Έλυσαν το μυστήριο του καρκίνου του πνεύμονα στους μη-καπνιστές

Η ατμοσφαιρική ρύπανση προκαλεί καρκίνο του πνεύμονας «αφυπνίζοντας» μεταλλαγμένα κύτταρα που βρίσκονται σε λανθάνουσα (ανενεργή) κατάσταση, ώστε να δημιουργήσουν όγκους, ανακάλυψε διεθνής ομάδα επιστημόνων.

Το εύρημά τους εξηγεί γιατί τόσο πολλοί μη-καπνιστές εκδηλώνουν αδενοκαρκίνωμα του πνεύμονα.

Οι ειδικοί γνωρίζουν εδώ και χρόνια ότι το κάπνισμα προκαλεί καρκίνο προκαλώντας μεταλλάξεις στο DNA υγιών κυττάρων. Ο οργανισμός συνήθως καταστέλλει αυτές τις μεταλλάξεις. Αν, όμως, κάποια του ξεφύγει, μπορεί να οδηγήσει στον ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό των κυττάρων και την ανάπτυξη όγκου.

Η ατμοσφαιρική ρύπανση ως φαίνεται ενεργοποιεί κύτταρα που φέρουν μεν καρκινογόνες μεταλλάξεις, αλλά ήσαν αβλαβή. Το εύρημα αυτό υποδηλώνει ότι προκαλεί καρκίνο με εντελώς διαφορετικό τρόπο απ’ ό,τι το κάπνισμα.

Το κάπνισμα ευθύνεται για το σχεδόν 90% των κρουσμάτων καρκίνου του πνεύμονα. Τα υπόλοιπα εκδηλώνονται σε μη-καπνιστές, χωρίς όμως να μπορεί πάντοτε να εντοπιστεί μια πιθανή αιτία.

Οι επιστήμονες λένε ότι ο μηχανισμός που ανακάλυψαν μπορεί να εξηγεί την ανάπτυξη και άλλων μορφών καρκίνου που σχετίζονται με την ατμοσφαιρική ρύπανση. Στο απώτερο μέλλον, εξ άλλου, θα μπορούσε να οδηγήσει και σε τρόπους πρόληψης του καρκίνου.

«Η ιδέα είναι πως η έκθεση σε ένα καρκινογόνο μπορεί να προκαλέσει καρκίνο χωρίς να επηρεάσει το DNA», σχολίασε η Dr. Serena Nik-Zainal, καθηγήτρια Γονιδιωματικής Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ. «Με άλλα λόγια, δεν είναι μεταλλαξιογόνα όλα τα καρκινογόνα».

Η νέα μελέτη

Τα νέα ευρήματα δημοσιεύονται στην επιστημονική επιθεώρηση Nature. Όπως εξηγούν οι ερευνητές, πριν από 70 χρόνια διατυπώθηκε η άποψη ότι ο καρκίνος αρχίζει από ένα κύτταρο το οποίο υφίσταται μεταλλάξεις και αρχίζει να πολλαπλασιάζεται ανεξέλεγκτα.

Οι επιστήμονες εξέτασαν δεδομένα από 32.957 πάσχοντες από καρκίνο του πνεύμονα με μεταλλάξεις στο γονίδιο EGFR. Οι θετικοί στο EGFR καρκίνοι του πνεύμονα είναι πιο συχνοί στους μη-καπνιστές.

Η ανάλυση των στοιχείων έδειξε ότι η νόσος σχετίζεται ισχυρά με την έκθεση στην ατμοσφαιρική  ρύπανση. Ειδικότερα σχετίζεται με τα μικροσκοπικά αιωρούμενα σωματίδια PM_2,5. Τα σωματίδια αυτά έχουν διάμετρο μικρότερη ή ίση με 2,5 μικρόμετρα (μm). Το μικρόμετρο (ή μικρόν) είναι μονάδα μήκους και ισούται με 1 εκατομμυριοστό του μέτρου. Τα PM_2,5 είναι ένας ατμοσφαιρικός ρύπος που εισδύει βαθιά μέσα στους πνεύμονες.

Και στο εργαστήριο

Οι ερευνητές συνέχισαν την έρευνά τους στο εργαστήριο, σε ποντίκια γενετικά τροποποιημένα ώστε να φέρουν κύτταρα με μεταλλάξεις στο EGFR.

Η έκθεσή τους στη ρύπανση προκάλεσε αυξημένα κρούσματα καρκίνου του πνεύμονα, χωρίς όμως να αυξηθούν οι ήδη υπάρχουσες μεταλλάξεις των κυττάρων τους. Παρατηρήθηκε ωστόσο έντονη φλεγμονή στους πνεύμονές τους. Όταν, εξ άλλου, οι ερευνητές χορήγησαν στα ποντίκια ένα αντίσωμα που δεσμεύει ορισμένες φλεγμονώδεις ουσίες, τα κρούσματα καρκίνου μειώθηκαν.

Τα ευρήματα αυτά υποδηλώνουν ότι η έκθεση στα PM_2,5 ενεργοποίησε τα ήδη μεταλλαγμένα κύτταρα, προκαλώντας διάχυτη φλεγμονή στους πνεύμονες.

Οι ερευνητές θέλησαν επίσης να δουν πόσο συχνά είναι τα κύτταρα με ογκογόνες μεταλλάξεις στο EGFR. Έτσι, ανέλυσαν δείγματα υγιούς πνευμονικού ιστού από 295 εθελοντές. Όπως διαπίστωσαν, το 18% έφεραν τέτοιου είδους κύτταρα, επομένως ενδέχεται κάποια στιγμή να κινδυνεύσουν να εκδηλώσουν καρκίνο.

Η ατμοσφαιρική ρύπανση προκαλεί ετησίως περισσότερα από 7 εκατομμύρια θανάτους σε όλο τον κόσμο. Μεταξύ αυτών συμπεριλαμβάνονται περισσότεροι από 250.000 από αδενοκαρκίνωμα του πνεύμονα, αναφέρει σε άρθρο του το Nature.

Φωτογραφία: iStock