Αυξημένες πιθανότητες να εκδηλώσουν σακχαρώδη διαβήτη και υπέρταση έχουν οι πάσχοντες από μία πάθηση στα επινεφρίδια, η οποία αυξάνει οριακά την παραγωγή κορτιζόλης.
Η πάθηση λέγεται ήπια αυτόνομη έκκριση κορτιζόλης και είναι πολύ πιο συχνή απ’ ό,τι πίστευαν έως πρότινος οι επιστήμονες. Η αιτία είναι κάποιο καλοήθες ογκίδιο στα επινεφρίδια, το οποίο διαταράσσει την έκκριση της ορμόνης.
Βάσει των ευρημάτων τους, οι ερευνητές ζητούν να καθιερωθεί ο τακτικός προληπτικός έλεγχος για υπέρταση και διαβήτη τύπου 2 στις ηλικίες άνω των 50 ετών, ιδίως στις μετεμμηνοπαυσικές γυναίκες.
Τα επινεφρίδια είναι μικροί αδένες που βρίσκονται ακριβώς πάνω από τους νεφρούς και παράγουν διάφορες ορμόνες (αλδοστερόνη, αδρεναλίνη, κορτιζόλη). Υπολογίζεται ότι ποσοστό έως και 10% των ενηλίκων αναπτύσσουν κάποιο ογκίδιο στα επινεφρίδια. Αυτό συνήθως γίνεται αντιληπτό τυχαία, στη διάρκεια απεικονιστικών εξετάσεων για άλλες παθήσεις. Γι’ αυτό και ονομάζεται τυχαίωμα επινεφριδίου ή επινεφριδίωμα (adrenaloma).
Οι πιθανότητες αναπτύξεως των τυχαιωμάτων επινεφριδίου αυξάνονται κατ’ αναλογίαν με την ηλικία. Έτσι, είναι 3% στην ηλικία των 50 ετών, αλλά 7% στην ηλικία των 70 ετών.
«Αν και τα περισσότερα επινεφριδιώματα δεν προκαλούν προβλήματα υγείας, πρέπει να ελέγχονται τακτικά, αφού ένα ποσοστό αυτών μπορεί να γίνουν αιτία δυσλειτουργιών και επικίνδυνων νόσων», αναφέρει ο καθηγητής Χειρουργικής ΕΚΠΑ κ. Δημήτρης Λινός, διευθυντής της Χειρουργικής Κλινικής στον Όμιλο ΥΓΕΙΑ.
Μικρό ποσοστό αυτών των ογκιδίων στα επινεφρίδια είναι κακοήθη (π.χ. καρκίνος του φλοιού του επινεφριδίου ή μετάσταση από καρκίνο σε άλλο όργανο). Η μεγάλη πλειονότητά τους είναι καλοήθεις όγκοι, πολλοί εκ των οποίων έχουν ενδείξεις περίσσειας ορμονών.
Λίγο πάνω από το φυσιολογικό
Η περίσσεια αυτή μπορεί να μην είναι υπερβολική, αλλά λίγο πάνω από τα φυσιολογικά όρια. Σε τέτοια περίπτωση ασθενής έχει ήπια αυτόνομη έκκριση κορτιζόλης (MACS), η οποία παλαιότερα πιστευόταν ότι προσβάλλει το ένα τρίτο των ασθενών με τυχαίωμα επινεφριδίου (ή επινεφριδίωμα).
Ωστόσο, το Πανεπιστήμιο του Μπέρμιγχαμ άρχισε το 2011 μία μεγάλη, προοπτική, πολυκεντρική μελέτη (μελέτη EURINE-ACT) σε ασθενείς με νεοδιαγνωσθέντες όγκους των επινεφριδίων. Στη διάρκεια 5 ετών, περισσότεροι από 2.000 ασθενείς εγγράφηκαν σε ένα αμερικανικό και 13 ευρωπαϊκά εξειδικευμένα κέντρα για τους όγκους στα επινεφρίδια.
Οι 1.305 από τους ασθενείς διαπιστώθηκε ότι είχαν καλοήθη ογκίδια επινεφριδίων. Όλοι τους εξετάσθηκαν για ήπια αυτόνομη έκκριση κορτιζόλης. Εξετάσθηκαν επίσης για τυχόν καρδιομεταβολικές επιπτώσεις από την περίσσεια κορτιζόλης στον οργανισμό τους.
Η μελέτη χρειάστηκε τρία χρόνια για να ολοκληρωθεί. Είναι η μεγαλύτερη που έχει διεξαχθεί έως σήμερα σε ασθενείς με νεοδιαγνωσθέντες όγκους επινεφριδίων. Τα ευρήματά της δημοσιεύθηκαν προσφάτως στην ιατρική επιθεώρηση Annals of Internal Medicine.
