Εκφύλιση ωχράς κηλίδας: Ελπίδες από φάρμακο για τον αλκοολισμό

Ελπίδες για καλύτερη όραση στους πάσχοντες από ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας και άλλες σοβαρές παθήσεις των ματιών δίνουν τα ευρήματα νέας μελέτης, στην οποία επιστήμονες βελτίωσαν αισθητά την όραση σχεδόν τυφλών ποντικιών με ένα φάρμακο που χορηγείται για την εξάρτηση από το αλκοόλ.

Αν το εύρημα αυτό επιβεβαιωθεί σε κλινικές μελέτες, που ήδη προγραμματίζονται, μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη νέων, στοχευμένων θεραπειών, λέει ένας κορυφαίος Έλληνας ειδικός.

Η νέα ανακάλυψη αφορά την δισουλφιράμη, ένα από τα παλαιότερα φάρμακα που χρησιμοποιούνται στους ανθρώπους. Η σύνθεσή της άρχισε στα τέλη του 19ου αιώνα, ενώ για χρήση στους ανθρώπους εγκρίθηκε για πρώτη φορά (στις ΗΠΑ) το 1951.

Τα ποντίκια στα οποία χορηγήθηκε είχαν χάσει σχεδόν πλήρως την όρασή τους λόγω καταστροφής των φωτοευαίσθητων κυττάρων του αμφιβληστροειδή τους. Τα κύτταρα αυτά είναι τα ραβδία και τα κωνία, και είναι αυτά που υποδέχονται το φως. Καταστροφή αυτών των κυττάρων προκαλούν παθήσεις όπως:

• Η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας
• Η μελαγχρωστική αμφιβληστροειδοπάθεια (είναι κληρονομούμενη οφθαλμοπάθεια)

Μετά τη χορήγηση της δισουλφιράμης, τα ζώα μπορούσαν να διακρίνουν με πολύ μεγαλύτερη ευκρίνεια εικόνες που εναλλάσσονταν μπροστά τους.

Τα φωτοευαίσθητα κύτταρα

Τι σχέση όμως μπορεί να έχει ένα φάρμακο για τον αλκοολισμό με την τύφλωση; «Το κλειδί κρύβεται στο μοριακό μηχανισμό που μπλοκάρει το φάρμακο για να θεραπεύσει τον αλκοολισμό», απαντά ο χειρουργός – οφθαλμίατρος δρ Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, καθηγητής Οφθαλμολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης. «Ο μηχανισμός αυτός είναι παρόμοιος με εκείνον που ενεργοποιείται όταν σταδιακά εκφυλίζονται και πεθαίνουν τα ραβδία και τα κωνία».

Όπως εξηγεί, όταν πεθαίνουν τα ραβδία και τα κωνία εκλύεται μία χημική ουσία. Η ουσία λέγεται  ρετινοϊκό οξύ και προκαλεί υπερδραστηριότητα στα γαγγλιακά κύτταρα.

Τα κύτταρα αυτά βρίσκονται στον αμφιβληστροειδή και φυσιολογικά στέλνουν τις οπτικές πληροφορίες στον εγκέφαλο, για να μετατραπούν σε εικόνες. Η υπερδραστηριότητα των γαγγλιακών κυττάρων επεμβαίνει στην κωδικοποίηση και στη μεταφορά των πληροφοριών. Το επακόλουθο είναι να θολώνει η όραση.

«Τη διαδικασία αυτή μπορεί να αναχαιτίσει η δισουλφιράμη, λόγω του τρόπου δράσης της», επισημαίνει ο καθηγητής. «Στην περίπτωση του αλκοολισμού, προκαλεί οξεία ευαισθησία στην αιθανόλη (αλκοόλ) καταστέλλοντας ένα ένζυμο απαραίτητο για τη διάσπασή της. Έτσι, μόλις ο πάσχων πιεί έστω και μικρή ποσότητα αλκοόλ, αναπτύσσει αμέσως παρεπόμενα της μέθης».

