Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία: Οι κίνδυνοι για την υγεία και το περιβάλλον από το κάπνισμα

Το κάπνισμα αποτελεί εδώ και έναν αιώνα μία πανδημική κρίση που κοστίζει ζωές και επιβαρύνει δραματικά τα συστήματα Υγείας. Ωστόσο δεν απειλεί μόνο τη δημόσια Υγεία, αλλά και το περιβάλλον, καθώς όλα τα προϊόντα καπνού έχουν σοβαρή ρυπογόνο δράση.

Τις επισημάνσεις αυτές έκαναν ειδικοί από την Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία (ΕΠΕ) σε συνέντευξη Τύπου που διοργανώθηκε με αφορμή την σημερινή Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καπνίσματος. Η Ημέρα αυτή καθιερώθηκε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) το 1987. Το θέμα της εφετινής ημέρας είναι «Το κάπνισμα είναι χρόνια νόσος και του πλανήτη».

Στα βασικά μηνύματα της εφετινής Παγκόσμιας Ημέρας αναφέρθηκε η πνευμονολόγος Μάρθα Ανδρίτσου, από την Α’ Κλινική Εντατικής Θεραπείας ΕΚΠΑ στον Ευαγγελισμό, συντονίστρια της Ομάδας Διακοπής Καπνίσματος & Προαγωγής της Υγείας της ΕΠΕ.

«Ο στόχος των εφετινών δράσεων είναι η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση του κοινού για τις βλαβερές επιπτώσεις του καπνού στο περιβάλλον», είπε. «Οι επιπτώσεις αυτές δεν αφορούν μόνο το κάπνισμα και την ατμοσφαιρική ρύπανση που αυτό προκαλεί. Αφορούν ολόκληρο τον κύκλο ζωής του – από την καλλιέργεια, την παραγωγή και τη διανομή του έως τα τοξικά απόβλητα που παράγει. Παράλληλα, συνιστάται στα κράτη η ενίσχυση της νομοθεσίας, που απαγορεύει πλήρως τη διαφήμιση και την προώθηση προϊόντων καπνού, καθώς και δωρεών που χρηματοδοτούνται από την καπνοβιομηχανία».

Ο αντίκτυπος στο περιβάλλον

Στον αντίκτυπο που έχει το κάπνισμα στο περιβάλλον επικεντρώθηκε η καθηγήτρια Πνευμονολογίας Άννα Καρακατσάνη, από την Β’ Πνευμονολογική Κλινική ΕΚΠΑ στο Νοσοκομείο Αττικόν. Όπως εξήγησε, το κάπνισμα έχει πολλαπλές επιπτώσεις καθώς:

• Η καύση των τσιγάρων προκαλεί ρύπανση στον ατμοσφαιρικό αέρα
• Τα αποτσίγαρα μολύνουν το περιβάλλον
• Αποψιλώνονται μεγάλες εκτάσεις γης παγκοσμίως για την καλλιέργεια του καπνού
• Εκλύονται ρύποι κατά τη διαδικασία επεξεργασίας των φύλλων του καπνού, της παραγωγής των καπνικών προϊόντων και τις μεταφορές των πρώτων υλών και του τελικού προϊόντος από τις καπνοβιομηχανίες

Όλ’ αυτά «αποτελούν παράγοντες που συμβάλλουν στην αύξηση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και την κλιματική αλλαγή», τόνισε. «Το 2014 για να παραχθούν 6 τρισεκατομμύρια τσιγάρα από σχεδόν 500 βιομηχανίες παγκοσμίως, απαιτήθηκαν 32,4 μεγάτονοι φύλλων καπνού».

Τα φύλλα αυτά προήλθαν από 125 κράτη. Συνέβαλλαν στην κλιματική αλλαγή με 84 μεγάτονους εκπομπών ισοδύναμων με διοξείδιο του άνθρακα. «Το πρόβλημα του καπνίσματος έχει πάψει πλέον να αφορά τον άνθρωπο και έχει μετατραπεί σε “πρόβλημα υγείας” του πλανήτη», υπογράμμισε η κυρία Καρακατσάνη.