Πόσο συχνή είναι
Όπως γράφουν οι ερευνητές, σχεδόν το 50% των ασθενών με καλοήθη τυχαιώματα στα επινεφρίδια είχαν και ήπια αυτόνομη έκκριση κορτιζόλης. Το 70% από τους ασθενείς αυτούς ήταν γυναίκες. Οι περισσότερες είχαν ηλικία άνω των 50 ετών.
Σε σύγκριση με τους ασθενείς χωρίς περίσσεια κορτιζόλης, όσοι έπασχαν από τη νόσο διέτρεχαν μεγαλύτερο κίνδυνο να πάσχουν από υπέρταση. Είχαν επίσης αυξημένες πιθανότητες να χρειάζονταν τρία ή περισσότερα αντιυπερτασικά φάρμακα για να ελέγχουν επαρκώς την πίεσή τους.
Οι ασθενείς με τα τυχαιώματα στα επινεφρίδια και την περίσσεια κορτιζόλης είχαν επίσης διπλάσιες πιθανότητες να κάνουν ενέσεις ινσουλίνης για τον έλεγχο του σακχαρώδους διαβήτη. Το εύρημα αυτό υποδηλώνει ότι «τα από του στόματος λαμβανόμενα φάρμακα δεν είχαν βοηθήσει στη διαχείριση των επιπέδων της γλυκόζης στο αίμα τους», εξηγεί ο κ. Λινός.
Οι ερευνητές ελπίζουν τα ευρήματά τους να ευαισθητοποιήσουν τους αρμόδιους φορείς ώστε όσοι διαγιγνώσκονται με τυχαιώματα στα επινεφρίδια να παραπέμπονται για εξετάσεις. Φρονούν επίσης ότι πρέπει να μετρούν τακτικά το σάκχαρο και την αρτηριακή τους πίεση.
Η αντιμετώπιση
Η αλήθεια είναι ότι ολοένα περισσότεροι άνθρωποι διαγιγνώσκονται τα τελευταία χρόνια με τυχαιώματα στα επινεφρίδια, χάρη στη βελτίωση των απεικονιστικών τεχνικών.
Μόλις ανακαλυφθεί ένα ογκίδιο, απαιτείται προσεκτικότερη διερεύνηση, ώστε να προσδιοριστεί εάν είναι καλοήθης και πραγματικά ασυμπτωματικός όγκος ή παράγει μικρές ποσότητες κορτιζόλης, οπότε τότε χρειάζεται χειρουργική θεραπεία.
Χειρουργική αφαίρεση συνιστάται επίσης στους μεγάλους όγκους στα επινεφρίδια (διάμετρος πάνω από 4 εκατοστά), ακόμη και αν είναι μη-λειτουργικοί. Οι μη-λειτουργικοί όγκοι δεν διεγείρουν την έκκριση των επινεφριδικών ορμονών.
«Οι ασθενείς με τυχαίωμα επινεφριδίου θα πρέπει να εξετάζονται τακτικά», τονίζει ο κ. Λινός. «Κάθε αλλαγή στο μέγεθος και την ορμονική λειτουργία του πρέπει να αξιολογείται προσεκτικά, διότι μπορεί να επιβαρύνει την υγεία τους».
Με την χειρουργική αφαίρεση, οι λειτουργικοί όγκοι και οι όγκοι με ήπια αυτόνομη έκκριση θεραπεύονται εντελώς. Έτσι σταματούν και οι δυνητικές επιπλοκές τους.
«Η σύγχρονη τεχνική της οπισθοπεριτοναϊκής ενδοσκοπικής επινεφριδεκτομής είναι καλύτερη και ασφαλέστερη τεχνική από τη λαπαροσκοπική επινεφριδεκτομή», επισημαίνει ο κ. Λινός. «Ο λόγος είναι ότι τα επινεφρίδια δεν βρίσκονται στον περιτοναϊκό χώρο της κοιλίας, αλλά πίσω από το περιτόναιο (οπισθοπεριτοναϊκά)».
Με την οπισθοπεριτοναϊκή ενδοσκοπική προσπέλαση δεν εισέρχονται τα χειρουργικά εργαλεία στην περιτοναϊκή κοιλότητα. Ούτε υπάρχει ανάγκη κινητοποίησης του παχέος εντέρου, του σπληνός ακόμα και του παγκρέατος που απαιτείται στη λαπαροσκοπική τεχνική. Έτσι, η επέμβαση διευκολύνεται, απαιτεί νοσηλεία μίας ημέρας και έχει ελάχιστο μετεγχειρητικό πόνο, ενώ είναι πολύ ασφαλής, κατά τον κ. Λινό.
Φωτογραφία: iStock