Η εξαφάνιση ηλικιωμένων με άνοια είναι ο χειρότερος εφιάλτης για όσους τους φροντίζουν. Δυστυχώς, όμως, είναι κάτι που συμβαίνει πολύ συχνά.
Υπολογίζεται ότι έξι στους 10 ανθρώπους που ζουν με άνοια θα χαθούν τουλάχιστον μία φορά στην πορεία της νόσου.
Η εξαφάνιση είναι πιθανότερη στα μεσαία και προχωρημένα στάδια της άνοιας, γιατί τότε αυξάνεται η τάση περιπλάνησης του ασθενούς. Ωστόσο κάθε άτομο με άνοια, είτε έχει μικρό είτε μεγάλο πρόβλημα μνήμης, μπορεί θεωρητικά να χαθεί, εφ’ όσον είναι σε θέση να περπατά.
«Οι φροντιστές των πασχόντων από νόσο Αλτσχάιμερ ή άλλη άνοια ζουν με αυτή την αγωνία», λέει η γνωστική νευροψυχολόγος Όλγα Λυμπεροπούλου, ειδική σε θέματα τρίτης ηλικίας και άνοιας. «Ο φόβος της περιπλάνησης μακριά από τα οικεία περιβάλλοντα και, πολύ περισσότερο, ο φόβος της εξαφάνισης είναι μια ανησυχία που μοιράζονται όλες οι οικογένειες των ανθρώπων που ξεχνούν».
Ωστόσο, ένας άνθρωπος με άνοια μπορεί να χαθεί ακόμα και αν είστε ο πιο προσεκτικός και επιμελής φροντιστής. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να ξέρετε ποιες είναι οι αιτίες της περιπλάνησης και να έχετε το νου σας για τα προειδοποιητικά σημάδια, τονίζει η κυρία Λυμπεροπούλου.
Ποια είναι τα προειδοποιητικά σημάδια
Ο ασθενής με άνοια που έχει τάση περιπλάνησης και διατρέχει αυξημένο κίνδυνο για εξαφάνιση μπορεί:
- Να επιστρέφει από τη συνηθισμένη του βόλτα με τα πόδια ή με το αυτοκίνητο, πιο αργά απ’ ότι συνήθως.
- Να μην θυμάται πώς να πάει σε οικεία μέρη. Μπορεί, λ.χ., να μην ξέρει πια πώς να πάει στο σπίτι που μένει το παιδί του ή στο σούπερ μάρκετ.
- Να αναφέρει ότι πρέπει να ασχοληθεί με υποχρεώσεις που είχε στο παρελθόν. Παραδείγματος χάριν μπορεί να λέει επίμονα ότι πρέπει να πάει στη δουλειά του.
- Ζητά να πάει στο σπίτι του, παρ’ ότι βρίσκεται ήδη σε αυτό.
- Δείχνει ανήσυχος, περπατά άσκοπα πάνω κάτω στο δωμάτιο, κάνει επαναλαμβανόμενες κινήσεις (π.χ. διπλώνει την άκρη της μπλούζας).
- Δυσκολεύεται να βρει την τουαλέτα ή κάποιο άλλο δωμάτιο, χάνεται μέσα στο σπίτι του.
- Ρωτά συχνά τι νέα υπάρχουν για μέλη της οικογένειας που έχουν φύγει από τη ζωή ή παλιούς φίλους.
- Εκδηλώνει επιθετικότητα ή ανησυχία όταν βρίσκεται σε μέρη με πολύ κόσμο (π.χ. σε ένα εμπορικό κέντρο).
Οι αιτίες
«Δεν είναι πάντα εύκολο να καταλάβουμε τι είναι αυτό που ωθεί έναν άνθρωπο με άνοια στην περιπλάνηση», τονίζει η κυρία Λυμπεροπούλου. «Άλλωστε, η κάθε περίπτωση είναι ξεχωριστή. Αν όμως εντοπίσετε τι φταίει στον δικό σας άνθρωπο, ίσως μπορείτε να πάρετε τα κατάλληλα μέτρα για να μην ξανασυμβεί».
Ο άνθρωπος με άνοια μπορεί να έχει τάσεις περιπλάνησης αν:
- Χάνει την αίσθηση του προσανατολισμού στο χώρο και στο χρόνο.
- Έχει κάποια επείγουσα ανάγκη που δεν είναι σε θέση να εκφράσει και συνεπώς, μένει ανεκπλήρωτη. Μπορεί, λ.χ., να ζεσταίνεται, να κρυώνει, να διψάει, να πεινάει, να νυστάζει, να πονάει, να πρέπει να πάει στην τουαλέτα.
- Είναι σε υπερδιέγερση εξαιτίας της έκθεσης σε δυνατό θόρυβο, έντονα ερεθίσματα ή εξαιτίας των παρενεργειών ενός φαρμάκου.
- Έχει ψευδαισθήσεις ή παραισθήσεις.
- Βαριέται ή έχει συσσωρευμένη ενέργεια που πρέπει με κάποιον τρόπο να εκτονωθεί.
- Έχει κακή ποιότητα ύπνου, με αποτέλεσμα να είναι σε σύγχυση και να μην ξέρει αν είναι μέρα ή νύχτα.
- Έχει την αίσθηση ότι πρέπει να εκπληρώσει μία επείγουσα υποχρέωση. Μπορεί λ.χ. να νομίζει πως πρέπει να φροντίσει τις εκκρεμότητες στο γραφείο του, να πάρει τα παιδιά του από το σχολείο.
- Του άρεσε πάντα να περπατά και θέλει απλά να συνεχίσει τη συνήθεια που είχε, μολονότι δεν είναι πλέον σε θέση να το πράξει με ασφάλεια.