ΕΚΠΑ: Τι γνωρίζουμε για τις θρομβώσεις με εμβόλια που περιέχουν αδενοϊούς

Με την ευρεία χρήση εμβολίων με φορέα αδενοϊό κατά του νέου κορωνοϊού, όπως είναι τα εμβόλια του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης-AstraZeneca και το εμβόλιο της Johnson & Johnson/Jannsen, παρουσιάστηκε η εξαιρετικά μικρή πιθανότητα σοβαρών θρομβωτικών επεισοδίων με ανοσολογικό υπόβαθρο.

Μία από τις υποθέσεις που εξετάζεται είναι ο μηχανισμός ayt;hw της παρενέργειας να είναι κοινός μεταξύ των εμβολίων που βασίζονται σε αδενοϊικό φορέα. Υπάρχουν στοιχεία που μπορούν να στηρίξουν αυτήν την υπόθεση; Οι καθηγητές της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Γκίκας Μαγιορκίνης (επίκουρος καθηγητής) και Θάνος Δημόπουλος (καθηγητής και πρύτανης ΕΚΠΑ), συνοψίζουν τα σχετικά δεδομένα.

Η αλληλεπίδραση των αδενοϊών με παράγοντες πήξης έχει παρατηρηθεί και στο παρελθόν. Για παράδειγμα στους αδενοϊούς 5 και 31, οι παράγοντες πήξης IX και X χρειάζονται για την αποτελεσματική μόλυνση των κυττάρων. Η  δραστηριότητα αυτή μεσολαβείται από την θειϊκή ηπαράνη (ηπαρίνη).

Οι αδενοϊικοί φορείς έχουν χρησιμοποιηθεί ευρέως εδώ και τουλάχιστον 15 χρόνια σε μελέτες γονιδιακής θεραπείας. Στις μελέτες αυτές είχαν αναφερθεί φαινόμενα ήπιας θρομβοκυτταροπενίας.

Ένα βασικό πρόβλημα από την ενδοφλέβια έγχυση του αδενοϊού 5 ήταν η δέσμευσή του στα κυκλοφορούντα αιμοπετάλια. Αυτή προκαλούσε ενεργοποίηση/συγκόλλησή τους. Στη συνέχεια προκαλούσε παγίδευση στα κολποειδή του ήπατος, γράφουν οι καθηγητές του ΕΚΠΑ.

Στον μηχανισμό πιθανώς συμμετέχει και το γεγονός ότι ο υποδοχέας coxsakie-αδενοϊού που χρησιμοποιείται από πολλούς αδενοϊούς έχει εντοπισθεί σε κυκλοφορούντα αιμοπετάλια. Επίσης κρίσιμο στοιχείο στο μηχανισμό φαίνεται ότι παίζει και ο παράγοντας Von Willebrand.

Μελέτες που διεξήχθησαν σε πρωτεύοντα από το 2001 έδειξαν ότι η ενδοφλέβια έγχυση αδενοϊών προκαλούσε θρομβοκυτταροπενία σε συνδυασμό με βιοχημικές ενδείξεις διάχυτης ενδαγγειακής πήξης. Σε ανθρώπινες κλινικές μελέτες, οι θρομβοπενίες ήταν παροδικές και χωρίς σημεία διάχυτης ενδαγγειακής πήξης.

Οι αδενοϊοί των εμβολίων

Αξίζει να σημειωθεί ωστόσο ότι ο ιός δεν είναι παθογόνο που μεταδίδεται μέσω του αίματος. Συνεπώς αυτοί οι μηχανισμοί δεν παρατηρούνται ως αποτέλεσμα φυσικής νόσησης, τουλάχιστον όχι συχνά.

Επίσης πρέπει να ξεκαθαρισθεί ότι η χρήση των εμβολίων δεν γίνεται ενδοφλέβια. Επιπλέον, οι αδενοϊοί του εμβολίου δεν πολλαπλασιάζονται ώστε να εισέλθουν στην κυκλοφορία. Συνεπώς η συμβολή ενός τέτοιου μηχανισμού στην πρόκληση των θρομβωτικών επεισοδίων τίθεται υπό αμφισβήτηση, σημειώνουν οι ειδικοί του ΕΚΠΑ.

Για αυτό έχει σημασία να ρίξουμε και μία ματιά σε προηγούμενες μελέτες εμβολίων με τους αδενοϊικούς φορείς. Διαταραχές πήξης είχαν παρατηρηθεί στην κλινική μελέτη φάσης 3 του αδενοϊικού εμβολίου του Ebola σε 3 εθελοντές χωρίς συμπτώματα. Συγκεκριμένα παρατηρήθηκε παράταση του χρόνου μερικής θρομβοπλαστίνης (aPTT) η οποία σχετίσθηκε με την παραγωγή αντιφωσφολιπικών αντισωμάτων.

Υπάρχει πιθανή προδιάθεση

Η πιθανή σχέση του αδενοϊικού φορέα με αλλοίωση των μηχανισμών πήξης έχει φανεί και στο παρελθόν. Ωστόσο παρόμοια συμβάντα σοβαρών θρομβωτικών επεισοδίων με ανοσολογικό προφίλ δεν έχουν παρατηρηθεί στο παρελθόν, παρά την ευρεία χρήση των φορέων σε γονιδιακές θεραπείες και παρασκευή εμβολίων.

Με δεδομένη την αλληλεπίδραση των αδενοϊικών φορέων με μηχανισμούς πήξης,  απαιτείται περαιτέρω μελέτη των πιθανών σχέσεων των αδενοϊικών φορέων με τα σπάνια σοβαρά θρομβωτικά επεισόδια. Είναι πιθανόν να πρόκειται για προδιάθεση σε ένα εξαιρετικά μικρό ποσοστό του πληθυσμού. Η προδιάθεση αυτή έγινε εμφανής τώρα, λόγω της ευρύτατης χρήσης των φορέων αυτών σε μικρό χρονικό διάστημα, εκτιμούν οι ειδικοί του ΕΚΠΑ.

Ενδεικτικό είναι ότι μέχρι και τις 5 Απριλίου, αναφέρθηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο μόνο 1 πιθανό θρομβωτικό επεισόδιο σε εμβολιασμό δεύτερης δόσης. Σε κάθε περίπτωση η ωφέλεια του εμβολιασμού σε σχέση με τον πιθανό κίνδυνο για τις ηλικίες μεγαλύτερες των 30 φαίνεται ότι είναι μεγάλη. Η διαλεύκανση της προδιάθεσης για αυτά τα επεισόδια, θα βελτιώσει το προφίλ ασφάλειας των εμβολίων με αδενοϊούς, καταλήγουν οι καθηγητές του ΕΚΠΑ.