Όταν η Ιωάννα Χριστοπούλου έμαθε στα 28 της χρόνια ότι πάσχει από λευχαιμία, ούτε που της περνούσε από το μυαλό ότι μια 15ετία αργότερα όχι μόνο θα ήταν γερή και δυνατή, αλλά δεν θα έκανε πια θεραπεία.
Ούτε βεβαίως μπορούσε να φανταστεί ότι θα έσφιγγε στην αγκαλιά της έναν ανεκτίμητο θησαυρό: τον γιο της.
«Στην πιο δημιουργική ίσως περίοδο της ζωής μου αναγκάστηκα να αντιμετωπίσω διπλό σοκ», λέει. «Από τη μια ήταν η διάγνωση. Από την άλλη η προειδοποίηση να μην μείνω έγκυος. Η θεραπεία που θα άρχιζα ήταν τοξική και υπήρχε κίνδυνος τερατογένεσης. Το άντεξα όμως και μάλιστα για μια δεκαετία σχεδόν. Η σκέψη του παιδιού, όμως, δεν έφευγε στιγμή απ’ το μυαλό μου».
Η Ιωάννα ήταν τυχερή μέσα στην ατυχία της. Η διάγνωσή της έγινε σε μία περίοδο κατά την οποία είχε αρχίσει αληθινή επανάσταση στην αντιμετώπιση της χρόνιας μυελογενούς λευχαιμίας (ΧΜΛ).
Την επανάσταση αυτή έφεραν στοχευμένες θεραπείες, που μπορούν να οδηγήσουν σε βαθιά ύφεση της νόσου και να αυξήσουν το προσδόκιμο επιβίωσης των ασθενών.
Αναστολείς TKIs
Τα φάρμακα αυτά λέγονται αναστολείς τυροσινικής κινάσης (TKIs). Ο πρώτος, το φάρμακο imatinib, άρχισε να διατίθεται ευρέως το 2001. Αργότερα εγκρίθηκαν αναστολείς δεύτερης γενιάς (dasatinib, nilotinib), ενώ εφέτος εγκρίθηκαν δύο ακόμα (bosutinib, ponatinib).
Η παρακολούθηση των ασθενών που είχαν λάβει τους πρώτους αναστολείς έδειξε πως με τη συμμόρφωση στη θεραπεία μπορεί να επιτευχθεί βαθιά ανταπόκριση της νόσου (αυτό που ιατρικά λέγεται λειτουργική ίαση). Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι ένα μόριο στο αίμα τους (λέγεται BCR-ABL) μειώνεται σε ελάχιστα έως μη ανιχνεύσιμα επίπεδα.
Το εύρημα αυτό οδήγησε τους γιατρούς σε ένα ερώτημα: άραγε τι θα συνέβαινε εάν οι ασθενείς διέκοπταν τη θεραπεία; Θα διατηρούσε ο οργανισμός τους τη βαθιά μοριακή ανταπόκριση ή θα υποτροπίαζαν;
Οι πρώτες δοκιμές, στα τέλη της δεκαετίας του 2000, έδειξαν πως σε πολλούς ασθενείς η ανταπόκριση παρέμενε η ίδια. Έτσι, το 2013 άρχισε μεγάλη πανευρωπαϊκή μελέτη (μελέτη EURO-SKI) στην οποία συμμετέχουν και Έλληνες πάσχοντες από ΧΜΛ.
Από τις πρώτες συμμετοχές
«Όταν η γιατρός με ενημέρωσε το 2013 ότι αρχίζει μελέτη για να εξακριβωθεί εάν παραμένει σε ύφεση η ΧΜΛ χωρίς φαρμακευτική αγωγή, αμέσως δήλωσα συμμετοχή. Μάλιστα πρέπει να ήμουν η πρώτη ή η δεύτερη ασθενής που το έκανε αυτό. Και ένας από τους λόγους ήταν ότι ήθελα ένα παιδί», λέει η Ιωάννα. «Φυσικά φοβόμουν για την έκβαση. Τελικά όμως ανακάλυψα ότι οι φόβοι μου δεν είχαν βάση. Είχα μια πολύ καλή γιατρό που με φρόντιζε, ένα πολύ καλό νοσοκομείο που με υποστήριζε και όλα πήγαν καλά.
»Τώρα πια κάνω μόνο μία εξέταση κάθε 6 μήνες, για να ελέγχουμε μοριακά τη νόσο μου. Ουσιαστικά έχω απαλλαγεί από τη λευχαιμία εδώ και 5,5 χρόνια. Έτσι, πέρυσι μπόρεσα να μείνω έγκυος και πριν από 3 μήνες γεννήθηκε ο γιος μου».
Την εγκυμοσύνη και τη γέννηση του παιδιού «ζήσαμε από την πρώτη στιγμή μαζί με την αιματολόγο μου», συνεχίζει. «Έπρεπε να έχουμε το νου μας, μη τυχόν και υπήρχε κάποιο πρόβλημα. Ουσιαστικά περάσαμε όλη την εγκυμοσύνη μαζί και νομίζω ότι νιώσαμε την ίδια χαρά όταν γεννήθηκε το παιδί».