Εκτός από αυτό το ένζυμο, όμως, η δισουλφιράμη καταστέλλει και ορισμένα άλλα, τα οποία εμπλέκονται στην παραγωγή του ρετινοϊκού οξέος.

Η νέα έρευνα

Στόχος της νέας έρευνας ήταν να εξακριβωθεί αν η δράση της αυτή μπορεί να μειώσει την υπερδραστηριότητα των γαγγλιακών κυττάρων και το θόλωμα της όρασης. Αν επιβεβαιωνόταν αυτό, θα είχε βρεθεί ένας νέος μηχανισμός για να αντιμετωπιστεί η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας.

Όπως διαπιστώθηκε, το φάρμακο δρούσε όντως κατ’ αυτόν τον τρόπο. Επιπλέον, βελτίωσε αισθητά την όραση των σχεδόν τυφλών ζώων, διότι αποκαταστάθηκε η μετάδοση των οπτικών πληροφοριών από τα ραβδία και τα κωνία που είχαν απομείνει στους αμφιβληστροειδείς τους.

Μάλιστα η βελτίωση ήταν μεγαλύτερη από την αναμενόμενη, γράφουν οι ερευνητές στην ιατρική επιθεώρηση Science Advances. Επιπλέον, παρατήρησαν βελτίωση της όρασης, ακόμα και σε ζώα που την είχαν χάσει για μεγάλο χρονικό διάστημα.

«Τα ευρήματα αυτά δίνουν ελπίδες στους πάσχοντες από σοβαρές οφθαλμοπάθειες που οφείλονται στην καταστροφή των φωτοευαίσθητων κυττάρων των ματιών», τονίζει ο κ. Κανελλόπουλος. «Αν μπορούσε να βελτιωθεί έστω και λίγο η όραση ασθενών με προχωρημένη ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς ή μελαγχρωστική αμφιβληστροειδοπάθεια, ο αντίκτυπος στην ποιότητα ζωής τους θα ήταν σημαντικός. Σε κάθε περίπτωση, η επιτυχία στις κλινικές μελέτες που τώρα σχεδιάζονται, ίσως ανοίξει νέους δρόμους στην ανάπτυξη φαρμάκων, παρέχοντας μία εντελώς νέα στρατηγική για τη βελτίωση της όρασης σε αυτούς τους ασθενείς».

Ίσως δεν είναι κατάλληλη για όλους

Η δισουλφιράμη, πάντως, μπορεί να μην είναι κατάλληλη για όλους τους ασθενείς. Όταν συνδυάζεται με την κατανάλωση έστω και μικρής ποσότητας αλκοόλ, μπορεί να έχει σοβαρές παρενέργειες, όπως:

• Ανυπόφορο πονοκέφαλο
• Ναυτία
• Μυϊκές κράμπες
• Δυσκολίες στην αναπνοή
• «Φτερουγίσματα» της καρδιάς

Στις ακραίες περιπτώσεις μπορεί να παρατηρηθεί:

• Αναπνευστική δυσφορία
• Καρδιαγγειακή κατάρρευση
• Ανακοπή καρδιάς

Γι’ αυτούς τους λόγους, χρησιμοποιείται πλέον σε επιλεγμένα περιστατικά αλκοολισμού. Αν, λοιπόν, επρόκειτο να χορηγηθεί σε ασθενείς με εκφύλιση της ωχράς ή άλλα οφθαλμικά προβλήματα, αυτοί θα έπρεπε να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί ώστε να μην ξεχαστούν και πιούν αλκοόλ.

«Αν όμως επιβεβαιωθεί πως η δισουλφιράμη μπορεί όντως να βελτιώσει την όρασή τους, μπορεί να αναπτυχθούν πιο στοχευμένες θεραπείες. Αυτές δεν θα επεμβαίνουν στη διάσπαση του αλκοόλ ή σε άλλες μεταβολικές λειτουργίες», καταλήγει ο κ. Κανελλόπουλος.

Φωτογραφία: iStock