Το ευρωπαϊκό πρόγραμμα Horizon 2020 EUREST-PLUS

Στα δεδομένα του ευρωπαϊκού προγράμματος Horizon 2020 EUREST-PLUS, που παρουσιάστηκαν προ ημερών σε  τριήμερο σεμινάριο της ΕΠΕ και αφορούν το κάπνισμα, τα καπνικά προϊόντα και τις λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος, αναφέρθηκε η αναπληρώτρια καθηγήτρια Πνευμονολογίας Παρασκευή Κατσαούνου, μέλος ΔΣ της ΕΠΕ, τ. πρόεδρος της Ομάδας Διακοπής Καπνίσματος & Ιατρικής Εκπαίδευσης της Ευρωπαϊκής Πνευμονολογικής Εταιρείας (ERS).

«H χρήση του θερμαινόμενου τσιγάρου  στην Ελλάδα αυξήθηκε σημαντικά μεταξύ 2016 (0,9%) και 2018 (4%)», είπε. «Καταγράφηκε επίσης διπλή χρήση καπνικών προϊόντων και μειωμένη αντίληψη κινδύνου. Στα καινούργια καπνικά προϊόντα χρησιμοποιείται, όπως και στο κλασσικό τσιγάρο, η εισπνευστική οδός και άρα η πνευμονική κυκλοφορία, που οδηγεί σε ανάλογα επίπεδα νικοτίνης στο αίμα και επομένως εξάρτησης».

Όπως είπε, οι νέοι ηλικίας 15-24 ετών είναι πιθανότερο να αναφέρουν χρήση θερμαινόμενου τσιγάρου, σε σύγκριση με τις ηλικίες άνω των 55 ετών. Επιπλέον, οι νυν και οι πρώην καπνιστές είναι πιθανότερο να χρησιμοποιήσουν θερμαινόμενο τσιγάρο, σε σύγκριση με τους μη καπνιστές.

Αναφερόμενη, εξ άλλου, στη λήψη βάρους όταν κόβει κάποιος το κάπνισμα, τόνισε πως υπάρχουν τρόποι για τον έλεγχό της. Η λήψη βάρους αποτελεί σημαντικό αντικίνητρο για τη διακοπή του καπνίσματος.

Επίδραση στα καρδιαγγειακά νοσήματα

Για την επίδραση του ηλεκτρονικού τσιγάρου στα καρδιαγγειακά νοσήματα μίλησε ο καθηγητής Καρδιολογίας Κωνσταντίνος Τούτουζας, από την Α’ Πανεπιστημιακή Καρδιολογική Κλινική στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο της Αθήνας, γραμματέας της Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας (ΕΚΕ).

«Από τα δεδομένα που υπάρχουν μέχρι στιγμής από μελέτες cross-sectional, δεν μπορούμε να έχουμε ξεκάθαρα συμπεράσματα για την καρδιαγγειακή ασφάλεια των ηλεκτρονικών τσιγάρων», είπε. «Οι υπάρχουσες μελέτες δείχνουν παρόμοια οξεία επίδραση μετά από έκθεση σε ατμό από συσκευές με νικοτίνη, σε παραμέτρους αγγειακής λειτουργίας, φλεγμονής, οξειδωτικούς στρες και θρόμβωσης».

Ο κ. Τούτουζας πρόσθετε πως «μολονότι η αλλαγή από κανονικό σε ηλεκτρονικό τσιγάρο αμβλύνει τις περισσότερες από τις δυσμενείς βιολογικές επιδράσεις που έχει το κάπνισμα, παραμένει άγνωστο μακροχρόνια πόσο μπορεί να αποτελέσει ασφαλέστερο μέσο πρόσληψης νικοτίνης».