Το καλύτερο παράδειγμα
Η έκβαση αυτή «είναι το καλύτερο παράδειγμα για το τι μπορεί να προσφέρει μια επιτυχημένη στοχευμένη θεραπεία», λέει στο Iatropedia η αιματολόγος Μαρία Παγώνη, διευθύντρια στην Αιματολογική Κλινική και Μονάδα Μεταμόσχευσης Μυελού των Οστών του Νοσοκομείου Ευαγγελισμός.
Και συνεχίζει: «Μέχρι πριν από δύο δεκαετίες, όταν βλέπαμε έναν ασθενή με ΧΜΛ ξέραμε ότι θα έμενε στη χρόνια φάση για 4-6 χρόνια. Μετά θα είχε επιτάχυνση της νόσου για περίπου 1 χρόνο. Ύστερα θα έμπαινε στην τελική φάση, όπου συνήθως σε 3-6 μήνες θα είχε καταλήξει».
Σήμερα, η κατάσταση έχει αλλάξει ριζικά. «Πολλοί ασθενείς μας έχουν τη δυνατότητα να διακόψουν τη φαρμακευτική αγωγή και να μην την ξαναρχίσουν εκτός κι αν υποτροπιάσουν», εξηγεί η κυρία Παγώνη.
«Στο ελληνικό σκέλος της μελέτης EURO-SKI, οι 25 από τους 44 ασθενείς με ΧΜΛ έχουν σταματήσει τα φάρμακα από το 2013.
»Οι υπόλοιποι 19 ασθενείς υποτροπίασαν αλλά σε μοριακό επίπεδο, δηλαδή χωρίς συμπτώματα. Όλοι ξανάρχισαν τη φαρμακευτική αγωγή και βρίσκονται πλέον σε φάση βαθιάς ανταπόκρισης. Αυτό σημαίνει ότι είναι καλά, χωρίς κανένα κλινικό πρόβλημα και συνεχίζουν φυσιολογικά τη ζωή τους».
Επιπλέον, άλλες, μακροχρόνιες μελέτες έχουν δείξει ότι «πολλοί πάσχοντες από ΧΜΛ έχουν πλέον το ίδιο προσδόκιμο επιβίωσης με υγιείς συνομηλίκους τους, παρότι εξακολουθούν να έχουν λευχαιμία», συμπληρώνει.
Απαραίτητη προϋπόθεση για να διακοπεί η θεραπεία είναι η συνεχής βαθιά ανταπόκριση. «Η βαθιά ανταπόκριση επιτυγχάνεται βαθμιαία. Αν διαρκέσει επί τουλάχιστον 1 χρόνο, μπορούμε να διακόψουμε δοκιμαστικά τα φάρμακα. Αυτό συνήθως γίνεται έπειτα από τουλάχιστον 3-5 χρόνια φαρμακευτικής αγωγής», εξηγεί η ειδικός.
Μετά τη διακοπή, ο ασθενής υποβάλλεται κάθε μήνα σε εξετάσεις για να ελέγχεται η κατάστασή του. Αν δεν υπάρξουν ενδείξεις μοριακής υποτροπής, οι εξετάσεις σιγά-σιγά θα αραιώσουν και τελικά θα γίνονται ανά εξάμηνο.
Και στα λεμφώματα
Η χρόνια μυελογενής λευχαιμία δεν είναι η μοναδική μορφή της νόσου στην οποία έχει επιτευχθεί τεράστια πρόοδος τα τελευταία χρόνια. Αληθινά άλματα έχουν γίνει και για άλλες μορφές, όπως η οξεία μυελογενής και η οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμία.
Σημαντικές εξελίξεις, εξάλλου, έχουν καταγραφεί και σε πολλά είδη λεμφωμάτων. Νέες ανοσοθεραπείες και στοχευμένες θεραπείες καταπολεμούν αποτελεσματικά τις υποτροπές τους. Επιπλέον, παρατείνουν σημαντικά τη ζωή των ασθενών και βελτιώνουν την ποιότητα της ζωής τους.
«Το θεραπευτικό οπλοστάσιο εναντίον των αιματολογικών κακοηθών νόσων έχει εμπλουτιστεί εντυπωσιακά, έπειτα από πολλά χρόνια στασιμότητας στην ανάπτυξη νέων θεραπειών», τονίζει η κυρία Παγώνη. «Έτσι, σήμερα μπορούμε να φροντίζουμε τους ασθενείς μας καλύτερα παρά ποτέ».
Όσον αφορά το μέλλον, αυτό διαγράφεται ελπιδοφόρο, αφού γίνονται πολλές έρευνες που υπόσχονται να βελτιώσουν ακόμα περισσότερο την πρόγνωση των ασθενών.
Το μέλλον για την Ιωάννα, όμως, είναι ήδη εδώ. «Θέλω να είμαι υγιής και να μεγαλώσω το μωρό μου. Αν όμως ξανάρθει η λευχαιμία στο δρόμο μου, θα ξαναπάρω τα χάπια μου και θα την παλέψω με την ίδια δύναμη και αισιοδοξία που είχα την πρώτη φορά», δηλώνει αποφασιστικά.
Διαβάστε ακόμα
Λευχαιμία και λέμφωμα: Πόσα είδη υπάρχουν
Λευχαιμία, λέμφωμα: Ποια είναι τα ύποπτα συμπτώματα
Λευχαιμία: Ποια είναι η θεραπεία για κάθε τύπο
CAR-T: Τι είναι οι «γενετικές θεραπείες» για λευχαιμία και λέμφωμα