90%, αν δεν αλλάξει γρήγορα η κατάσταση. «Εάν δεν αντιμετωπίσουμε επειγόντως την μικροβιακή αντοχή, το 2035 μπορεί να είναι πιο επικίνδυνο να πάμε στο νοσοκομείο, παρά να κάνουμε θεραπεία στο σπίτι», εκτίμησε.
Εκτός ελέγχου η αντοχή στην Ελλάδα
Για τους ειδικούς τα πράγματα είναι απλά. Όσο πιο πολλά αντιβιοτικά παίρνουμε, τόσο περισσότερο τα συνηθίζουν τα βακτήρια. Και όσο πιο πολύ τα συνηθίζουν, τόσο πιο ανθεκτικά γίνονται.
Η χώρα μας είναι η αρνητική «πρωταθλήτρια» της ΕΕ στην κατανάλωση αντιβιοτικών στην κοινότητα (δηλαδή εκτός νοσοκομείων). Μοιραία λοιπόν έχουμε και τεράστια ποσοστά πολυανθεκτικών βακτηρίων. Σύμφωνα με τα δεδομένα του ECDC για το 2022, από τους ασθενείς με βακτήρια στο αίμα, αντοχή σε πολλαπλά αντιβιοτικά (πολυανθεκτικότητα) είχαν:
- Το 10,1% όσων είχαν λοιμώξεις από κολοβακτηρίδιο (E. Coli)
- Το 66,2% όσων είχαν λοιμώξεις από κλεμπσιέλλα της πνευμονίας
- Το 45,5% των λοιμώξεων από ψευδομονάδα πυοκυανική
- Το 88,6% των λοιμώξεων από ακινετοβακτήριο
- Το 39% των λοιμώξεων από χρυσίζοντα σταφυλόκοκκο
Κάποια βακτήρια, μάλιστα, όπως το ακινετοβακτήριο, έχουν σε ορισμένα αντιβιοτικά αντοχή σε ποσοστό που υπερβαίνει το 94%!
Επιπλέον, το 2022 η χώρα μας είχε την μεγαλύτερη αύξηση/υποτροπή στην κατανάλωση αντιβιοτικών. Έφτασε στο 43,1% έναντι του 2021, όταν ο ευρωπαϊκός μέσος όρος ήταν 20,5%. Η, δε, μείωση που είχε η κατανάλωση αντιβιοτικών στην Ελλάδα τα δύο χρόνια της πανδημίας ήταν 18,6% το 2020 και 17,4% το 2021.
Φωτογραφία: iStock