Κίνδυνος από τον κορωνοϊό

Η πνευμονολόγος Ιωάννα Μητρούσκα, διευθύντρια ΕΣΥ στην Πνευμονολογική Κλινική του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Ηρακλείου (ΠΑΓΝΗ) επισήμανε πως το κάπνισμα με οποιονδήποτε τρόπο καθιστά το άτομο ευάλωτο και στον κορωνοϊό.

«Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, το «θήραμα» του κορωνοϊού είναι οι πνεύμονες και γενικότερα το αναπνευστικό σύστημα. Η καπνοβιομηχανία με τις ενέργειές της το καθιστά πιο ευάλωτο στη λοίμωξη από τον κορωνοϊό», είπε.

Όπως εξήγησε, η διαδικασία του καπνίσματος ή της χρήσης οποιουδήποτε σκευάσματος καπνού «περιέχει όλα αυτά τα στοιχεία που χρήζουν προσοχής στον έλεγχο της πανδημίας. Δηλαδή, μεγάλη χρήση χεριών, συνεχή επαφή χεριών με το στόμα, ακάλυπτο στόμα και μύτη, χρήση προϊόντων που αγγίζουν πολλοί άνθρωποι κ.λπ.»

Επιπλέον, «οι καπνιστές έχουν αυξημένη έκφραση των υποδοχέων, μέσω των οποίων ο κορωνοϊός μπαίνει στον ανθρώπινο οργανισμό», πρόσθεσε. Μετά την μόλυνση από τον κορωνοϊό, εξ άλλου, οι καπνιστές έχουν περισσότερες πιθανότητες:

• Να εκδηλώσουν σοβαρή COVID
• Να έχουν χειρότερη εξέλιξη της νόσου
• Να χρειαστούν νοσηλεία στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας
• Να διασωληνωθούν
• Να έχουν πολύ κακή έκβαση
• Να εκδηλώσουν μακροχρόνια συμπτώματα (εμμένουσα ή long COVID)

…και άλλες λοιμώξεις

Το κάπνισμα αυξάνει τον κίνδυνο και άλλων λοιμώξεων, που μπορεί να απειλήσουν τη ζωή. Δυστυχώς, το πρόγραμμα εμβολιασμών στις ομάδες υψηλού κινδύνου διαταράχθηκε στη διάρκεια της πανδημίας. Το επακόλουθο είναι να βρίσκονται εκτεθειμένα σε απειλές, όπως ο πνευμονιόκοκκος, τα άτομα  υψηλού κινδύνου.

«Είναι καλή ευκαιρία τώρα που η πανδημία είναι σε ύφεση και οι λοιμώξεις του αναπνευστικού μειωμένες, να συνταγογραφήσουμε τα εμβόλια κατά του πνευμονιόκοκκου και του κοκκύτη, σύμφωνα με τις προσταγές του Εθνικού Προγράμματος Εμβολιασμού. Είναι ευκαιρία να θυμηθούμε ότι και οι καπνιστές αποτελούν ομάδα υψηλού κινδύνου», είπε η κυρία Κατσαούνου.

«Το κάπνισμα είναι εδώ και έναν αιώνα μια πανδημική κρίση που κοστίζει ζωές και επιβαρύνει τα συστήματα υγείας, τη δημόσια υγεία και το περιβάλλον», υπογράμμισε ο πρόεδρος της ΕΠΕ Στυλιανός Λουκίδης, καθηγητής Πνευμονολογίας στην Β’ Πανεπιστημιακή Πνευμονολογική στο Νοσοκομείο «Αττικόν».

«Η κινητοποίηση όλων μας για τον περιορισμό του είναι καίριας σημασίας. Γι’ αυτό είμαι ιδιαίτερα χαρούμενος για την συνεχιζόμενη συνεργασία που έχουμε με την ΕΚΕ. Η συνεργασία αυτή αποδεικνύει ότι μαζί μπορούμε να κάνουμε περισσότερα για την επίτευξη του σκοπού μας, που είναι ένας κόσμος ελεύθερος από τον καπνό», κατέληξε.